غیبت امام زمان(عج) از دیدگاه امام علی علیه السلام

به گزارش جام جم آنلاین؛ غیبت و نهان زیستی، پدیده‌ای نیست که برای اولین بار و تنها درباره آخرین حجت پروردگار روی داده باشد بلکه از روایات فراوان استفاده می شود که تعدادی از پیامبران بزرگ الهی، بخشی از زندگی خود را در پنهانی و غیبت بوده‌اند و این امر به جهت حکمت و مصلحت خدایی بوده و نه یک خواسته شخصی و یا مصلحت خانوادگی.[ تفسیر نمونه، ج۱۷، ص ۴۳۵]

 بنابراین غیبت یکی از سنت های الهی است که در زندگی پیامبرانی همچون ادریس، نوح، ابراهیم، یوسف، موسی، شعیب، الیاس، سلیمان، دانیال و عیسی علیهم السلام جریان یافته است و هر یک از آن سفیران الهی به تناسب شرایط سالهایی را در غیبت به سر برده اند.[کمال الدین، ج۱، ص ۲۵۴-۳۰۰]

به همین دلیل است که در روایات از غیبت حضرت مهدی علیه السلام به عنوان یکی از سنت‌های پیامبران یاد شده است و یکی از دلایل غیبت آن حضرت، اجرا شدن سنت انبیا علیهم السلام در زندگی حضرت مهدی علیه السلام شمرده شده است.

امام صادق علیه السلام فرموده است: 

به راستی که برای [امام] قائم از ما غیبت ای است که مدت آن طولانی خواهد بود. راوی گوید: دلیل این غیبت چیست و فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله؟

 حضرت می فرماید:

 خداوند می‌خواهد سنت های انبیاء در غیبت هایشان درباره آن حضرت روی دهد.[بحارالانوار، ج۵۲، ص۹۰]

 از سخن فوق این نکته نیز آشکار می شود که سخن از غیبت امام مهدی علیه السلام سال ها پیش از ولادت آن بزرگوار، مطرح بوده است و پیشوایان اسلامی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله تا امام عسکری علیه السلام از غیبت آن حضرت و بعضی از خصوصیات آن و آن چه در زمان غیبت اتفاق خواهد افتاد، خبر داده اند و نیز وظایفی را برای مردم مومن در آن زمان بیان داشته اند.[منتخب الاثر، ص ۳۱۲- ۳۴۰]

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرموده اند:

مهدی علیه السلام از فرزندان من است … برای او غیبتی است و حیرتی [پریشانی] و آنگاه که مردمان از دین های خود گمراه شوند پس در آن زمان می آید مانند شهاب ثاقب [ستاره های روشن و تابان]؛ پس زمین را از عدل و داد پر می کند همانگونه که از ظلم ستم آکنده باشد. [کمال الدین، ج۱، ص ۵۳۶

غیبت به معنی《پوشیده بودن از دیدگان است》نه حاضر بودن. بنابراین سخن از دوره‌ای است که امام مهدی علیه السلام از چشمان مردم آن غایب است و آنها او را نمی بینند و این در حالی است که آن بزرگوار در بین مردم حضور دارد و در کنار ایشان زندگی می‌کند. این حقیقت در روایات امامان معصوم به عبارات گوناگون بیان گردیده است.

امام علی علیه السلام می فرماید:

 سوگند به خدای علی! حجت خدا در میان مردم هست و در راه ها (کوچه و بازار) گام برمی‌دارد به خانه های آنها سر می‌زند؛ در شرق و غرب زمین رفت و آمد می‌کنند؛ گفتار مردم را می‌شنود و برایشان سلام می‌کند؛ می‌بیند و دیده نمی شود تا وقت [معین] و وعده [الهی]. [غیبت نعمانی، ص ۱۴۶]

 البته نوع دیگری از غیبت نیز برای آن حضرت بیان شده است.

دومین نایب خاص امام عصر علیه السلام می گوید:

امام مهدی علیه السلام هر سال در موسم حج، حضور می یابد. مردم را می‌بیند و آنها را می شناسد و مردم او را می‌بینند ولی نمی‌شناسند. [بحارالانوار، ج۵۲، ص ۱۵۲]

بنابراین درباره حضرت مهدی علیه السلام غیبت به دوگونه روی می دهد: آن بزرگوار در مواردی از دیدگان پنهان است و در مواردی دیگر دیده می‌شود ولی شناخته نمی گردد اما در هر حال در میان مردم حضور دارد.

در رهنمودهای امیرالمومنین علیه السلام به این موضوع و وقایعی که در این دوره پیش خواهد آمد نیز اشاره شده است.

 در ضمن روایتی که آن را حضرت عبدالعظیم حسنی؛ با سلسله سند از علی بن ابیطالب علیه السلام نقل می کند چنین وارد شده است:

"... عن امیرالمومنین علیه السلام قال: للقائم منّا غیبه امدها طویل کانّی بالشیعه یجولون جولان النّعم فی غیبته یطلبون المرعی فلا یجدونه، الا فمن ثبت منهم علی دینه و لم یقسُ قلبُهُ لطول امد غیبه امامه فهو معی فی درجتی یوم القیامه."

امیرالمومنین علیه السلام فرمود:

 برای قائم ما غیبتی است که مدت آن طولانی خواهد شد. شیعیان را در این زمان می بینیم که همانند گله بی صحابی که در دشت پراکنده شده باشند به دنبال چراگاه و مرتع می گردند ولی آن را پیدا نمی کنند (به جستجوی آن حضرت می پردازند ولی او را نمی یابند.)

آگاه باشید! در این دوره هر کسی از آن ها (شیعیان) در دین و عقیده خود استوار و ثابت قدم بماند و قلبش به جهت طولانی شدن غیبت امامش قساوت پیدا نکند، او روز قیامت در نزد من و در جایگاهی که من هستم خواهد بود." [کمال الدین، ج۱،ص ۳۰۳]

"... عن الاصبغ بن نباته عن امیرالمومنین علیه السلام انّه ذکر القائم علیه السلام فقال: اما لیغیبنَّ حتی یقول الجاهلُ: ما لله فی آل محمد حاجه."

از اصبغ بن نباته نقل شده است که امیرالمومنین علیه السلام روزی حضرت قائم علیه السلام را یاد کردند و فرمودند:

"آگاه باشید! او غیبتی (طولانی) خواهد داشت به گونه‌ای که نادانان (به مصالح الهی) بگویند: خداوند را در آل محمد صلی الله علیه و آله برنامه‌ای نیست. (یعنی افراد نادان به جهت طولانی شدن دوره غیبت از ظهور آن حضرت مایوس و ناامید خواهند شد.)" [کمال الدین، ج۱، ص۳۰۲]

هاجر طرفاوی