هیچ زد و بندی برای اکران «تگزاس2» نداشتیم

فیلم موفق از نظر شما چه فیلمی است؟
شاخصه‌های فیلم موفق زیاد است، اما از نظر من مهم‌ترین ویژگی فیلم موفق این است که پتانسیل جذب مخاطب را داشته و موثر باشد. یعنی بدون این‌که شعار دهد بتواند تاثیرگذار باشد. فیلمی که نتواند در گیشه بفروشد فیلم موفقی نیست. با وجود این اما، باز هم نمی‌توانیم بگوییم که هر فیلم کمدی‌ای که در گیشه بفروشد موفق است، چون بخشی از فیلم‌های کمدی واقعا غیرمفید و مخرب است.
منظورتان از کمدی مخرب چیست؟
کمدی اگر بخواهد به جای این‌که مرهمی باشد ایجاد بحران کند، مضر است که البته معمولا کمدی‌ها این کار را انجام نمی‌دهند و بالعکس تصور، معمولا فیلم‌های اجتماعی هستند که به‌وفور این کار را انجام می‌دهند؛ به‌خصوص فیلم‌های اجتماعی که از خیانت، فلاکت و... به شکلی اغراق شده حرف می‌زنند بسیار مخرب هستند.
در مورد کمدی مخرب نگفتید.
ببینید کمدی اگر تحقیرآمیز باشد و شأن افراد را به سخره بگیرد مخرب است که بعضا در تلویزیون این اتفاق می‌افتد. فلان برنامه شاید ایجاد خنده کند، اما خوب که نگاه کنیم به فرد یا افرادی توهین می‌کند و این مسأله در دراز مدت مخرب است.
پس شما عامدانه در فیلم‌هایتان این کار را نمی‌کنید؟
سعی می‌کنم به این سمت نروم. شاید گاهی چیزی از دستم در برود، اما تمام سعی‌ام را می‌کنم این اتفاق نیفتد.
دیگر سعی می‌کنید سراغ چه چیزهایی در ساخت کمدی نروید؟
من همیشه یکسری از موازین را رعایت می‌کنم، اما آنچه مسلم است این که در کمدی نیازی نیست صد در صد موازین رعایت شود، چون مردم متوجه طنز آن می‌شوند، اما بالاخره حد و حدودی در اخلاقیات ما وجود دارد که سعی می‌کنم به آنها توجه کنم.
حد و حدود رعایت اخلاقیات در کمدی را توضیح می‌دهید؟
اولین چیزی که در کمدی سازی برای خودم نمی‌پسندم استفاده از شوخی‌های جنسی است، اما به کسی هم ایراد نمی‌گیرم اگر این کار را انجام دهد و دیگری تحقیر کردن آدم‌هاست که تمام سعی‌ام را می‌کنم که کمدی‌ام به آن سمت نرود.
و اتفاقا فیلم شما به جای فیلمی روی اکران آمد که می‌گفتند شوخی جنسی دارد!
فیلم «رحمان 1400» به ناحق توقیف شد. شاید اگر یکی دو صحنه خیلی کوتاه از فیلم کم می‌شد و تخریب‌کنندگان تعابیر و تفاسیری را به آن نسبت نمی‌دادند فیلم خیلی بهتر دیده می‌شد و اتفاقا به نظرم کسانی ترویج فساد کردند که برای این فیلم حاشیه‌نگاری بد کردند. من خودم مطالبی را درباره این فیلم خواندم که به نظرم آمد، چرا من چنین برداشتی از آن صحنه‌ها نداشتم! اما بعد از خواندن آن مطالب ذهنم درگیر شد و دیگر اجازه دیدن آن را به خانواده‌ام ندادم.
یعنی مطالبی که در مورد رحمان 1400 خواندید ذهنیت شما را تغییر داد؟
دقیقا.من قبل از این‌که یکسری از نقد و یادداشت‌ها را بخوانم فیلم را دیده بودم و به نظرم فیلمی بود مثل خیلی از فیلم‌های کمدی دیگر.
اساسا به نظرم ما در سینمای‌مان شوراهای مشورتی برای توصیه فیلم به مردم نداریم. به عبارت دیگر باید شوراهایی متشکل از جامعه‌شناس، روان‌شناس و... وجود داشته باشد که قدرت تشخیص سطح گروههای سنی در جامعه کنونی را داشته باشد و بر آن اساس برای یک فیلم رده‌بندی سنی تعیین کنند که در عمل این رده‌بندی اجرا هم بشود.
