امید ترامپ به توافق با اروپا برای بازنگری در برجام

در نهایت بعد از جلسه‌ای که تشکیل داده شده، او به این نتیجه رسیده که تعلیق 90 روزه تحریم‌ها را تمدید کند و در این فاصله در رابطه با احتمال بازنگری در برجام با اروپاییان وارد مذاکره شود. بویژه آن‌که اروپایی‌ها اعلام کرده بودند که نسبت به برجام پایدار هستند اما در خصوص تکنولوژی سیستم‌های موشکی ایران و ادعای دخالت کشورمان در کشورهای منطقه،‌ آنها اعلام کردند آمادگی مذاکره و همسویی با آمریکا را دارند. ترامپ از این فرصت استفاده کرده و برآن شده که مساله موشکی ایران را به نحوی با مساله برجام مرتبط کند و از این طریق بتواند تحدیدات یا تغییراتی را در این توافق بین‌المللی ایجاد کند. یکی از مولفه‌های رئیس‌جمهور آمریکا این است که ایران برای همیشه متعهد شود که به طور کلی از دسترسی به سلاح هسته‌ای خودداری کند. در عین حال سه موضوع را به صورت جداگانه اعلام کردند؛ مورد اول درباره موضوع موشکی است که در پی آن هستند اگر بتوانند اروپاییان را راضی کنند که برجام مطابق با مواضع آمریکایی‌ها تعدیل شود. نکته دوم بررسی موضوع حقوق بشر است. آنها مدعی نقض حقوق بشر از سوی ایران شدند و در حوادث و وقایع اخیری که در پی اعتراضات در کشورمان رخ داد و خون چند نفر بر زمین ریخته شد، تلاش کردند نقش قوه قضاییه را پررنگ جلوه کنند. با همین رویکرد رئیس قوه قضاییه را به عنوان کسی که در مظان اتهام نقض حقوق بشر قرار دارد، مطرح کردند. مساله سوم هم طرح ادعایی مبنی بر دخالت ایران در کشورهای منطقه است.

نکته اینجاست که در توافق برجام که مورد تائید طرف‌های مذاکره‌کننده بوده در یکی از بندها اشاره شده که محدودیت‌ فعالیت‌های هسته‌ای ایران بعد از گذشت ده سال برداشته خواهد شد. اما ترامپ معتقد به استمرار محدودیت است. بالاخره هر چیزی در حال تغییر و تغییر است. اگر در آینده کشورهایی به هر دلیلی در منطقه برآن شدند که به سلاح هسته‌ای دسترسی پیدا کنند هر کشوری برای دفاع از خود باید با مقتضیات روز موضعگیری کند. محدودیت یا دسترسی کشورها به انرژی هسته‌ای بستگی به تحولات آینده خواهد داشت. اگر در آینده کشورهایی مجهز به دسترسی به تکنولوژی هسته‌ای یا سلاح هسته‌ای شدند طبعا کشورهای پیرامونی باید براساس شرایط موجود تصمیم بگیرند. چنین وضعیتی در حال حاضر برای ژاپن رخ داده است. این کشور به موجب عهدنامه 1955 متعهد است که از دستیابی به سلاح‌های کشتار جمعی خودداری کند. در شرایط کنونی ژاپن زیر ساتور کره‌شمالی قرار دارد. بنابراین برای آمریکایی‌ها دو راه باقی می‌ماند. یا اجازه مسلح شدن ژاپن را با توجه به مقتضیات روز بدهند یا این‌که این کشور زیر چتر هسته‌ای آمریکا باشد. در شرایط کنونی ایالات متحده سیاست انزواطلبی را در دوره ترامپ در پیش گرفته و در مسائل بین‌المللی حاضر به هزینه کردن نیست. طبعا در چنین شرایطی اگر کره‌شمالی به روند فعلی خود ادامه دهد و شعارهای تهدیدآمیز سر بدهد ژاپن چاره‌ای غیر از این ندارد که مستقلا خط‌مشی خود را اتخاذ کند. بنابراین ادعای آمریکا مبنی بر این‌که کشوری مثل ایران برای همیشه از دستیابی به تکنولوژی هسته‌ای دور بماند، از نظر حقوقی و مبانی واقعی وارد نیست. از سویی دیگر اگرچه اروپایی‌ها اعلام کردند که به برجام پایبند هستند ولی درباره سیستم موشکی و دخالت ایران در منطقه آماده همسویی با آمریکا هستند. ترامپ هم از این فرصت استفاده کرده تا طی 90روز آینده وارد مذاکره با اروپاییان درباره اعمال محدودیت‌های جدید برای ایران شود. اما این‌که تا چه اندازه وی در رسیدن به اهدافش موفق خواهد بود و اروپاییان هم تا چه اندازه به خواسته‌های او تن در خواهند داد، مساله‌ای که در آینده مشخص خواهد شد.

دکتر هرمیداس باوند / استاد روابط بین‌الملل