بارداری حتی با نارسایی زودرس تخمدان

نارسایی زودرس تخمدان به چه معناست؟
90 درصد زنان در 45 تا 52 سال با قطع قاعدگی و پدیده یائسگی روبه‌رو می‌شوند. در صورت بروز هرگونه اختلال در فرآیند قاعدگی در سنین زیر 40 سال - که منجر به عقب افتادن قاعدگی به مدت چهار ماه یا بیشتر می شود- و قطع کامل قاعدگی، فرد احتمال ابتلا به نارسایی زودرس تخمدان یا در اصطلاح رایج، یائسگی زودرس را خواهد داشت. دکتر مهری مشایخی، متخصص زنان و فلوشیپ ناباروری و عضو کارگروهPOF رویان، درخصوص نحوه شناسایی قطعی بیماران مبتلا به نارسایی زودرس توضیح می‌دهد: «برای تشخیص قطعی این بیماری حتما باید سطح هورمون FSHدر فرد بررسی شود و اگر میزان آن در دو آزمایش با فاصله چهار هفته بالای 25 واحد بر لیتر باشد فرد مبتلا به نارسایی زودرس خواهد بود.» وی همچنین در ادامه درخصوص میزان شیوع این بیماری تصریح می‌کند: «براساس آمارهای جهانی از هر صد خانم زیر 40 سال معمولا یک نفر به این اختلال مبتلا می‌شود که میزان قابل توجهی است. در نارسایی اولیه فرد از ابتدا دوران قاعدگی را تجربه نمی‌کند اما در نارسایی ثانویه، فرد پیش از رسیدن به سنین مورد انتظار با اختلال قاعدگی و سپس قطع قاعدگی مواجه می‌شود.»
دکتر مشایخی علل متعددی مانند اختلالات ژنتیکی، بیماری‌های خودایمنی، اختلالات هورمونی و حتی برخی از عفونت‌ها مانند اچ‌آی‌وی را عامل بروز این نارسایی می‌داند اما همچنان در برخی موارد محدود علت خاصی برای بروز این بیماری مشاهده نمی‌شود. به همین جهت افراد مبتلا باید همزمان مورد مشاوره پزشک متخصص زنان، غدد، ژنتیک، تغذیه و روانپزشک قرار بگیرند.
با نارسایی زودرس تخمدان هم می‌توان باردار شد
گرچه نارسایی زودرس تخمدان یکی از عوامل ناشناخته برخی از ناباروری‌ها در گذشته بوده است. اما در حال حاضر روش‌های حمایتی گوناگونی برای امکان زادآوری این بیماران فراهم شده است. دکتر مشایخی در این رابطه توضیح می‌دهد: «در برخی موارد محدود که علت بروز نارسایی بیماری‌های خودایمنی است، ممکن است فرد پس از دو تا سه سال مجددا قاعدگی را تجربه کند و حتی باردار شود. اما در سایر موارد معمولا از روش تخمک اهدایی یا پیوند تخمدان استفاده می‌شود. البته از آنجا که در روش تخمک اهدایی نتیجه تفاوتی با پیوند تخمدان نخواهد داشت، توصیه اول ما به بیماران استفاده از روش غیر تهاجمی تخمک اهدایی است. با این روش بیمار مانند هر فردی که با روش IVF باردار شود، احتمال 30 تا 40 درصد بارداری موفقیت‌آمیز را خواهد داشت و پس از تولد نوزاد، امکان شیردهی به فرزندشان را نیز خواهند داشت.»
نسل بعدی، بدون نارسایی زودرس تخمدان
همان‌گونه که مطرح شد، یکی از علل ایجاد نارسایی زودرس تخمدان، عوامل ژنتیکی است. به گفته دکتر سیدنویدالمدنی،پزشک و مشاور ژنتیک مرکز درمان ناباروری رویان و عضو کارگروهPOF، در صورتی که فردی به دلایل اختلالاتی در ساختار کروموزم جنسی ایکس- موسوم به سندرم ایکس شکننده-به این نارسایی مبتلا شده باشد، احتمال بروز این بیماری در وابستگان نزدیک خانم مانند خواهر و خواهرزاده بسیار بالا خواهد بود. همچنین از آنجا که سندرم ایکس شکننده علاوه بر این نارسایی می‌تواند موجب بروز بیماری‌های دیگری در نسل بعدی مانند عقب‌افتادگی فرزند پسر شود، بهتر است فرد مبتلا به نارسایی زودرس تخمدان، در کنار دنبال کردن روش‌های درمانی، آزمایش کامل ژنتیک و کروموزم شده و مورد مشاوره ژنتیک قرار بگیرد تا در صورت وجود مشکل ژنتیکی از بروز این اختلال و سایر مشکلات وابسته به آن در افراد نزدیک فرد و نسل بعدی پیشگیری شود. همچنین با شناسایی به موقع آن در نزدیکان می‌توان تخمک خودشان را پیش از آن که تخمدان غیرفعال شود، ذخیره کرد و از تخمک‌های سالم برای زادآوری خودشان استفاده کرد.
هورمون درمانی را خودسرانه متوقف نکنید!
یکی از مهم‌ترین فعالیت تخمدان‌ها علاوه بر تخمک‌گذاری و باروری زنان، ترشح هورمون‌های متعدد است. دکتر مشایخی با اشاره به نقش استروژن به‌عنوان یکی از هورمون‌های مفید در دوران فعال جنسی زنان، عوارض متعدد کمبود آن را برمی‌شمرد: «کاهش میزان این هورمون در بدن عوارض متعددی مانند بیماری‌های قلبی، فشار خون، پوکی استخوان، چربی خون و حتی دیابت نوع 2 در سنین پایین را می‌تواند به‌دنبال داشته باشد. بنابراین هورمون درمانی برای این بیماران از اهمیت بسیار بالایی برخوردار خواهد بود. دکتر رویا حسینی، فوق تخصص غدد و عضو کارگروه POF نیز در رابطه با سایر مشکلات هورمونی که ممکن است به‌صورت همزمان با نارسایی زودرس تخمدان بروز پیدا کند، توضیح می‌دهد: در مواردی که علل بروز نارسایی زودرس ژنتیکی نباشد یا به دلیل بیماری‌های خودایمنی در بدن ایجاد شده باشد، احتمال بروز کم‌کاری تیروئید نیز به صورت هم‌زمان وجود خواهد داشت. به همین جهت بررسی وجود آنتی‌بادی آنتی تی‌پی‌یو (AntiTPU) که در بیماری‌های خودایمنی بدن برای از بین بردن غده تیروئید آن را ترشح می‌کند، می‌تواند فرد را از وجود بیماری خودایمنی آگاه کند. علاوه بر این بررسی دوره‌ای غده تیروئید و غده فوق کلیوی در این بیماران بسیار مهم است و حتما باید سطح هورمون‌های بدن کاملا تحت نظر باشد. همچنین سنجش دوره‌ای تراکم استخوان نیز از جمله مواردی است که باید حتما به آن توجه شود.
وی با تأکید بر حفظ تعادل هورمون‌های جنسی در این افراد برای پیشگیری از عوارض ثانویه جدی مانند پوکی استخوان و دیابت به همه بیماران توصیه می‌کند به محض تشخیص بیماری، هورمون درمانی خود را آغاز کنند و تحت هیچ شرایطی بدون مشورت تیم درمانی خود آن را متوقف نکنند.
تغذیه سالم و سبک زندگی سالم
افزایش وزن و بروز چاقی شکمی از جمله عوارضی است که با غیرفعال شدن تخمدان‌ها چه در افراد یائسه و چه در افرادی که مبتلا به نارسایی زودرس تخمدان هستند، بروز پیدا می‌کند. دکترمرجان افغان، فیزیولوژیست ورزشی و عضو کارگروه POF با اشاره به افزایش احتمال بروز بیماری‌های قلبی و عروقی به‌دنبال اضافه وزن و تجمع چربی شکمی تأکید می‌کند: تغذیه مناسب و سبک زندگی سالم مانند داشتن برنامه منظم ورزشی در کاهش بروز بیماری‌های ثانویه در این افراد بسیار تأثیرگذار خواهد بود. محدود کردن غذاهای چرب، شیرینی‌ها، مصرف حداقل 5 واحد میوه در روز و حفظ تعادل در میزان کالری دریافتی از جمله نکاتی است که با کمک مشاور تغذیه باید در زندگی روزانه این افراد رعایت شود. همچنین مصرف نکردن دخانیات و الکل نیز از جمله موارد بسیار مهم و ضروری برای این افراد است. وی درخصوص پیشگیری از پوکی استخوان در سنین پایین در افراد مبتلا به این نارسایی تصریح می‌کند: استفاده از مواد غذایی غنی از کلسیم و ویتامین Dو همچنین مکمل‌های دارویی بر اساس تجویز پزشک برای این افراد باید حتما لحاظ شود. از سوی دیگر انجام ورزش‌های تعادلی علاوه بر افزایش تعادل بدن، به کاهش وزن و افزایش تراکم ماهیچه‌ها کمک می‌کند تا از بروز حوادث و زمین‌خوردگی‌ها تا حد زیادی پیشگیری شود.