بعضی از فیلم‌های شما در گیشه با شکست مواجه شده و به نظر می‌رسد آنقدر آزمون و خطا انجام داده‌اید تا رسیدید به فیلم «تگزاس 1» که به فروش حدود 15 میلیاردی رسید. فرمول ساخت فیلم 15 میلیاردی چیست، آن هم با وجود رعایت اخلاقیات در کمدی؟
قطعا موفقیت کمدی در گیشه و ایجاد رضایت بالای مردم فرمول دارد. من تجربه ساخت فیلم‌هایی مثل خروس جنگی و اخلاقتو خوب کن را پیش از این داشتم و کم‌کم به این باور رسیده بودم که کارگردان باید در ذهن مخاطب یک فضای مفرح (نه لزوما خنده‌دار) بسازد و بتواند از موقعیت‌های فضا یا کاراکترهایش برای ایجاد شوخی بهره ببرد.
در همین رابطه شوخی‌های خانوادگی به نظرم خیلی لازم است. یعنی شما برای پیر و جوان و زن و مرد شوخی‌هایی از جنس خودشان در فیلم بگذاری که بچه از خنده پدر و مادرش بخندد و پدر و مادر از خنده فرزندشان و این کار برای یک فیلمساز بسیار مشکل است.
چنین فرمول‌هایی به نظرم در یک قالب مشخص نمی‌گنجد و به روحیات خود فیلمساز و کسب تجربه در اثر مرور زمان برمی‌گردد.
روحیه خود فیلمساز از چه جهت؟
ببینید من خودم انسانی خانواده‌گرا هستم و بنابراین تمام سعی‌ام را می‌کنم که فیلمی بسازم که تمام اعضای یک خانواده در کنار هم بتوانند به تماشای آن بنشینند. کشور ما زیر تحریم و فشار است و رسالت من به عنوان یک فیلمساز این است که یک خانواده را ولو برای ساعتی شاد نگه دارم.
قبول دارم که نشاط اجتماعی لازمه ارتقای سلامت جامعه است و سینما ابزار کارآمدی در این جهت است. از این جهت کار شما به عنوان یک کارگردان قابل تقدیر است، اما با این شکل از فیلمسازی سطح سلیقه و تغییر ذائقه مردم چه می‌شود؟
واقعیت این است که هزینه سینما رفتن برای مردم گران است و مردم در چنین شرایط اقتصادی ضعیفی سعی می‌کنند بهترین انتخاب را داشته باشند. در سال گذشته بیش از 60 درصد فیلم‌های سینمایی کمدی بودند که 80 درصد آنها در گیشه شکست خوردند. بنابراین این‌طور هم نیست که هر به اصطلاح کمدی‌ای اکران شود مردم بروند و آن را ببینند.
اخیرا دو‌ سه فیلم به‌نا‌حق روی پرده آمدند که البته جواب‌شان را از «مردم» گرفتند. می‌خواهم بگویم مردم در خرید بلیت یک فیلم به نقدهای رنگ و وارنگ منتقدان سینما نگاه نمی‌کنند. مردم خودشان هوشیارند و می‌دانند چه می‌کنند.
ما در دو هفته اول اکران محدودی برای فیلم‌مان داریم و تبلیغات‌مان هم که در حد صفر است. الان فیلم ما نصف باقی فیلم‌ها سئانس در اختیار دارد، اما سالن‌های نمایش‌دهنده فیلم‌مان تقریبا پر است. می‌خواهم بگویم ذائقه مردم پایین نیامده، بلکه ذائقه بعضی از این منتقدان است که پایین آمده. منتقدان ما الان فیلمی را می‌پسندند که هیچ جای کف‌زدنی برای قهرمانش نگذاشته!
ظاهرا با منتقدان زاویه دارید!
نه اصلا، اما دیده‌ام که این خود منتقدان هستند که ترویج فساد می‌کنند. منحرف کردن ذهن تماشاچی به نوعی ترویج فساد است. دقیقا همان اتفاقی که برای رحمان 1400 افتاد. سر جریان فیلم رحمان 1400 من دیدم که بعضی از منتقدان نوشته‌اند چرا قوه قضاییه به این مسأله ورود نمی‌کند! خب، سؤال من این است که چرا باید ورود کند؟
این کارها جزو وظایف وزارت ارشاد است. این چنین اظهارنظرهایی هدفدار است و انگار بنا را گذاشتند بر این‌که خط خنده را از مردم بگیرند.
گفتید اکران «تگزاس 2» در دو هفته اول محدود است. به دلیل این محدودیت دو هفته‌ای از آن‌طرف به مدت زمان اکران‌تان اضافه می‌شود؟
نه همه چیز طبق قاعده است. ما تا شروع ماه رمضان نمی‌توانیم سئانس‌ها و سالن‌ها و تبلیغات زیاد داشته باشیم. در واقع زیاد نمی‌دویم که بقیه فرصت دویدن داشته باشند.
پس چرا با اکران فیلم‌تان موافقت کردید؟
بالاخره درخواستی بود که ما آن را بررسی و موافقت کردیم.
