رانت سفرهای تفریحی

پس از انتقادات گسترده درباره تخصیص ارز مسافرتی، گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال قطع این یارانه مستقیم به سفرهای خارجی و غیرضروری هموطنان قوت گرفت؛ حتی رونوشت ابلاغیه‌ای در فضای مجازی دست به دست شد که در آن بانک سامان به عنوان یکی از بانک‌های عامل ارائه‌دهنده ارز مسافرتی، پرداخت آن را از 30 تیرماه امسال به مسافران ممنوع کرده است که البته از سوی روابط عمومی این بانک تکذیب شد و بانک مرکزی هم در نامه‌ای، خواستار از سرگیری ارائه ارز مسافرتی به متقاضیان تا تصمیم‌گیری نهایی شد.

هرچند نمی‌توان جلوی سفرهای خارجی هموطنان را گرفت، اما کارشناسان معتقدند کسی که قصد مسافرت دارد باید ارز مورد نیاز خود را به قیمت بازار آزاد تأمین کند، نه این‌که دولت به آنها یارانه تخصیص دهد.

در سه ماهی که از اجرای نظام جدید ارزی می‌گذرد، دولت بسیاری از تصمیم‌های اولیه خود را اصلاح کرده است؛ برای نمونه ابتدا اعلام کرد برای واردات همه کالاها ارز تخصیص می‌دهد، اما در نهایت با تقسیم‌بندی کالاها به چهار گروه، گروه سوم را از شمول ارز 4200‌تومانی خارج و واردات گروه چهارم را هم کلاً ممنوع کرد.

ولی‌ا... سیف، رئیس‌کل بانک مرکزی نیز 13 تیر پس از راه‌اندازی بازار ثانویه ارز به خبرنگاران وعده داد که تخصیص ارز مسافرتی در آینده نزدیک به این بازار منتقل می‌شود. هم‌اکنون قیمت دلار در بازار ثانویه حدود 7500‌تومان است.

با توجه به راه‌اندازی بازار ثانویه و انتقال تأمین ارز گروهی از کالاها به این بخش که ارز مورد نیاز آنها از محل صادرات کالاهای غیرنفتی تأمین می‌شود، ضروری است فورا تأمین ارز برخی خدمات از جمله ارز مسافرتی نیز به این بخش منتقل شود، زیرا در اولویت کشور نیست.

مهدی کسرایی‌پور، مدیرکل سیاست‌ها و مقررات ارزی بانک مرکزی هم هفته گذشته اعلام کرد: موضوع ارز مسافرتی در حال بررسی است؛ بانک مرکزی پیشنهادهای جدیدی برای اصلاح نحوه پرداخت آن مطرح کرده که در ستاد اقتصادی دولت بررسی و آنجا در این باره تصمیم‌گیری خواهد شد.

ولوله در شعب

کارمندان بانک‌هایی که مسئولیت پرداخت ارز مسافرتی را برعهده دارند، می‌گویند هیچ زمان مشخصی به آنها اعلام نشده که قرار است پرداخت ارز مسافرتی را متوقف کنند و تا هنگامی که تائید نشود، ثبت‌نام و پرداخت ادامه خواهد داشت. این در شرایطی است که در روزهای اخیر صف‌های طولانی برای تأمین ارز کسانی که تا چند روز آینده بلیت دارند، تشکیل شده است، زیرا این مسافران می‌ترسند با حذف ارز مسافرتی در روزهای آینده، مجبور به تهیه ارز از بازار آزاد شوند. به هر حال هیجان و نگرانی مسافران از توقف پرداخت ارز به آنها طبیعی است، چراکه اکنون برای سفرهای خود تا هزار یورو با نرخ رسمی دریافت می‌کنند که در مجموع هزینه‌ای حدود پنج میلیون تومان برای آنها دارد، در حالی که قیمت هر یورو در بازار تا 9600 تومان رسیده و در مجموع هزینه تأمین 1000 یورو با ارز آزاد تا 9‌میلیون و 600 هزار تومان می‌رسد که اختلاف تا چهارمیلیون و 600 هزار تومانی برای مسافران ایجاد می‌کند. همین اختلاف البته موجب افزایش تقاضا برای سفر و البته برگرداندن ارز دریافتی و فروش آن در بازار آزاد و به نوعی دلالی در ارز مسافرتی شده است.

طبق آمارهای منتشره سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بیش از یک میلیون و 800 هزار نفر در سه ‌ماهه نخست امسال به خارج از کشور سفر کرده‌اند که بسیاری از آنها از رانت ارزی بهره‌مند شده‌اند. براساس دستورالعمل بانک مرکزی تأمین و پرداخت ارز مسافرتی به صورت اسکناس برای مسافران هوایی به مقصد کشورهای ارمنستان، جمهوری آذربایجان، بلاروس، استونی، لتونی، لیتوانی، گرجستان، قزاقستان، قرقیزستان، مولداوی، روسیه، تاجیکستان، ترکمنستان، اوکراین، ازبکستان، ترکیه، افغانستان، بحرین، قطر، کویت، پاکستان، عمان، امارات متحده عربی و قبرس به مبلغ 500 یورو یا معادل آن به سایر ارزهاست؛ سقف این نوع ارز برای سایر کشورها بجز عراق به مبلغ هزار یورو یا معادل آن به سایر ارزهاست و ارز مورد نیاز زائران عتبات‌عالیات به دینار و به میزان 250 هزار دینار عراقی تعیین شده است.

نمایندگان مجلس منتقدند، اما طرحی ندارند

با توجه به بی‌عملی دولت در تجدیدنظر نسبت به تخصیص ارز مسافرتی، اکنون شماری از نمایندگان مجلس به دنبال تصویب قانون در این زمینه هستند؛ اما برخی نیز می‌گویند این جزو وظایف بانک مرکزی است و نیازی به تصویب قانون ندارد.

