جیب‌برها به بهشت نمی‌روند!

تعریف جیب‌بری و کف‌زنی

اماکنی مثل مترو، اتوبوس یا بازارها که مملو از جمعیت هستند، جای خوبی برای سارقان است تا با استفاده از موقعیت ایجاد شده‌ و فشار جمعیت، براحتی به جیب‌بری و دزدی بپردازند. از سوی دیگر، در اماکن خلوت ‌ دزدان در انتظار افراد بی‌احتیاطی هستند که بی‌محابا کیف خود را در خیابان به دست گرفته و در حال حرکت هستند یا با گوشی تلفن همراه خود در حال مکالمه هستند؛ در این شرایط دزدان براحتی به فرد نزدیک شده و در یک لحظه از غفلت او سوءاستفاده کرده و گوشی تلفن یا کیف یا حتی گردنبند خانم‌ها را سرقت کرده و می‌روند.

در تعریف سرقت گفته شده‌ که «سرقت عبارت از ربودن مال دیگری به صورت پنهانی»، گرچه در مورد جیب‌بری لفظ پنهانی مصداق پیدا می‌کند، اما کف‌زنی آن هم در روز روشن و جلوی چشم صاحب مال، به هیچ‌وجه تعریف سرقت پیدا نمی‌کند با این که کف‌زنی هم یک نوع سرقت محسوب می‌شود.

تا پیش از سال 75 و تصویب بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی، عنوان مشخصی برای جیب‌بری در قانون وجود نداشت و این جرم هم در قالب عنوان عام «سرقت» محاکمه و مجازات می‌شد. جرم سرقت به طور عام بجز مواردی که مشمول حد قطع ید می‌شود و سرقت مسلحانه، سرقت در شب و سرقت مقرون با آزار و اذیت که مجازات سنگین‌تری دارد، بین سه ماه و یک روز تا دو سال حبس و تا 74 ضربه شلاق در پی دارد، اما با تصویب ماده 675 قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات)، قانونگذار به طور مشخص به تعیین مجازات برای جرایمی مانند جیب‌بری و کف‌زنی پرداخت و البته مجازات سنگین‌تری را برای آنها در نظر گرفت.

مجازات جیب‌بری

درخصوص مجازات جرم کف‌زنی و جیب‌بری در ماده 657 قانون مجازات اسلامی آمده است: «فردی که مرتکب ربودن مال دیگری از طریق کف‌زنی، جیب‌بری و امثال آن شود به حبس از یک تا پنج سال و تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد.»

باید توجه داشت که جرایمی مانند جیب‌بری، ‌کف‌زنی،کیف‌قاپی‌که بیشتر در مکان‌های عمومی رخ می‌دهد از آنجا که باعث ترس و واهمه تعداد زیادی از مردم می‌شود، بیشتر سرقت‌ها به کاهش احساس امنیت عمومی منجر شده و به نظر می‌رسد به همین دلیل هم بوده که قانونگذار برای آنها مجازات شدیدتری در نظر گرفته است. سرقت به طور کلی یک جرم شرعی است که اگر 14 شرط مقرر در ماده 268 قانون مجازات اسلامی(مصوب 1392) را داشته باشد، مرتکبان به مجازات قطع ید محکوم می‌شوند و در صورت فقدان شرایط به مجازات‌های حبس و شلاق محکوم خواهند شد.

علاوه بر این اگر سرقت در مناطقی باشد که حفاظت از مال، بخوبی امکان‌پذیر نیست، مجازات بیشتری از یک سرقت ساده در انتظار سارقان خواهد بود و بر این اساس در ماده 658 قانون مجازات اسلامی آمده است: «هرگاه سرقت در مناطق سیل، زلزله‌زده، جنگی، آتش‌سوزی و در محل تصادف رانندگی صورت پذیرد و حائز شرایط حد نباشد مرتکب به مجازات حبس از یک تا پنج سال و تا ‌74‌ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.»

البته مجازات ذکر شده برای کیف‌قاپی، کف‌زنی و جیب‌بری در جایی است که سرقت به صورت ساده و بدون آزار و اذیت یا تهدید قربانی باشد، ولی اگر سرقت همراه با تهدید و آزار و اذیت یا مسلحانه باشد، در این صورت عقوبت مجرم هم سنگین‌تر خواهد بود و مجازات آن طبق ماده 652 قانون مجازات اسلامی عبارت است از این که «هرگاه سرقت مقرون به آزار باشد یا سارق مسلح باشد به حبس از سه ماه تا ده سال و شلاق تا 74 ضربه محکوم می‌شود و اگر جرحی نیز واقع شده باشد علاوه بر مجازات جرح به حداکثر مجازات مذکور در این ماده محکوم می‌شود.»

جبران خسارت قربانی

در جرایمی مانند کف‌زنی و جیب‌بری فارغ از مجازات قانونی حبس و شلاقی که در انتظار سارق خواهد بود، قربانی جرم هم می‌تواند ادعای خسارت و ضرر و زیان ناشی از جرم را مطابق با ماده یک قانون مسئولیت مدنی مطرح و خسارت وارده را از سارق مطالبه کند. در ماده یک قانون مسئولیت مدنی در این خصوص مقرر شده است « که هرکس بدون مجوز قانونی یا در نتیجه بی‌احتیاطی به جان، سلامتی، آزادی، حیثیت، شهرت تجارتی و به هر حق دیگری که به موجب قانون برای افراد ایجاد شده لطمه‌‎ای وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود، مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود می‌باشد.»

شاهرخ صالحی کرهرودی - کارشناس ارشد حقوق خصوصی