نبرد با ریزگردها جهانی شد

روز گذشته، ایران میزبان کنفرانسی جهانی بود که در آن نمایندگان 43 کشور حضور داشتند تا شاید با همفکری همدیگر، راهی برای مهار ریزگردها پیدا کنند. در کنفرانس «مقابله با گردوغبار، چالش‌ها و راه‌حل‌های علمی» که تا 14 تیر در سالن اجلاس سران کشورهای اسلامی ادامه دارد، وزرا و نمایندگانی از 43 کشور جهان از جمله ایتالیا، فرانسه، آلمان، چین، آذربایجان، بلژیک، قطر، عمان، کویت، پاکستان، ارمنستان، چاد، عراق، ترکیه، هند، اردن، کره‌جنوبی، اسلواکی، صربستان و آمریکا شرکت کرده‌اند.

اهداف کنفرانس بین‌المللی مقابله با گردوغبار که به میزبانی سازمان ملل متحد و سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران برگزار شد، فراخوان برای رسیدگی به چالش‌های ناشی از توفان‌های گردوغبار و راهکارها و پیشنهادهای فنی و تخصصی برای حل این مشکل اعلام شده است.

80 درصد مشکل ریزگردها منشأ خارجی دارد

روحانی، رئیس جمهور در مراسم افتتاحیه این کنفرانس از دغدغه‌های زیست‌محیطی‌اش سخن گفت و تاکید کرد: برای آن‌که بتوانیم با این معضل بخوبی مواجه شده و خطرات آن را مهار کنیم، به برنامه‌ریزی، سرمایه‌گذاری و همکاری‌های گسترده منطقه‌ای و بین‌المللی نیازمندیم.

وی به منشأ ریزگردها هم اشاره کرد و یادآور شد: برخی از منشأ توفان‌های گردوغبار کشورمان داخلی است و حدود دو میلیون هکتار از بیابان‌های ایران می‌توانند منشأ گردوغبار باشند و گاهی هم هست، اما منشأ خارجی گردوغبار ایران با منشأ داخلی آن قابل قیاس نیست، به نحوی که 20 درصد گردوغبار کشورمان داخلی و منشأ 80 درصد آن خارجی است.

در این کنفرانس، رئیس‌جمهور با صراحت از کشورهایی نام برد که مشکل ریزگرد در آنها، ایران را هم دچار مشکل کرده است. روحانی خاطرنشان کرد: کشورهای عراق، اردن، کویت، سوریه، عربستان، پاکستان، افغانستان و ترکمنستان جزو کشورهایی هستند که در منطقه ما منشأ گردوغبار هستند که به داخل ایران سرازیر می‌شود و گاهی در طول 24ساعت، هشت میلیون متر مکعب خاک با توفان گردوغبار جابه‌جا می‌شود و این می‌تواند آثاری در زندگی،‌ سلامت، کشاورزی و باغات مردم و محیط‌زیست کشورمان داشته باشد.

به گفته وی، امروزه این پدیده خطرناک نسبت به گذشته چند برابر افزایش یافته است به‌گونه‌ای که اگر در دهه‌های گذشته در طول سال ده یا 20 روز شاهد این پدیده بودیم، امروز صد روز و گاهی 130 روز در طول سال در برخی مناطق شاهد این پدیده هستیم.

به گفته روحانی، چنانچه برای مهار توفان‌های شن چاره‌اندیشی نشود، مردم کشورهای منطقه چه بسا ناچار به مهاجرت خواهند شد و کانون‌های تمدن بشری در منطقه و کشاورزی و زندگی مردم متوقف شده و از بین خواهد رفت. بنابراین همگان در برابر این تهدید خطرناک، مسئولیت منطقه‌ای و بین‌المللی دارند.

افزایش کانون‌های خارجی گردوغبار

دامنه سلطه ریزگردها، روزبه‌روز در حال افزایش است. معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در این کنفرانس به همین مساله اشاره کرد و گفت: اکنون کانون‌های خارجی گردوغبار تاثیرگذار بر ایران در حال افزایش است؛ از این‌رو همکاری‌های منطقه‌ای خود را برای مقابله با ریزگردها بویژه با عراق آغاز کردیم که امیدوارم هر چه بیشتر نتایج آن حاصل شود.

به گفته ابتکار، ایران از پدیده گردوغبار هم در بخش اقتصادی و هم در بخش اجتماعی آسیب‌های زیادی دیده و همچنین در مجامع بین‌المللی سازمان ملل برای تصویب چهار قطعنامه در خصوص گردوغبار تلاش بسیار کرده است.

لزوم توجه جامعه جهانی به ایجاد سازگاری و مقاومت در برابر پدیده گردوغبار از طریق افزایش تاب‌آوری جوامع و ترویج نمونه‌های موفق، استفاده از فناوری‌های پیشرفته برای مدیریت منابع آب و خاک، از جمله راهکارهایی است که به اعتقاد ابتکار می‌تواند در مقابل پدیده ریزگردها، قد علم کند.

هائولیانشو، معاون دبیرکل سازمان ملل نیز در این کنفرانس به همین افزایش وقوع توفان‌های گردوغبار طی یک دهه گذشته اشاره کرد و گفت: پدیده گردوغبار، توسعه پایدار کشورهای مختلف را دچار چالش می‌کند. همچنین بیابان‌زایی و گردوغبار، سلامت و رفاه اقتصادی و اجتماعی انسان‌ها در خاورمیانه و سایر نقاط جهان را تحت تاثیر قرار داده است.

وی امیدوار است که در اجلاس بین‌المللی مقابله با گردوغبار، دانش و تجربیات کشورهای مختلف در حوزه مهار کانون‌های گردوغبار به اشتراک گذاشته ‌شود. سازمان ملل نیز نهایت حمایت و پشتیبانی را از کشورهای عضو دارد که امیدواریم نتایج کنفرانس بین‌المللی مقابله با گردوغبار عملی و کاربردی باشد.