طیبه سیاوشی‌شاه‌عنایتی از نمایندگان حامی دولت نیز به جمع منتقدان تصمیمات ارزی بانک مرکزی پیوسته و با بیان این‌که هیچ مبنایی برای اختصاص ارز مسافرتی به گردشگران وجود ندارد، از پیگیری برخی نمایندگان برای حذف آن خبر داد. نماینده تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری خانه ملت با تاکید بر لزوم حذف ارز مسافرتی، اختصاص آن به گردشگران را در شرایط فعلی غیرمنطقی دانست و گفت: ارز دولتی تنها باید به بیماران، دانشجویان و افرادی که شرایط اضطراری و خاص دارند اختصاص یابد. وی با بیان این‌که برخی از اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس به دنبال حذف ارز مسافرتی هستند، افزود: هیچ توجیه و ضرورتی برای اختصاص ارز دولتی به گردشگران وجود ندارد، زیرا از وضعیت مالی مناسبی برخوردار هستند، البته مشخص نیست که دولت بر چه اساسی حذف ارز دولتی را در دستور کار قرار نداده است.

عضو فراکسیون زنان مجلس دهم افزود: هرچند برخی نمایندگان به دنبال حذف ارز مسافرتی بودند، اما متاسفانه پیگیری‌های آنها راه به جایی نبرده است؛ انتظار می‌رود نمایندگان در نشست علنی این هفته در کنار پیگیری سایر مشکلات اقتصادی، طرح و پیگیری این موضوع را نیز در دستور کار قرار دهند.

توجیهی ندارد

رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران با تاکید بر این‌که توجیهی برای اختصاص ارز 4200 تومانی به مسافران وجود ندارد، گفت: باید سازوکاری برای تأمین ارز مسافران تعریف شود.

علی سنگینیان در گفت‌وگو با ایرنا افزود: کسی که قصد مسافرت دارد، باید ارز مورد نیاز خود را به قیمت بازار تعیین کند. البته مشکل اینجاست که اکنون شرایطی در خرید و فروش ارز وجود دارد که مسافران نمی‌توانند ارز مورد نیاز خود را خارج از سامانه نیما، به صورت قانونی در بازار آزاد خریداری کنند.

سنگینیان همچنین به سوءاستفاده برخی آژانس‌های مسافرتی از شرایط کنونی اشاره کرد و گفت: برخی آژانس‌ها تورهایی با قیمت‌های پایین به مشتریان خود معرفی و در عوض، ارز آنها را دریافت می‌کنند.

سیاست‌های اشتباه همه را درگیر کرد

حرمت‌ا... رفیعی، رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی ایران به خبرنگار ما می‌گوید: دولت نمی‌خواهد قبول کند که در سیاست‌های ارزی اشتباه کرده و هر روز تصمیمات جدیدی در این حوزه می‌گیرد. ابتدا اعلام می‌کند که یک ارز بیشتر نداریم اما واردات خودرو را محدود و بعد کالاهای مصرفی را ممنوع می‌کند. اکنون هم که نوبت به ارز مسافرتی رسیده و هنوز سیاست مشخصی در این بخش مهم شاهد نیستیم.

رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی ایران با تاکید بر این‌که سیاست‌های ارزی دولت شفاف نیست افزود: مسافرانی که از کشور به هر دلیلی خارج می‌شوند ارز خود را از بازار غیررسمی تهیه می‌کنند. به نظر می‌رسد یک بازار مافیایی و سودجو تشکیل شده و از شرایط فعلی بازار ارز سود می‌برند.

رفیعی تصریح کرد: اکنون صرافی‌ها که کار اصلی نقل و انتقال ارز را انجام می‌دادند همه بیکار شده‌اند و دولت خرید و فروش ارز را ممنوع کرده است. در این شرایط کسی پاسخگو نیست که صرافی‌ها چگونه باید فعالیت خود را ادامه دهند. از سوی دیگر باید توجه داشت که صنعت گردشگری ایران نیز در بلاتکلیفی به سر می‌برد.

وی پیشنهاد داد: اگر بانک مرکزی بر اساس خدماتی که دفاتر خدمات مسافری انجام می‌دهند ارز اختصاص دهد هم مشخص می‌شود که هر مسافر چه ارزی با چه نرخی دریافت کرده و هم صرافی‌ها به چرخه فعالیت خود بازمی‌گردند.

فعالیت صرافی‌ها از سر گرفته شود

علی‌اکبر کریمی، نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس درباره حذف ارز مسافرتی به خبرنگار ما گفت: پیشنهاداتی در کمیسیون اقتصادی مجلس درباره نرخ ارز مطرح بود که یکی از آنها خارج شدن ارز مسافرتی از لیست بخش‌های دارای اولویت است.

وی با اشاره به این‌که متقاضیان ارز مسافری باید به بازار ثانویه مراجعه کنند تصریح کرد: این موضوع نیاز به مصوبه مجلس ندارد و بانک مرکزی به راحتی می‌تواند با یک بخشنامه به ابهامات در این بخش پایان دهد.

کریمی با تاکید بر این‌که سیاست‌های ارزی دولت بسیار اشتباه بود افزود: ایرادی که اکنون به بازار ثانویه ارز گرفته می‌شود زیرمجموعه بودن آن در سامانه نیما است و در عمل قابل اجرا نیست. به نظر می‌رسد در این شرایط باید صرافی‌ها دوباره فعالیت خود را آغاز کنند و میزان ارز اختصاصی به هر فرد را با مدارک مربوطه به بانک مرکزی تحویل دهند.

محمدحسین علی‌اکبری

اقتصاد