به نام اصلاحات به کام قدرت‌طلبی

بازداشت‌ ده‌ها نفر از شاهزادگان سعودی که برخی‌شان از مقامات برجسته یا اشخاص بانفوذ عربستان بودند، امری بی‌سابقه است. به نظر شما دلایل این بازداشت‌ها چیست؟

در حالی که عربستان کشوری رانتی‌ و فسادخیز است و‌ شاهزاده‌ها از رانت‌های گسترده‌ای برخوردارند، تحولات داخلی عربستان بویژه مسأله مبارزه با فساد را باید در رقابت حاکمیتی عربستان جست‌وجو کرد. با به قدرت رسیدن ملک سلمان که سن بسیار بالایی دارد و بیمار نیز هست، قرار شد فرزندش محمد بن سلمان ولیعهد او شود. به این منظور، مقرن بن عبدالعزیز و محمد بن نایف، ولیعهدهای پیشین را کنار گذاشتند. با این اقدام عده‌ای از شاهزادگان بویژه فرزندان ملک‌عبدالله یا سلطان ولیعهد اسبق و فرزندان نایف و دیگر افرادی که در سودای رسیدن به تخت پادشاهی بودند، اعتراض کردند و یک رقابت درون حاکمیتی شروع شد.

محمد بن سلمان جوانی که جویای نام و پادشاهی بود راه‌های مختلفی را برای کنار گذاشتن آنها در پیش گرفت. حتی به محمد بن نایف اتهام آلودگی به مواد مخدر را زدند و پس از آن او را در خانه حبس کردند. اما این بار بحث یکی نفر دو نفر نیست. تعداد زیادی از شاهزادگان یا کسانی که به هر علتی از محمد بن سلمان و ماجراجویی‌های او خشمگین بودند، شروع به اعتراض کردند.

حذف این مخالفان کار آسانی به نظر نمی‌رسد. چگونه بن سلمان توانست دیگر مقامات سعودی را با خود همراه سازد؟

برای این‌که محمد بن سلمان بتواند هم در داخل محبوبیتی کسب کند و هم رقبای خود را حذف کند، بازی پیچیده‌ای را به بهانه مبارزه با فساد طراحی کردند. آنها می‌دانستند در داخل مردم از فساد شاهزاده‌ها رنج می‌برند و این‌گونه بن سلمان را منجی خود تلقی می‌کنند و او محبوبیت لازم برای پادشاهی را کسب می‌کند و از سوی دیگر می‌تواند در پوشش مبارزه با فساد تمام رقبای خود را حذف شخصیتی یا حتی حذف فیزیکی کند. در خبرها داشتیم که فرزند مقرن که معاون امیر منطقه عسیر بود کشته شده است. گفته می‌شود او در حال فرار بود که بالگردش را ساقط کردند.

در خود جامعه عربستان مردم چه واکنشی به این برخوردها نشان داده‌اند؟

ما اخبار دقیقی از درون جامعه عربستان نداریم. اما با تجربه‌ سال‌ها حضور در عربستان و کسب اطلاعات جسته و گریخته، به نظر می‌رسد مردم عربستان این اتفاقات را یک بازی سیاسی می‌دانند. از زمانی که محمد بن سلمان روی کار آمده است و بعد به عنوان ولیعهد انتخاب شد، بحران‌هایی را برای منطقه به‌وجود آورده است. در داخل هم کنار گذاشتن کسانی‌که دلیلی برای برکناری آنها نبود، نشان داد که این اقدامات او برای رسیدن به قدرت است و او تلاش می‌کند تا زمانی که پدرش زنده است تمام موانع را از سر راه خود بردارد.

یعنی مردم اقدامات بن سلمان برای مبارزه با فساد را باور نمی‌کنند؟

بعید است کسی مبارزه با فساد را باور کند. ساختار پادشاهی عربستان فسادخیز است و در تمامی مسائل اقتصادی کلان و مقاطع‌کاری‌ها شاهزادگان سهم می‌برند و این موضوع منحصر به 30 یا 40 نفر نیست. سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا کسانی را به بهانه فساد گرفته‌اند که به محمد‌بن سلمان اعتراض داشتند. اگر بناست مبارزه با فساد باشد باید دامنه‌اش بسیار گسترده‌تر باشد، اما کسانی را دستگیر کردند که مخالف بودند و از رویه بن سلمان راضی نبودند. در این‌که شاهزادگان دستگیرشده‌ فاسد هستند شکی نیست، اما افراد خاصی از میان صدها شاهزاده متهم به فساد دستگیر می‌شوند؛ یعنی کسانی‌که رقیب محمد بن سلمان هستند.

با حذف مخالفان دیگر چه نیازی به اصلاحات اجتماعی در عربستان وجود دارد؟ قصد بن سلمان از این اصلاحات چیست؟

تغییرات اجتماعی حاصل فشار آمریکایی‌ها به محمد بن سلمان است. اما این تغییرات هم بدون مشکل نخواهد بود. چرا که بخش مذهبی جامعه مقاومت می‌کنند و بخش دیگر جامعه هم باور ندارند که این تغییرات، اساسی باشد. این امر بیشتر برای کسب محبوبیت بین جوانان است تا محمد بن سلمان بتواند در یک فرآیند زمانی پادشاهی را از پدرش تحویل بگیرد. حال یا با مرگ پادشاه یا به بهانه مریضی او.

آیا این تغییرات اجتماعی و دستگیری شاهزادگان با واکنش جامعه مواجه نخواهد شد؟

باید منتظر ماند، به هر حال ساختار فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مردم عربستان، ساختاری است که تغییرات در آن کند است. شخصیت شاه به عنوان «اولی‌الامر» از جایگاه خاصی برخوردار است. بنابراین محمد بن سلمان سعی می‌کند در زمان حیات پدرش این اصلاحات را انجام دهد. به نظر نمی‌رسد این تحولات به یک بحران جدی منجر شود. اعتراضات به اشکال مختلف بیان خواهد شد که البته با ابزار پول و امکاناتی که دارند و با حمایت آمریکایی‌ها و غربی‌ها و دستگیری‌های گسترده‌ای صورت گرفته، می‌توان گفت که اعتراضات را سرکوب خواهند کرد.

کمیل انتظاری