زایش دوباره ستارخان و باقر خان در عصر حاضر/ عِرق وطن «عنصر آمریکاستیزی ایرانیان»

«دکتر محسن چیت‌ساز» در گفت‌وگو با جام جم آنلاین بابیان اینکه نمی‌توان انتظار داشت یک تفکر و حرکت انقلابی در مقاطع کوتاه‌مدت به مقاصد والای خود برسد به آرمان‌های ستارخان برای حضور در جنبش مشروطیت پرداخت و اظهار کرد:«آزادی‌خواهی»،«ملی‌گرایی» و «اسلام‌گرایی» یکی از جریان‌هایی است که برای تبلور کامل آن در بطن جامعه مدت‌زمان طولانی باید صرف می‌شد و ستارخان ویارانش با مبارزات خود علیه استبداد این مقطع را در تاریخ معاصر ما رقم زدند.

وی دراین‌باره افزود: اکنون‌که این 3رکن اصلی با ابعاد کامل در جامعه ما دیده می‌شود، این سؤال به وجود می‌آید، حرکت ضد سلطنتی ستارخان از کجا آغاز شد و به کجا رسید؟ بررسی این روند ابعاد مختلفی دارد. از یک‌جهت باید شرایط معاصر ستارخان را در نظر بگیریم. ستارخان به‌عنوان یکی از فرزندان اصیل ایران به‌حق سردار ملی خوانده می‌شد. او در کنار باقر خان که یار دیرینش بود قیام به‌یادماندنی و اثرگذار مشروطه را رقم زد.

چیت‌ساز عنوان کرد: مجموعه رویدادها و تحولات تاریخی قاجار تاریخ سیاسی ایران از اهمیت زیادی برخوردار است. در آن زمان اتفاقاتی افتاد که ما آن را به دوره استبداد صغیر می‌شناسیم. این دوره یک‌ساله و یا 13 ماهه از اول تیرماه 1287 برابر با 1326 هجری قمری آغاز شد و تا سال بعد ادامه داشت. مبدأ به توپ بستن مجلس بود. 13 ماه بعد حکم تاریخی خلع محمدعلی شاه از سوی مجلس صادر شد و فرزند صغیر او یعنی احمدشاه به سلطنت رسید. این دوره برای تاریخ ایران بسیار حساس بود.

رئیس اداره اسناد وزارت امور خارجه افزود: محمدعلی شاه در دوران کودکی تحت نفوذ اساتید و معلمانی قرار داشت. یکی از مهم‌ترین معلمان محمدعلی شاه‌فردی روسی –یهودی بود. محمدعلی شاه از همان ابتدا با پیروزی جنبش مشروطه‌خواهی در دوران پدرش مظفرالدین شاه بنای ناسازگاری داشت و حتی نمودهایی از این ناسازگاری را نشان داد و همین ناسازگاری‌ها درنهایت به خلع او از پادشاهی در تیرماه 1288 منجر شد.

وی در ادامه گفت: در این دوره عده‌ای به رهبری ستارخان از تبریز به سمت تهران حرکت کردند. آن‌ها با تقویت نیروهای مشروطه‌خواه امیدوار بودند بتوانند با استبداد محمدعلی شاه به مبارزه بپردازند. محمدعلی شاه فرمان خود را به نیروهای نظامی روسی تهران صادر کرد. در همان موقع که مجلس به توپ بسته شد، سرکرده همین رخداد «وی لیاخوف» به فرماندهی نظامی تهران برگزیده شد. آن‌ها سرمست از باده پیروزی و فتح مجلس بودند غافل از اینکه در تبریز ستارخان ویاران مجاهدش تحولات آن دوران را به شکل دیگری رقم می‌زنند.

چیت‌ساز در همین راستا بیان داشت: «تبریز در آن زمان موقعیت خاص سیاسی داشت و تمام ولیعهدان قبل از پادشاهی دوران نظامی خود را آنجا سپری می‌کردند. تبریز پس از تهران دومین شهر مهم ایران محسوب می‌شد. وقتی پایتخت با آن وضعیت بحرانی (به توپ بستن مجلس و حضور نظامیان روسی) روبرو شد و نیروهای ضد مشروطه حملات خود را آغاز کرده بودند ،ناامیدی در شهر حاکم شد.

