سرقت ماهواره‌ای از آثار فرهنگی

در خوشبینانه‌ترین حالت اگر آماری که سیدمصطفی ابطحی می‌دهد 50 درصد لوح‌های فشرده‌ای باشد که به صورت غیرمجاز تکثیر شده‌اند، بی‌تردید این آمار در برابر دانلود غیرقانونی آثار هنری و فرهنگی از سایت‌های غیرمجاز ناچیز است.

فارغ از اینها، تهیه‌کنندگان فیلم‌ها و سریال‌های تولید داخل با شیوه دیگری از سرقت آثارشان دست‌به‌گریبان‌اند. شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای خارج از کشور که برای پر کردن برنامه شبکه خود با مشکل مواجه‌اند، از ضعف قانون حقوق مؤلف یا کپی‌رایت در ایران سوء‌استفاده کرده و آثار تولید شده در ایران را چون راحت‌الحلقوم از سایت‌های غیرقانونی تهیه و پخش می‌کنند.

در طول این سال‌ها کم نبوده‌اند سریال‌های تولید رسانه‌ ملی که حتی با کیفیت تصویری کپی شده از شبکه‌های فارسی زبان خارجی به تکرار پخش شده اند، نمونه‌اش مجموعه‌هایی همچون زیرآسمان شهر، شب‌های برره، دودکش یا حتی برنامه‌های ترکیبی مثل نود، خندوانه و....

این اتفاق درحالی است که صدا و سیما برای پخش بسیاری از برنامه های ورزشی، نمایشی و ... خارجی هزینه‌های بسیاری را متحمل می‌شود.

بریدن گوش شاهگوش

سریال «شاهگوش» به کارگردانی داوود میرباقری که چندی پیش در شبکه نمایش خانگی عرضه شد، از جمله سریال‌هایی است که چند شبکه تلویزیونی ماهواره‌ای پخش آن را با کیفیتی مناسب در کنداکتور خود قرار داده‌اند. مهران برومند یکی از تهیه‌کنندگان این سریال با بیان این‌که از این ماجرا مطلع است، به جام‌جم می‌گوید: به محض اتمام عرضه این سریال از طریق شبکه نمایش خانگی؛ چند شبکه تلویزیونی ماهواره‌ای آن را پخش کردند.

او که این روزها تهیه‌کنندگی سریال جدید «دندون طلا» را به عهده دارد، با اشاره به نپذیرفتن قانون کپی‌رایت یا حق مؤلف در ایران، عنوان می‌کند: با ثبت شرکتی توسط دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف در خارج از کشور، کپی‌رایت این سریال را به ثبت رساندیم تا بتوانیم به صورت قانونی از سایت‌ها و شبکه‌های ماهواره‌ای خارج از کشور که به صورت غیرقانونی این سریال را پخش می‌کنند، شکایت کنیم.

او در پاسخ به این‌که آیا به شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای اعتراض نکردید، می‌گوید: برخی از این شبکه‌ها قابل ردیابی نیستند، اما آن دسته از شبکه‌های اسم و رسم‌دار که به پخش آثار ما مبادرت کرده‌اند، توسط وکیلمان پیگیری می‌کنیم تا دیگر اجازه پخش نداشته باشند. البته چند شبکه خارجی مانند شبکه کردستان عراق، حقوق مادی و معنوی پخش این اثر را به شرکت تصویرگستر پاسارگاد پرداخت کرده‌اند.

او در پاسخ به این‌که آیا تهیه‌کنندگان آثار شبکه نمایش خانگی تلاش مشترک و هماهنگی برای جلوگیری از پخش آثارشان توسط شبکه‌های ماهواره‌ای صورت نداده‌اند، می‌گوید: تلاش‌هایی در این زمینه انجام شده، اما لازم است که هماهنگی و همکاری بیشتری در این زمینه صورت بگیرد، زیرا با پیشرفت فناوری چرخش بازار به سمت ارائه محتوای ویدئویی بر اساس تقاضای مخاطب (VOD: Video on demand) خواهد بود که باید برای آن برنامه داشت.

شکایت به دادسرای امور بین‌الملل

سیدمصطفی ابطحی می‌گوید: تهیه‌کنندگانی را که آثارشان توسط شبکه‌های تلویزیونی خارجی پخش می‌شود، تشویق به شکایت کردیم. به گفته او، اگر این شکایت صورت گیرد دادسرای امور بین‌الملل خواهد توانست از طریق اینترپل نسبت به اعاده خسارت‌ها و ضرر و زیانی که به این تهیه‌کنندگان رسیده، اقدام کند.از سوی دیگر، موسسه رسانه‌های تصویری یکی از شرکت‌هایی است که تولیداتش به‌کرات توسط شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای پخش شده یا روی سایت‌های اینترنتی بارگذاری شده است.