اما طبق شنیده‌ها قرار بود فیلم «پالتو شتری» به جای رحمان 1400 اکران شود که یکدفعه تغییر کرد!
اینها شایعه است. ما اتوماتیک وار برای اکران دوم نوروز برنامه‌ریزی کرده بودیم که کمی جلوتر افتاد. مگر الان اکران اول نوروز یا اکران عید فطر است که ما سر دست بشکنیم که فیلم‌مان را اکران کنیم؟
البته آقای سهیلی کارگردان «ژن خوک» هم گفته بود اگر تگزاس 2 اکران شود به نشانه اعتراض، فیلمش را از پرده پایین خواهد کشید!
این‌طوری نگفته بودند، گفته بودند اگر تگزاس 2 با زد و بند اکران شود این کار را می‌کنند.بنابراین خودشان از ابتدای جلسه شورای صنفی آمدند و تا آخرش نشستند و دیدند که هیچ زد و بندی اتفاق نیفتاد.
اتفاقا در اینجا بگویم که اگر زد و بندی هم بود در اکران نوروز اتفاق افتاد. ما خودمان هم متقاضی اکران نوروز بودیم، اما به دلیل برخی زد و بندها 2 ـ 3 فیلم در اکران نوروز جا گرفتند و فیلم ما ماند. البته منظورم «ژن خوک» نیست که فیلمی مستقل است.2 ـ 3 فیلم دیگر به‌ناحق روی پرده آمدند که البته در گیشه هم جواب‌شان را گرفتند. ما اگر قدرت زد و بند داشتیم اکران نوروز یا عید فطر را می‌گرفتیم.
پخش فیلم شما را دفتر «نیکان فیلم» بر عهده دارد که ظاهرا یکی از دفاتر پخش اقماری مجموعه فیلمیران به مدیریت علی سرتیپی است. جایگزینی فیلم شما به جای رحمان 1400 به تهیه‌کنندگی علی سرتیپی نوعی دلجویی از آقای سرتیپی نبود!؟
اگر می‌خواستند از آقای سرتیپی دلجویی کنند دیگر فیلمی از ایشان را در این فصل که فصل بدی برای اکران است اکران نمی‌کردند.
اکران در دو هفته مانده به شروع ماه رمضان هیچ امتیازی نیست. آقای سرتیپی در فیلم ما هیچ سهمی ندارند و من از مناسبات‌شان در نیکان فیلم هم اطلاعی ندارم، اما ایشان از دوستداران سینما بوده و به عنوان یک دوست و همکار حامی ما هستند.
در تگزاس 2 نقشی محوری را به مهدی هاشمی دادید. اگر بازیگر توانایی مثل ایشان در این فیلم حضور پیدا نمی‌کردند چه جایگزینی برایشان داشتید؟
در این باره باید بگویم که ما معمولا ترکیبی از بازیگران ایده‌آل‌مان را در ذهن‌مان می‌چینیم و خوش‌شانس بودیم که همان ایده‌آل‌های ذهنی‌مان پذیرفتند که در این فیلم بازی کنند.
در این فیلم دائما شاهد جنگ و جدل بین ناپدری و پسری که نقش ‌او را سام درخشانی بازی می‌کند، هستیم؛ بدون این‌که شاهد احساس تنفری بین آنها باشیم. این حس را چطور توانستید در بیاورید؟
در فیلم خروس جنگی هم دقیقا همین ارتباط برقرار بود. یک‌سری طنازی‌ها از جنس زن و شوهری داشتیم که حالا در اینجا جنسش فرق می‌کند. من به مرزبندی در اخلاقیات در طنز خیلی تاکید دارم و معتقدم تا جایی که حرمت‌شکنی نشود شوخی کردن ایرادی ندارد.کمدی خوب هم از نظر من کمدی ای است که در آنها حریم‌ها حفظ شود. در تگزاس 2 حرمت‌های خانوادگی، آموزه‌های دینی و رفتاری را حفظ کردیم.
در این کشمکش‌ها به نظر می‌آید کمی هم حق را به زن قصه (با بازی ژاله صامتی) دادید تا مرد (با بازی مهدی هاشمی). این‌طور نیست؟
خب، فیلم ما در لایه‌های زیرینش حرف دارد که یکی از آنها محبت بین زن و شوهر و ایثار بین آنهاست. زنی که تنهاست ازدواج می‌کند و برای همسرش فداکاری می‌کند و در انتها همین فداکاری را از سمت همسرش می‌بیند. من در این فیلم خانواده‌ای را به تصویر ‌کشیدم که در همه جا به کمک هم می‌آیند و پشت هم می‌ایستند. در حالی که نمی‌دانم چرا بعضی از منتقدان ما علاقه دارند فیلم‌های خلاف این معانی را که به خیانت و تردید می‌پردازد، ترویج دهند!
