خلقـت انسـان اولیـه و ثانـویـه

به گزارش جام جم آنلاین، خلقت از ریشه خلق می باشد، خلق و آفرینش به دو معنا می تواند باشد:

• ایجاد اشیاء از عدم ( ایجاد و انشاء)
• نظم دادن اشیاء از ماده ای که قبلاً ایجاد شده است.(تقدیر)

معنای اول خلق (ایجاد و انشاء از عدم) مخصوص خداست چون انسان در اختراعات و ابداعات خود چیزی را از عدم نمی آورد و ماده ی اولیه ی اشیاء را بوجود نمی آورد.[برخی فلاسفه معتقدند که انسان در هنگام تفکر و ایجاد تصورات ذهنی، به نوعی خلق می کند و این ضعیف ترین مرتبه خلق است. بنابراین عقیده، ممکن است گفته شود خلق به معنای اول نیز اختصاص به خدا ندارد مگر آنکه بگوئیم انسان در تفکر و تصور در حقیقت همان وجود ذهنی خویش را به صورت های مختلف در می آورد پس خلق از نوع دوم است نه اول.]

ولی خلق به معنای دوم (تنظیم و جمع اجزاء چیزی  که قبلاً بوده است) اختصاص به خداوند ندارد. و همانطور که خداوند نطفه انسان را تنظیم می کند و کودکی به دنیا می آورد. «إنّا خَلَقنا الأنسانَ مِن نُطفَةٍ أمشاجٍ»[سوره انسان ، آیه2]، به انسان قدرتی داده  است که اگر با فکر و اراده همراه شود می تواند چنین کند. و مانعی برای این کار نیست و دلیلی بر اختصاص نوع دوم خلق به خداوند نداریم، پس ممکن است با پیشرفت علمی، افراد دیگر بشر نیز بتوانند پرندگان و یا ماده اولیه حیات را خلق کنند و یا انسانی را از  مخلوط کردن نطفه زن و مرد خلق کنند.[ البته کار حضرت عیسی ـ علیه السلام ـ همانطور که قرآن اشاره می کند ( سوره آل عمران، آیه49) آیت و معجزه بود. ولی این معجزات نسبت به مردم و علوم آن زمان معجزه بود. و معجزه جاوید نبود پس در زمان های بعد ممکن است بشر با پیشرفت خود بتوانند امثال آن کارها (شفا دادن بیماران و خلق پرندگان و ... ) انجام دهد و تنها معجزه جاویدان که هیچ کس در هیچ زمان نمی تواند مثل آن بیاورد قرآن است.]

خلقـت انسـان اولیـه و ثانـویـه

با بررسی آیاتی که از خلقت انسان سخن می گویند، به این نتیجه می رسیم که نسل انسان های موجود به  شخصی به نام حضرت آدم ـ علیه السلام ـ  منتهی می شود و آفرینش آدم به صورت استثنایی و از خاک بوده است و این همان خلقت اولیه است. و خلقت بقیه انسان ها که به حضرت آدم و همسرش منتهی می شود و از طریق توالد و تناسل است. (خلقت ثانویه).

آیات ذیل به روشنی بر خلقت انسان بر روی زمین و منتهی شدن نسل کنونی انسان ها به حضرت آدم و همسرش دلالت دارد:

1ـ « یا آیُّها النّاسُ اتقُوا رَبَّکُم الذّی خَلَقَکُم مِن نفسٍ واحدةٍ و خَلَقَ منها زَوجَها وَ بَثَّ مِنهُما رجالاً کَثیراً و نِساءً»[سوره نساء ، آیه 1] ؛ ای مردم ، از خداوندگارتان پروا کنید [خداوندگاری] که شما را از یک شخص آفرید و جفتش را از او آفرید و از آن دو، مردان و زنان بسیاری را [در زمین]  پراکند.