حسین مسافرآستانه مدیرعامل این موسسه در پاسخ به این‌که آیا برای احقاق حقوق تهیه‌کنندگان این آثار اقدامی از سوی موسسه صورت گرفته است، می‌گوید: در مورد سایت‌های اینترنتی ما در چند مورد اقدام قانونی کردیم و در برخی موارد تلاش کردیم با گفت‌وگو و هشدار نسبت به سوء‌استفاده از آثار موسسه رسانه‌های تصویری، آنها را از ادامه چنین رفتاری منع کنیم. اما با وجود پیگیری‌های قانونی و عذرخواهی برخی از این سایت‌ها، متأسفانه برخی به این کار غیرقانونی ادامه می‌دهند.

به گفته مسافرآستانه، موسسه رسانه‌های تصویری درخصوص شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای، اقدامی نکرده است، زیرا این موسسه دولتی محسوب می‌شود و از آنجا که ما کنوانسیون کپی‌رایت جهانی را نپذیرفته‌ایم مسائل و مشکلاتی داریم که دست ما را از پیگیری حقوقی کوتاه کرده است. با وجود این او معتقد است شرکت‌های خصوصی می‌توانند با طرح شکایت، خواهان اعاده حقوق خود شوند.

او درباره تشویق تهیه‌کنندگان از سوی دبیرکل ستاد صیانت و مبارزه با تکثیر و عرضه غیرمجاز آثار سینمایی به ارائه شکایتشان به دادسرای امور بین‌الملل، بیان می‌کند: تهیه‌کنندگان به صورت موردی می‌توانند به این دادسرا مراجعه کنند. اما صیانت از حقوق مادی و معنوی تهیه‌کنندگان مستلزم آن است که ما یک پایگاه محکم قانونی از سوی بخش خصوصی در یکی از کشورهای خارجی داشته باشیم تا به عنوان نماینده سینمای ایران یا تهیه‌کنندگان ایرانی بتواند امور حقوقی فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی را پیگیری کند.

به گفته مسافرآستانه، زمانی که امتیاز فیلم‌های ایرانی بر اساس قوانین بین‌المللی به این شرکت قانونی واگذار شود، آنگاه این شرکت می‌تواند برای اعاده حق تهیه‌کنندگان اقدام قانونی کند.

سارقان خیررسان

برخی معتقدند پخش فیلم‌ها و آثار تولیدشده در کشور توسط شبکه‌های ماهواره‌ای خارجی چندان هم به زیان ما نیست، زیرا این شبکه‌ها به جای نمایش آثار مخالف با موازین اخلاقی و عرفی جامعه ما، آثاری را پخش می‌کنند که در کشور و با نظارت دستگاه‌های قانونی ما ساخته شده است.

مسافرآستانه در این باره عقیده دارد: تا آنجا که مربوط به حقوق دولتی است، این مساله سیاستی مدبرانه تلقی می‌شود، چون ما از این طریق فرهنگ ایرانی ـ اسلامی را به‌وسیله فیلم‌ها و سریال‌های تولیدی خودمان در دیگر کشورها نشر می‌دهیم. آیا این موضوع سبب نمی‌شود که مدیران دولتی پیگیر حقوق آثار داخلی نباشند؟ مدیرعامل موسسه رسانه‌های تصویری با موثر خواندن این عامل، آن را یکی از دلایل پیگیری نکردن نقض حقوق محصولات مؤسسه رسانه‌های تصویری توسط سایت‌ها و شبکه‌های خارجی عنوان می‌کند و می‌گوید: اما آنجا که منافع اقتصادی بخش خصوصی و حقوق فیلم‌ها مطرح می‌شود، صاحبان فیلم‌ها و سریال‌ها مدعی نقض قانونی حقوق آثارشان هستند و خواهان رعایت می‌شوند.

برخورد با سایت‌های متخلف

سیدمصطفی ابطحی گفت: با توجه به این‌که درآمد فراوانی از عرضه محصولات غیرمجاز سینمایی به جیب مافیای قاچاق می‌رود ما با شبکه گسترده‌ای مواجه‌ایم؛ از تولیدکنندگان دی‌‌وی‌دی‌‌ها تا کف بازار. ما این متخلفان را به محاکم قضایی معرفی کردیم و با پلیس فتا و کمیته تعیین مصادیق مجرمانه همکاری تنگاتنگی داریم. سایت‌هایی که فیلم‌های سینمایی را بدون پرداخت حق‌رایت آنها به تهیه‌کنندگان و تولیدکنندگان پرداخت کرده باشند، مسدود می‌کنیم؛ چه سایت‌های ایرانی و چه خارجی. متعاقب مسدود کردن آنها دامین و هاستینگ آنها را حذف و لغو خواهیم کرد و به دلیل خسارت زدن به تهیه‌کنندگان جریمه پرداخت خواهند کرد.

کمیل انتظاری

فرهنگ و هنر