این مقام مسئول در سازمان ملل هشدار داد: بیابان‌زایی طی ده سال گذشته باعث مهاجرت در بسیاری از نقاط شده است. همچنین طی سال‌های آینده این موضوع 17 درصد از تولید ناخالص داخلی کشورهای جهان را از بین خواهد برد.

دوست داریم سد بسازیم!

در حالی که مقامات ایرانی حاضر در این کنفرانس نسبت به سدسازی ترکیه‌ای‌ها انتقاد کردند، اما فضلی چرمن، معاون وزیر امور خارجه ترکیه و رئیس هیات ترکیه در کنفرانس بین‌المللی گردوغبار تهران، اعتراض ایران به سدسازی ترکیه را بی‌پایه دانست و مدعی شد این سدسازی‌ها، نه تنها موجب بروز گردوغبار در کشورهای همسایه نمی‌شود، بلکه برای کشورهای پایین‌دست نیز منفعت دارد!

نماینده ترکیه درباره تأثیرات منفی سد «ایلیسو» بر منطقه گفت: هیچ اطلاعات و تحقیقات علمی در حمایت از این مساله وجود ندارد. زمانی که ما برای اقدامی در ترکیه تصمیم‌گیری می‌کنیم دقت می‌کنیم که به هیچ‌وجه آسیبی به برادران همسایه خود نزنیم. پیش از شروع به احداث این سدها تحقیقات جامعی درباره تأثیرات زیست‌محیطی آن نه‌تنها در ترکیه بلکه در کشورهای همسایه هم انجام می‌دهیم.

این اظهارات در حالی بیان می‌شود که کارشناسان محیط زیست تاکید دارند که احداث این سد، موجب بروز کانون‌های گردوغبار در پایین‌دست می‌شود که منجر به بروز توفان‌های گردوغبار در ایران و دیگر کشورهای منطقه هم خواهد شد.

نمی‌توان کشورها را به حفظ محیط‌زیست اجبار کرد

اگرچه به گفته رئیس‌جمهور، 80درصد ریزگردها در ایران، منشأ خارجی دارد، اما واقعیت این است که جز با تفاهم و مذاکره، نمی‌توان کشورها را به حفظ حقوق همسایگان اجبار کرد.

گری لوئیس، نماینده مقیم سازمان ملل در ایران با اشاره به همین قضیه تاکید کرد: هیچ زور و اجباری نمی‌تواند بین کشورها باشد. وضع قوانین و اجبار در انجام کارها بین کشورها صورت نمی‌گیرد. بلکه اتفاقی که در جریان سه روزه اجلاس بین‌المللی گردوغبار می‌افتد آن است که مقامات و کارشناسان دید بهتری نسبت به مقوله گردوغبار می‌یابند و تلاش خواهند کرد با قوانین موجود در کشور خود به این موضوع ورود کنند.

به گفته وی، در شرایط حاضر شهروندان تهران، کرمانشاه، ایلام، خوزستان، سیستان و بلوچستان،‌ کرمان و... با این پدیده دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند ولی واضح است که در شهرهایی مثل اهواز و استان سیستان و بلوچستان، این مشکل بارز است.

نماینده مقیم سازمان ملل در ایران با بیان این‌که پدیده گردوغبار اثرات سوئی بر سلامت، آموزش و اقتصاد دارد، تصریح کرد: قطع شدن برق، اختلال در حمل و نقل و پروازها و تعطیلی مدارس همگی نشات گرفته از گردوغبار است. همان‌طور که ایرانیان با این پدیده مواجه هستند، بسیاری از انسان‌ها در سایر نقاط دنیا از اثرات ناشی از گردوغبار تاثیر می‌پذیرند.

مدیریت بهتر منابع آب و کشاورزی، شناسایی و مهار کانون‌های گردوغبار، تثبیت خاک، احداث بادشکن و... مواردی است که به گفته لوئیس، روی توفان‌های گردوغبار تاثیر می‌گذارد.

شناسایی 3 کانون مهم گردوغبار در پایتخت

در سطح استان تهران سه کانون منطقه‌ای وجود دارد که موجب گردوغبار می‌شوند. محمد رستگاری، معاون نظارت و پایش محیط‌زیست استان تهران درباره مختصات این کانون ریزگردهای پایتخت به پانا توضیح می‌دهد: یکی از این کانون‌ها در جنوب تهران در منطقه فرودگاه امام(ره) واقع شده است.

همچنین در جنوب‌غربی تهران و در شهرستان ملارد و در نهایت در شرق استان و دشت ورامین کانون‌های محلی هستند که وضعیت مناسبی ندارند. به گفته رستگاری، یکی از اهداف مهم این کنفرانس این است که گردوغبار به‌عنوان دغدغه بین‌المللی مطرح شود. مثلا حدود 70 درصد کانون‌های گردوغباری که وارد کشور می‌شود از کشور عراق است. اگر با برگزاری این کنفرانس، کشور عراق نسبت به موضوع گردوغبار ورود کرده و عملیات اجرایی را شروع کند، اقدامات برای مقابله با گردوغبار در بلند مدت اثرگذار خواهد بود. این کنفرانس جهانی تا فردا ادامه دارد و دلسوزان محیط زیست امیدوارند که این نشست منطقه‌ای در نهایت به پاک شدن هوای شهرهای غربی و جنوبی ایران کمک کند؛ طوری که ساکنان این مناطق مجبور نباشند اکسیژن را با چاشنی گردوغبار، تنفس کنند.

امین جلالوند

جامعه