یعنی شما فیلم‌تان را فیلمی خانواده محور می‌دانید؟
موفقیت جامعه ما در گرو تحکیم تک‌تک خانواده‌هایمان است. تگزاس 2 فیلمی خانوادگی است تا فیلم کمدی و توصیه‌ام این است که مردم این فیلم را همراه خانواده‌هایشان ببینند.
پیش آمد که در حین فیلمبرداری بازی پژمان جمشیدی به سمت اغراق برود و شما آن را تصحیح کنید؟
من تا به حال با هیچ بازیگری در کارهایم مشکل نداشتم. بازیگران من تقریبا در همان دو‌ سه جلسه اول کار متوجه روش من می‌شوند. من با پژمان جمشیدی سه فیلم کار کردم و حسن‌های زیادی را در او دیدم.
از جمله این‌که خودش تاکید زیادی روی اجرای خطوط قرمز دارد. به این معنا که اگر در متن فیلمنامه نکته‌ای را بخواند که به نظرش نادرست بیاید حتما می‌آید و به من می‌گوید که این عبارت زشت است و من آن نکته را حذف می‌کنم یا پژمان جمشیدی بازیگری است که به بازیگر مقابلش خیلی کمک می‌کند.او به فکر بازیگر نقش مقابلش هم هست و این خیلی مهم است.
«تگزاس 3» را چه موقع کلید می‌زنید؟
هنوز تصمیم قطعی برای ساخت تگزاس 3 نگرفته‌ایم، چون اگر بخواهیم این کار را انجام دهیم باید برویم خارج از کشور که با این قیمت دلار و ارز خیلی مشکل است. حالا فعلا منتظر می‌مانیم تا ببینیم مردم چقدر از تگزاس 2 استقبال می‌کنند و بعد برای ساخت ادامه آن تصمیم می‌گیریم.
فکر می‌کنید تگزاس 2 به اندازه سری اولش مورد استقبال قرار می‌گیرد؟
به نظرم تگزاس 2 خیلی بیشتر از سری اولش مخاطب را جذب می‌کند. ما تا اینجا که در روزهای اول اکران هستیم با وجود تمام محدودیت‌های اکران فروش خوبی داشتیم.
نظرتان درباره جشنواره جهانی فیلم فجر چیست؟
اشتباه مدیریت ماست که اجازه می‌دهد جشنواره‌ای در این سطح بعضی از سالن‌های سینمای ما را درگیر خود کند. این همه سالن بیکار و خاک خورده مثل سالن وزارت ارشاد داریم که می‌توانند از آنها برای برگزاری جشنواره جهانی فیلم فجر استفاده کنند. در مجموع چندان موافق تفکیک بخش ملی از جهانی جشنواره فجر نیستم. مگر شکل قبلی برگزاری جشنواره فجر چه ایرادی داشت؟ الان که نه سینماگران بین‌المللی و شاخص به ایران می‌آیند و نه بازخورد چندانی در جامعه دارد.
از این‌که گیشه سینمای ایران دست فیلم‌های کمدی افتاده چه نظری دارید؟
گیشه سینمای ایران الان دست هیچ ژانر خاصی نیست. درست است که ظرفیت اکران بیشتر متعلق به فیلم‌های کمدی است که البته این اتفاقی است که در تمام دنیا می‌افتد. اتفاقا در سینمای ایران به نظرم فیلم‌های کمدی کم هم هستند.
اکران فیلم «ماه گرفتگی» به کجا کشید؟
به نظرم الان وقتش است که اکران شود.
باوجود گذشت حدود ده سال از وقایع سال‌88، فکر نمی‌کنید بهتر است تغییراتی در فیلم دهید و بعد اکرانش کنید؟
به لحاظ فنی دوست دارم تغییرش بدهم، اما به لحاظ محتوایی خیر.«ماه گرفتگی» فیلم بی‌طرفی است که هر چه نگاه جامعه منصف‌تر شود، درست‌تر دیده می‌شود. اتفاقی که چند سال پیش در ایران افتاد را هیچ گروهی نمی‌تواند گردن گروه دیگری بیندازد. تمام جناح‌ها از راست گرفته تا چپ به یک اندازه در جوی که در ایران ایجاد شد، مقصر هستند.
با توجه به این‌که در ژانرهای مختلف فیلمسازی کردید، خودتان کدام ژانر را به بقیه ترجیح می‌دهید؟
الان یک طرح سینمایی درباره خرمشهر دارم که بر بستر یک ماجرای عاشقانه رخ می‌دهد و به نظرم اگر موفق به ساختش شویم از پر‌فروش‌ترین‌ها می‌شود. آقای عامریان، تهیه‌کننده تگزاس هم برای ساخت آن اعلام آمادگی کردند که امیدوارم انجام شود. برای من ژانر مهم نیست، مهم فیلمسازی خوب است.

ساناز قنبری

سینما