لطفا موفقیت ما را به حساب خود ننویسید!

باشگاه دانش‌پژوهان جوان به عنوان متولی برگزاری المپیادهای علمی در کشور و آماده‌سازی دانش‌آموزان برای شرکت در المپیادهای جهانی، شهریور ۷۴ پس از تأیید اساسنامه در شورای عالی انقلاب فرهنگی بنیانگذاری شد. باشگاه دانش‌پژوهان به‌عنوان نهادی مستقل زیر نظر ریاست‌جمهوری اداره می‌شد. هیات‌امنای این باشگاه شامل وزیر آموزش و پرورش، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان (سمپاد) و هشت نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها بودند. سال 90 با دستور رئیس‌جمهور وقت و با تصویب شورای عالی اداری این باشگاه با سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان ادغام شد و از آن پس به عنوان معاونت دانش‌پژوهان جوان در مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش‌پژوهان جوان به فعالیت خود ادامه داد. این تغییر وضعیت اگرچه ممکن است تغییر اداری ساده‌ای به نظر برسد، اما اثر منفی زیادی بر روند فعالیت‌های این نهاد افتخارآفرین کشور داشته و تا حد زیادی توانمندی اداری و مالی این نهاد نخبه‌پرور را کاهش داده است. این محدودیت در برخی موارد موجب شده گاهی اعضای تیم‌های المپیادهای جهانی در روند رسیدن به مطالبات ابتدایی خود نیز با مشکلات جدی مواجه شوند.
مشکل مزمن خوابگاه
همیشه یکی از مشکلات دانشجویان در کشور ما مسأله خوابگاه و امکانات ضعیف آن است؛ موضوعی که حتی در سطح اردوهای آمادگی تیم‌های دانش‌آموزی المپیادها نیز گریبانگیر نخبگان ماست. نوید اکبری که از دبیرستان شهید اژه‌ای اصفهان در المپیاد نجوم شرکت کرده بود، به مشکلات خوابگاه دانش‌آموزان ساکن شهرهای دیگر در تهران اشاره می‌کند و می‌گوید: ما در خوابگاه محدودیت ساعت تردد داشتیم و بعد از ساعت 7 شب بدون مجوز نمی‌توانستیم از خوابگاه خارج شویم. در نگاه اول با توجه به سن شرکت‌کنندگان در المپیاد این قانونی منطقی و موجه به نظر می‌رسد، اما متاسفانه خوابگاه از امکانات کافی برای تأمین مایحتاج دانش‌پژوهان برخوردار نبود و اگر بعد از ساعت 7 به خرید هر چیز اضطراری نیاز پیدا می‌کردیم تا صبح فردا چاره‌ای جز تحمل نداشتیم و سازوکاری برای این حالت پیش‌بینی نشده بود. علاوه بر این، مشکل دسترسی به اینترنت یکی دیگر از مشکلات اعضای تیم ملی در خوابگاه بود که پس از درخواست‌های مکرر به دستور خانم دکتر مهاجرانی، رئیس مرکز ملی استعدادهای درخشان برای بازه کوتاهی فراهم شد. اما در ادامه با توجه به این که زمان برگزاری المپیادهای جهانی رشته‌های مختلف همزمان نیست و المپیاد نجوم آخرین المپیاد از نظر زمان برگزاری است، با خلوت‌شدن خوابگاه به‌تدریج امکانات رفاهی موجود در خوابگاه نیز کم و کمتر می‌شد.
دکتر مهدی خاکیان، رئیس سابق کمیته نجوم باشگاه دانش‌پژوهان ضمن تایید اظهارات این دانش‌پژوه می‌افزاید: «در سه سال اخیر برای کاهش فاصله برگزاری المپیاد کشوری و المپیاد جهانی نجوم، زمان برگزاری المپیاد کشوری را به آخر تابستان تغییر داده‌ایم. اگرچه این تغییر کمک می‌کند دانش‌آموزان تا زمان برگزاری المپیاد جهانی از فضای المپیادی خارج نشده و دچار افت آمادگی نشوند، اما از آنجا که کمیته‌های دیگر المپیادها پیش از این زمان کارشان به پایان می‌رسد، شاهد بروز مشکلات و بی‌نظمی‌هایی در روند کارهای اداری باشگاه می‌شویم.»