وی افزود: این ستارخان(سردار ملی) و باقر خان(سالار ملی) بودند که بارقه امید را به مردم تبریز برگرداندند و امیدوارشان کردند. آن‌ها علیه قوای عین الدوله که حاکم اعزامی محمدعلی شاه به تبریز بود مبارزه کردند درعین‌حال کمبود آذوقه و ارزاق هم به مردم شهر فشار وارد کرد. اما بااین‌وجود آن‌ها نیروهای نظامی روس در تبریز را به عقب راندند و پیروزی مشروطه خواهان بر استبداد را رقم زدند. این حادثه در تاریخ معاصر ما بسیار مهم است.

وی تصریح کرد: آموزه ما از این قیام و پیروزی ستارخان چیزی نیست جز آزادی‌خواهی و به زبان امروزی ما دموکراسی. این آزادی به‌آسانی در ایران به دست نیامده است و موانع بسیاری را پیش روی خود دیده، این موانع چه داخلی بوده و چه خارجی با مجاهدت و پایمردی جملگی مشروطه خواهان درهم‌شکسته شد. در چنین حالتی سلسله مردان بزرگی مثل باقر خان و ستارخان پیدا شدند و جماعت آزادی‌خواه و مشروطه‌طلب را گرد خودشان آوردند و با شجاعت و رشادت کشور را نجات دادند و نگذاشتند استبداد در دوره طولانی حضورداشته باشد.

چیت‌ساز در خاتمه با نگاهی به دوران کنونی یادآور شد: ایران اسلامی نیز با توجه به شهدایی که برای حراست از کشور و مجاهدت‌هایی که این مردم برای صیانت از آرمان‌های اسلام‌گرایانه از خود نشان داد این آزادی‌خواهی را به نمایش گذاشت. چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب و چه در دوره جنگ تحمیلی آرمان استبداد و استکبارستیزی استمرار داشته است.

وی ابراز داشت: علیرغم میل آمریکایی‌ها و بیگانه‌پرست‌ها آزادی‌خواهی و ملی‌گرایی در دولت جمهوری اسلامی بیش از 40 سال است که دوام آورده و هرروز ریشه‌اش تنومندتر می‌شود. این همیشه باید در ذهن ما باشد که شکل‌گیری این ایدئولوژی درنتیجه رشادت‌ها، مقاومت‌ها، استمرار در حق‌طلبی ، اصول‌گرایی و عدالت‌خواهی به صدها و هزاران تن همچون ستارخان‌ها وجود آمده است. توجه داشته باشیم در شرایطی که جمهوری اسلامی ایران عدالت‌خواهی و استقلال از بیگانگان را علی‌رغم قدرت‌های سلطه‌گر در دنیا ترویج می‌دهد، عدالت عنصر فراموش‌شده دنیای معاصر بشمار می‌آید.

وی خاطرنشان کرد: در سطح بین‌الملل، قدرت‌های زورگو و قلدر و البته تمامیت‌خواه که در رأس آن‌ها آمریکا قرار دارد نمی‌خواهند کشورهای دیگر عَلَم استقلال و خوداتکایی داشته باشند اما مردم ایران در این میان به‌واسطه تاریخچه کهن ظلم‌ستیز خودش به یکی از پرچم‌داران مبارزه با امپریالیسم در جامعه جهانی تبدیل‌شده است.

رئیس اداره اسناد وزارت امور خارجه گفت: «نهضت ستارخان و باقر خان و آزادی خواهان منجر به این شرایط کنونی آزادی‌خواهی شد. این نهضت همچنان نزد مردم و نیروهای حق‌طلب ادامه دارد. ایران هم‌اکنون یگانه پرچم‌دار مبارزه با امپریالیسم بین‌الملل محسوب می‌شود و به همین دلیل مورد هجمه، فشار و تحریم‌های قدرت‌ها قرار می‌گیرد و این در حالی است آمریکایی‌ها به‌خوبی پی به این مطلب برده‌اند دامنه مبارزات مردم ایران علیه استبداد خارجی‌ها سال‌هاست منافع نامشروع آن‌ها را به خطر انداخته است.

محمدرضا شجاعیان/جام جم آنلاین