نارسایی زودرس تخمدان با یائسگی یکسان نیست!

وقتی فردی در سنین جوانی با این اختلال روبه‌رو می‌شود دوران قاعدگی که یکی از نشانه‌های سلامت جنسی زنان است را تجربه نخواهد کرد-شرایطی که عموم مردم آن را دوران یائسگی می‌نامند - فشار روانی زیادی به سمتش هجوم می‌آورد. گاهی عوارض روحی این بیماری به مراتب بیشتر از عوارض جسمی آن خواهد بود. دکتر شکوفه ثابتی، متخصص روان‌پزشکی و عضو کارگروه POF با تأکید بر این موضوع که افراد مبتلا باید بدانند در بروز این بیماری هیچ نقشی نداشته و به هیچ عنوان مقصر نیستند، اضافه می‌کند: افزایش دانش و آگاهی از این بیماری و در تعامل بودن با سایر افراد مبتلا کمک می‌کند که علاوه بر درک بهتر این بیماری، خود را از جامعه جدا ندانیم. به جای علت‌جویی و مقصر دانستن باید این اتفاق را بپذیریم و بعد برای بازگشت به شرایط عادی زندگی تلاش کنیم. وی می‌افزاید: استفاده از واژه یائسگی زودرس در مورد این افراد بار روانی مضاعفی را ایجاد می‌کند در صورتی که این بیماری نوعی اختلال در عملکرد تخمدان است و به معنای پیری و ناکارآمدی جنسی نیست و حتی با روش‌های کنونی می‌توان باردار شد و فرزندآوری کرد.

عسل اخویان طهرانی

دانش و سلامت