دکتر عنایت سالاریان، معاون دانش‌پژوهان جوان مرکز ملی استعدادهای درخشان و دانش‌پژوهان جوان در مورد شرایط اسکان اعضای تیم بیان می‌کند: «ساختمان فعلی باشگاه دانش‌پژوهان جوان نسبتا قدیمی شده و از آنجا که کاربری چندگانه اداری، آموزشی، تحقیقاتی و اسکان دارد، این موضوع در کنار کمبودی که از لحاظ منابع مالی داریم موجب شده نتوانیم مکانی در شأن دانش‌پژوهان افتخارآفرین فراهم کنیم. البته برنامه‌هایی برای بهبود شرایط اسکان و آموزش دیده شده که با کمک سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس و همچنین خیرین گرامی در دست اقدام قرار خواهد گرفت. همچنین از درآمد حاصل از برگزاری المپیاد جهانی زیست‌شناسی که تابستان گذشته میزبان آن بودیم، تا حد زیادی شرایط آموزشی و امکانات آزمایشگاهی باشگاه بهبود پیدا کرده است.»
لزوم توجه بیشتر در آموزش کارکنان برای تعامل با دانش‌پژوهان نخبه
محمدصدرا حیدری، برنده مدال نقره جهانی با تاکید بر نامناسب بودن برخورد برخی مسؤولان باشگاه دانش‌پژوهان تاکید می‌کند: «متاسفانه به نظر می‌رسد کارمندان این اداره هیچ‌گونه آشنایی با روحیات و شرایط پراسترس دانش‌پژوهان در باشگاه ندارند. بیشتر آنها دغدغه‌های ما را بی‌اساس می‌دانند در حالی که این باشگاه برای ساماندهی و فراهم کردن شرایط لازم برای آماده شدن ما برای شرکت در المپیادهای جهانی شکل گرفته است.» وی در ادامه می‌گوید: «تصمیم گرفته بودیم هفته آخر در کتابخانه باشگاه درس بخوانیم تا بتوانیم با کمک هم رفع اشکال کنیم. اما در روز اول زمانی که یکی از بچه‌ها از مسؤول مربوط تقاضا کرده بود کتابخانه را باز کند، با وجود هماهنگی‌های از پیش انجام شده، با برخورد تند مسؤول مربوط مواجه شده بود. پس از پیگیری مشخص شد آن فرد بدون هماهنگی و بر اساس نظر شخصی‌اش چنین برخوردی کرده است. اما مساله اصلی این است موارد اینچنینی کم نیست و برخی کارمندان باشگاه از شرح وظایفشان مطلع نیستند، به همین علت گاهی حتی با ساده‌ترین درخواست‌های ما نیز در ابتدا موافقت نمی‌کردند.»
دکتر خاکیان اما از جنبه دیگری به این موضوع می‌پردازد: «رده‌بندی سازمانی باشگاه دانش‌پژوهان به‌گونه‌ای است که هیچ کارمندی برای سمتی در باشگاه استخدام نمی‌شود. نیروهای باشگاه، دبیران و فرهنگیانی هستند که در سال‌های پایانی خدمتشان به باشگاه اعزام می‌شوند. بنابراین ممکن است پویایی و چابکی کافی برای رسیدگی به امور و درخواست‌های دانش‌پژوهان وجود نداشته باشد.» محمدهادی ستوده، عضو کمیته نجوم باشگاه دانش‌پژوهان جوان، در تکمیل صحبت‌های دکتر خاکیان می‌افزاید: «یکی از مشکلات عمده باشگاه روند موازی بررسی کارهاست، زیرا شرح وظایف روشنی برای کارکنان مشخص نشده و گاهی موضوعی ساده باید با چهار نفر که از لحاظ رتبه اداری در یک سطح قرار دارند مطرح شود و مورد موافقت هر چهار نفر قرار بگیرد. این موضوع به شدت روند انجام کارها را در باشگاه کند کرده است. از طرفی کارمندان باشگاه بسیار خشک و کارمندمآبانه با درخواست‌های دانش‌آموزان برخورد می‌کنند. این موضوع موجب می‌شود در بسیاری از موارد مجبور باشیم دغدغه بچه‌ها را با مسؤولان باشگاه درمیان بگذاریم تا از رأس هرم به موضوع رسیدگی شود.»