در این آیه صریحاً آفرینش همه مردمان از یک انسان، مطرح شده است.[همین مفاد در آیات دیگر نیز آمده است؛ مانند : اعراف/189، انعام/98، زمر/6]

2ـ « و بدأ خَلقَ الإنسانِ مِن طینٍ . ثُمَّ جَعَلَ نَسلَهُ مِن سُلالةٍ مِن ماءٍ مَهینٍ»[سوره سجده، آیات7و8]

و آفرینش انسان را از گِل آغاز کرد، سپس نسل او را  از چکیده ای از آبی پست مقرر داشت.

در این آیه نیز نقطه آغاز انسان را از گِل و نسل آن انسان آفریده شده از گل را، از چکیده آبی پست  می داند . این آیه  به ضمیمه آیاتی که خلقت حضرت آدم ـ علیه السلام ـ (به عنوان نخستین انسان) را از   خاک و گل می داند بر منتهی شدن نسل کنونی به یک فرد (آدم ـ علیه السلام ـ ) دلالت دارد.

در اینجا نیز پیداست که بین انسان نخستین و نسل انسان فرق گذاشته ، انسان اولی از خاک است (=طین) ولی نسل او از « ماء مهین» می باشد.

نسل همواره به موردی گفته می شود که موجودی زنده از موجود زنده دیگری بوجود آید؛ اگر موجود زنده ای از موجود بی جانی خلق شود، به آن «نسل» نمی گویند. بنابراین نمی گویند حضرت آدم از نسل خاک است با اینکه به اعتقاد ما آدم از خاک بی جان آفریده شده است.

آیه می فرماید: نسل انسان از نطفه است. اگر خود حضرت آدم نیز از نطفه بود، تکیه روی نسل، وجهی نداشت. پس کاملاً روشن است که آیه در مقام تفصیل است یعنی هم آفرینش انسان نخستین  یادآوری می شود  که از خاک است و هم سایر انسان ها را که از نطفه است.[استاد محمد تقی مصباح یزدی، کتاب معارف قرآن، ص337]

3ـ « یا بنی آدمَ لایَفتِننّکُم الشّیطان کما أخرج أبویکُم مِن الجنّةِ»[سوره اعراف، آیه27]

ای فرزند مبادا شیطان شما را بفریبد آن گونه که پدر و مادر شما را از بهشت بیرون راند.[برخی از آیه «ذر» و نیز سایر آیاتی که در خطاب به انسان ها با تعبیر « یا بنی آدم» از آنان یاد می کند، منتهی شدن نسل انسان به حضرت آدم را استفاده کرده اند. به نقل از انسان شناسی، محمود رجبی، ص77]

این آیه نیز با صراحت ، آدم و حوّا ـ علیهم السلام ـ را پدر و مادر نسل انسان معرفی می کند.

همانگونه که می بینید قرآن پس از بیان آفرینش انسان نخست، بقاء نسل او را از لقاح و آمیزش انسان نر و ماده می داند و در این مورد آیات فراوانی در سوره های مختلف وارد شده است که از آن جمله:

آیات 7 و 8 سوره سجده : « و بدأ خَلقَ الإنسانِ مِن طینٍ . ثُمَّ جَعَلَ نَسلَهُ مِن سُلالةٍ مِن ماءٍ مَهینٍ»، آفرینش انسان را از گِل آغاز کرد آنگاه آفرینش نسل و بقاء انسان را در آب بی ارزش قرار داد.

تفکیک خلقت حضرت آدم و خلقت نسل او و این که نسل آدم از آب پست خلق شده، نشانه آن است که خلقت حضرت آدم، استثنایی بوده، وگرنه این تفکیک لغو است.[در کتاب های منطق گفته می شود که در تقسیم همواره باید فایده ای وجود داشته باشد؛ به این معنی که اقسام در ویژگی ها و احکام با یکدیگر متفاوت باشند و گرنه تقسیم بی مورد است. در آیه شریفه نیز مجموعه انسان ها به انسان نخستین و نسل او تقسیم شده است و اگر حکم این دو قسم از جهت آفرینش یکسان باشد تقسیم بی فایده و نادرست است. به نقل از کتاب انسان شناسی، نوشته محمود رجبی ، ص78]

نگارنده: غنیه اسفندیاری راد