محیط‌بانان، چشم‌انتظار حمایت قانون

وقتی در اسفند سال گذشته، هیات وزیران لایحه حمایت از محیط‌بانان و جنگل‌بانان را به تصویب رساند، بسیاری از دوستداران محیط زیست تصویب این لایحه را دیرهنگام توصیف کردند، اما در دل خشنود بودند که هر چند دیر اما بالاخره چتری حمایتی روی سر آنها گسترده می‌شود، اما حالا باید انتظار بکشند تا این لایحه در دستور کار هیات‌رئیسه مجلس قرار بگیرد تا شاید این لایحه قانون شود.

قرار است بعد از بررسی این قانون توسط هیات‌رئیسه، این لایحه به کمیسیون‌های مربوط ارجاع تا با بررسی آن تبدیل به قانون شود؛ اتفاقی که هنوز نیفتاده و هیجانات رفتاری افکار عمومی هم نسبت به این موضوع حساسیت خود را از دست داده است. بعد از شهادت دو محیط‌بان هرمزگانی در تابستان سال گذشته پویش‌های فراوانی در حمایت از محیط‌بانان شکل گرفت که در روزهای پایانی سال منجر به تصویب لایحه حمایت از محیط‌بانان در هیات وزیران شد. اما با تصویب این لایحه چه تغییری در وضعیت محیط‌بانان و جنگل‌بانان رخ می‌دهد.

تعداد محیط‌بانان افزایش یافته است

سید محمد مجابی، معاون حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید: این لایحه در جلسات متعدد کمیسیون اجتماعی بررسی و تحت عنوان یک ماده واحده آماده شد؛ در این ماده واحده آمده که محیط‌بانان و جنگل‌بانان مشمول قوانین به‌کارگیری سلاح در شرایط اضطراری نیروهای مسلح می‌شوند. همچنین مصوبه مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز شامل حال آنها می‌شود تا محیط‌بانان و خانواده‌هایشان بتوانند، از پوشش‌های مختلف و متعارف بیمه‌ای دولت همچون بیمه‌های مسئولیت و بیمه درمانی، استفاده کنند.

بحث دیگر به رسیدگی خارج از نوبت قوه قضاییه به پرونده‌های محیط‌بانان مربوط است. محمد مجابی در این رابطه به جام‌جم می‌گوید: در شرایطی که محیط‌بان مورد تهدید و حمله قرار گیرد، دستگاه قضا خارج از نوبت به موضوع رسیدگی می‌کند، همچنین براساس قانون، زمانی که فرد سلاحی در اختیار دارد می‌تواند با رعایت اصول از آن استفاده کند.

وی در مورد اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست برای بررسی سریع‌تر این لایحه توضیح داد: ما با رایزنی‌هایی که با کمیسیون کشاورزی داشتیم، امیدواریم مجلس با سرعت به این لایحه ورود پیدا کند، البته این لایحه ابتدا فقط در مورد محیط‌بانان بود، اما با توجه به وضعیت مشابه جنگل‌بانان ما تسری این موضوع به آنها را نیز در خواست کردیم.

مجابی در رابطه با افزایش تعداد محیط‌بانان به جام‌جم می‌گوید: ‌در مرحله اول باید تعداد پست‌ها افزایش پیدا کند که در دولت یازدهم تعداد پست‌های محیط‌بانان تثبیت شده و آنها را از حدود 3000 پست به 8000 پست رسانده‌ایم. مرحله دوم استخدام است که در برنامه پنجساله ششم باید به صورت سالانه برای سازمان محیط‌زیست، اعلام استخدام داده بشود.

معاون حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست، اما مهم‌ترین نکته این لایحه را هم‌ردیف شدن محیط‌بانان و جنگل‌بانان با مسئولان حفظ و حراست از کیان جمهوری اسلامی می‌داند. اتفاقی که تا پیش از این محل چالش نهادهای مختلف با محیط‌زیست بود؛ مشکلی که فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی بخوبی با آن آشناست.