زمانی که علت این مسائل را از دکتر سالاریان جویا شدم، وی این موضوع را به کلی رد کرده و تصریح می‌کند: «ما در باشگاه حساسیت‌های ویژه‌ای برای انتخاب همکاران داریم. عموما این افراد از لحاظ ویژگی‌های اخلاقی صبورتر هستند، سطح علمی بالاتری دارند و تجربه دبیری بالایی دارند. آنها به خوبی جنس دانش‌آموز و روحیات آنها را می‌شناسند و درک می‌کنند و معمولا فضای صمیمانه‌ای در باشگاه جریان دارد. اما موضوع اصلی این نارضایتی ممکن است به این خاطر باشد که بچه‌ها هنوز از باشگاه توقعاتی در حد دوران پیش از ادغام با سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان دارند. اما واقعیت این است که امکانات و محدوده اختیارات ما در باشگاه در حال حاضر کاملا نسبت به آن دوران تفاوت پیدا کرده و گاهی برای ساده‌ترین موضوعات نیز نیاز به روند اداری طولانی وجود دارد.» وی در ادامه تاکید می‌کند: «البته ساختار کنونی باشگاه نظم بیشتری نسبت به قبل از زمان ادغام پیدا کرده و افراد دارای مسؤولیت‌های مشخص و روشن هستند.»
بی‌ثباتی در مدیریت
به گفته مسؤولان کمیته نجوم باشگاه دانش‌پژوهان، مشکل اصلی که این روزها فضای المپیاد کشور را تهدید می‌کند عدم ثبات مدیریت در مجموعه باشگاه دانش‌پژوهان است. زیرا این نهاد آموزشی پیش از آن که بتواند به مرحله برداشت محصول سیاست‌های مدیران برسد با تغییر مدیریت، مجددا ساختار آن دچار تغییرات بنیادی می‌شود. به همین علت در پی تغییرات ساختاری مکرر فرصت پرداختن به کیفیت و بالابردن آن به وجود نمی‌آید.
دکتر خاکیان در ادامه می‌افزاید: «از زمان ادغام باشگاه با سازمان ملی استعدادهای درخشان و تنزل جایگاه اداری آن از سازمان به مرکز، دیگر به باشگاه ردیف بودجه مجزایی اختصاص پیدا نکرد. این تغییر رده سازمانی در وزارت آموزش و پرروش موجب شد باشگاه دانش‌پژوهان جوان از نهادی مستقل به مجموعه‌ای وابسته تقلیل پیدا کند و هر لحظه این نگرانی وجود دارد که به صورت کامل از مجموعه وزارت آموزش و پرورش حذف شود. در واقع باشگاه در حال حاضر رسمیتی در مجموعه وزارت آموزش و پرورش ندارد. تنها عاملی که باشگاه را همچنان در این شرایط حفظ کرده‌ همین مدال‌هایی است که در المپیادها به دست می‌آید. اگر این افتخارآفرینی به هر علتی دچار مشکل شود بی‌شک باشگاه به صورت کامل منحل خواهد شد!»
معاون دانش‌پژوهان جوان مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان با اشاره به مشکلات حاصل از غیرمستقل بودن باشگاه فعلی به جام‌جم می‌گوید: «با تلاش همکاران ما در مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و حمایت سازمان‌ها و نهادهای دیگر و همچنین توصیه رهبر انقلاب، در مهرماه امسال تغییر وضعیت مرکز ملی پرورش استعداد درخشان به سازمانی با محدوده اختیارات وسیع‌تر از گذشته به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی در آمد. در حال حاضر منتظر ابلاغ رئیس‌جمهور هستیم برای اعمال این تغییر که می‌تواند تاثیر مثبتی بر روند توسعه پرورش نخبگان کشوری به وجود آورد. این تغییر روند موجب به وجود آمدن نگاه علمی‌تری در روند فعالیت باشگاه به عنوان نهادی مستقل خواهد شد که به صورت هیات امنایی اداره می‌شود.»
چرا برای گرفتن روادید به موقع اقدام نمی‌شود؟
علی یونسی، دیگر طلاآور تیم المپیاد نجوم از مشکلاتی که در هفته آخر پیش از برگزاری المپیاد جهانی با آن روبه‌رو شده بود، می‌گوید: «از آنجایی که برای گرفتن روادید بسیار دیر اقدام شده بود، ما یک روز پیش از سفر موفق به اخذ روادید شدیم و این موضوع موجب آشفتگی‌های زیادی در روند آماده‌سازی نهایی ما در هفته پیش از المپیاد جهانی و همچنین آرامش ذهنی‌مان شد. ما در هفته آخر به جای مرور مباحث مشغول پیگیری اقدامات پیش از رفتن مانند دریافت ارز مسافرتی بودیم. این ناهماهنگی‌ها در حدی بود که موجب بگومگوهایی میان ما و کارمندان باشگاه شد و در پاسخ گفتند ما تا به حال دانش‌آموزان زیادی برای المپیاد اعزام کرده‌ایم و کار خود را بلدیم!»
دکتر سالاریان در این‌باره توضیح می‌دهد: «بخش عمده مشکلات مربوط به اخذ روادید به نحوه تعاملات بین‌المللی کشور میزبان مربوط است. با توجه به این که همیشه علاوه بر اعضای تیم نفراتی به عنوان همراه نیز باید اعزام شوند، معمولا روند بررسی پرونده افراد با تاخیر بیشتری انجام می‌شود. علاوه بر این در سال جاری به‌دلیل نوسانات نرخ ارز در کشور و سایر مشکلات بین‌المللی با دشواری بیشتری برای اعزام تیم‌ها روبه‌رو بودیم، اما به لطف خدا اعزام همه تیم‌ها در زمان مناسب انجام شد و شاهد افتخارآفرینی آنها بودیم.»

مسأله ضعف در تأمین امکانات آموزشی المپیادی‌ها

در ادامه از امکانات باشگاه و خصوصا امکانات کمیته نجوم مانند تلسکوپ برای آماده‌سازی دانش‌آموزان پرسیدم. محمدهادی ستوده، عضو کمیته نجوم و اخترفیزیک باشگاه در این باره توضیح می‌دهد: در سال 88 که ایران میزبان المپیاد جهانی نجوم بود، 30 تلسکوپ خریداری شد که پس از مسابقات باید در اختیار کمیته نجوم قرار می‌گرفت. اما متاسفانه چون در آن زمان سازوکار ثبت کاملی در کمیته وجود نداشت محل فعلی بسیاری از آنها مشخص نیست و هیچ همکاری برای پیدا شدن این تلسکوپ‌ها نیز صورت نمی‌گیرد. این در حالی است که با توجه به شرایط اقتصادی کنونی باشگاه، امکان خرید مجدد برخی از این تلسکوپ‌ها امکان‌پذیر نیست. وی در ادامه می‌گوید: تعداد محدود تلسکوپ‌ها، شرایط آموزش و برگزاری آزمون رصد المپیاد کشوری را تا حد زیادی با مشکل مواجه کرده است. اگر بتوانیم تلسکوپ‌های مفقود شده را که بعضا کیفیت بسیار بالایی دارند و احتمالا بی‌استفاده در انبار برخی مدارس مانده‌اند به باشگاه برگردانیم، کیفیت آموزش‌های عملی به کلی متحول خواهد شد.
دکتر خاکیان در این باره اضافه می‌کند: ما در کشور بیش از مشکل تحریم‌های ناجوانمردانه، به خاطر سازوکارهای نامناسب اداری دچار مشکل هستیم که موجب بروز بسیاری از کمبودها با وجود منابع مورد نیاز در بخش‌های مختلف شده است.
دکتر سالاریان در تأیید صحبت‌ها به جام‌جم می‌گوید: متاسفانه در فرآیند جابه‌جایی ساختمان دانش‌پژوهان جوان در زمان ادغام، بسیاری از امکانات و تجهیزات علمی باشگاه مفقود شد یا بعضا به دلیل اشکالات فنی غیرقابل استفاده شدند. با توجه به محدودیت‌هایی که در حال حاضر با آنها روبه‌رو هستیم، امکان جایگزینی نیز نداریم.

عسل اخویان طهرانی

جام‌جم