مشکلات محیط‌بانان فراتر از این لایحه است

آن‌طور که سرهنگ قاسم سبزعلی، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور به جام‌جم می‌گوید:‌ یکی از مشکلات محیط‌بانان و جنگل‌بانان این بود که در قانون درباره جراحات این دوستان صراحت کلام وجود نداشت. به عنوان مثال بعد از گذشت یک‌سال از شهادت شهید علیپور هنوز تکلیف شهادتش مشخص نشده است و تعداد زیادی از عزیزان ما که در برخورد با متخلفان در عرصه‌های منابع طبیعی دچار جراحت شده‌اند برایشان جانبازی لحاظ نمی‌شود، هر چند اقداماتی در حوزه بیمه صورت می‌گیرد که این کار هم پاسخگوی زحمات آنها نیست.

این مشکل از آنجا جدی‌تر به نظر می‌رسد که نورالله کوچ‌پیده، مدیرکل دفتر فناوری اطلاعات و تحول اداری سازمان جنگل‌ها هم عنوان می‌کند که از 15 شهید جنگل‌بان در سال‌های گذشته، با مرارت‌های بسیار و رایزنی‌های فراوان، فقط برای 10 نفر توانسته‌اند گواهی شهادت بگیرند.

سرهنگ قاسم سبزعلی، اما تصویب این لایحه را تنها راه حمایت از محیط‌بانان نمی‌داند. او موضوع ساختار تشکیلاتی را نکته‌ای می‌داند که با اصلاح آن کمک بزرگی به آنها می‌کند.

او به جام‌جم می‌گوید:‌ نیروهای یگان‌های حفاظت در حال حاضر ساختار تشکیلاتی ندارند. به این مفهوم که نیروهایی که در یگان حفاظت کار می‌کنند عملا از جایگاه و پست‌های دیگری استفاده می‌کنند و خود یگان حفاظت بدون ساختار تشکیلاتی است.

به گفته سرهنگ سبزعلی بر اساس نرم جهانی در جهت انجام حفاظت مربوط یک عدد منطقی نیاز است، حداقل در پنج تا ده هزار هکتار یک نفر جنگل‌بان یا محیط‌بان نیاز است، ولی متاسفانه این عدد در کشور ما با وسعت منطقه‌ای تطابق ندارد.

هر چند بحث جایگاه محیط‌بانان و البته پوشش‌های بیمه‌ای در این لایحه دیده شده است، اما مشکلات محیط‌بانان فقط به این موارد خلاصه نمی‌شود. یکی از مهم ترین معضلات آنها کمبود نیروی انسانی است. آن‌طور که نورالله کوچ‌پیده به جام‌جم می‌گوید، تعداد محیط‌بانان در ایران بسیار پایین‌تر از عددی است که باید باشد.

فاصله 20 برابری با استانداردها

آن‌طور که مدیرکل دفتر فناوری اطلاعات و تحول اداری سازمان جنگل‌ها می‌گوید، با توجه به گستردگی منابع طبیعی کشور که 135 میلیون هکتار است و وظیفه حفظ، بهره‌برداری و احیای آن به سازمان جنگل‌ها و مراتع واگذار شده است، با استانداردها فاصله زیادی داریم، چراکه براساس استانداردها به ازای هر 2000 هکتار از جنگل‌های شمال به یک نفر نیاز است در صورتی که به ازای ده هزار هکتار یک نیرو استفاده شده است و این موضوع، کار را برای جنگل‌بان‌ها و محیط‌بانان سخت و دشوار می‌کند.

کوچ پیده می‌گوید، با بررسی طرحی با عنوان طرح استانداردسازی به‌کارگیری نیروی انسانی متوجه شدیم وضع موجود ما با استانداردی که برای شرایط ایران تهیه کرده ایم، فاصله زیادی دارد. به عنوان مثال در اروپا به ازای هر هزار هکتار جنگل یک نفر جنگل‌بان دارند و به ازای هر 3000 هکتار جنگل یک نفر کارشناس ناظر دارند ولی ما در ایران و در بهترین حالت که در جنگل‌های شمال است به صورت میانگین به ازای هر 20 تا 30 هزار هکتار جنگل یک نفر جنگل‌بان داریم. اگر مراتع و بیابان را هم در نظر بگیریم به ازای هر 60 تا 65 هزار هکتار یک جنگل‌بان داریم که این عدد فوق‌العاده عدد پایینی است.

میثم اسماعیلی - جامعه