احیای منشور وفاق، ‌گامی برای همدلی دولت و ملت

بی‌تردید اگر حفظ امنیت ملی، توسعه اقتصادی، تقویت روند پیشرفت علمی، مبارزه با فساد و نیز گسترش آزادی‌های مدنی، از جمله اولویت‌های کشورمان محسوب می‌شود، این همه به‌دست نخواهد آمد، مگر با تکیه بر همدلی مردم و قوای سه‌گانه و بویژه دولت و بر همین اساس باید نامگذاری امسال از سوی رهبر انقلاب را فرصتی ناب به‌منظور رسیدن به اهداف کشور دانست که زمینه همکاری‌های ملی برای ‌دستیابی به اولویت‌های موجود را ممکن می‌کند.

به‌منظور بررسی ابعاد نامگذاری سال و شناخت شاخص‌های سال همدلی و همزبانی، با حسن غفوری‌فرد سیاستمدار هفتاد و دو ساله کشورمان که از اعضای باسابقه حزب موتلفه اسلامی است، به گفت‌وگو نشسته‌ایم. او که استاد تمام دانشکده مهندسی برق دانشگاه صنعتی امیرکبیر است و سابقه دبیرکلی جامعه اسلامی ورزشکاران و ریاست هیات بازرسی و نظارت شورای عالی انقلاب فرهنگی را در کارنامه خود دارد، مدرک دکترای فیزیک ذرات هسته‌ای از دانشگاه کانزاس ایالات متحده آمریکا داشته و پیش از انقلاب دبیر تشکیلات انجمن اسلامی دانشجویان در این کشور نیز بوده است.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، او مدتی استاندار خراسان شد و سپس به مجلس اول راه یافت. با این حال وی یک ماه پس از راهیابی به مجلس، به‌عنوان وزیر نیرو منصوب شد و در دولت اول هاشمی رفسنجانی نیز ریاست بر سازمان تربیت بدنی را برعهده گرفت. غفوری‌فرد در مجلس پنجم دوباره به پارلمان راه یافت و در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۸۰ هم شرکت کرد که ناکام ماند.

حضور در مجلس هشتم و ریاست بر دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) قزوین از دیگر سوابق سیاسی این فعال حزبی است که اکنون در سال همدلی و همزبانی دولت و مردم امیدوار است فعالیت‌های مدنی در کشور نشاطی دوباره را شاهد باشد.

رهبر معظم انقلاب امسال را سال همدلی و همزبانی دولت و مردم نام گذاشته‌اند. با توجه به این‌که در سال‌های گذشته نیز بر موضوع وحدت داخلی و همراهی گروه‌های اجتماعی با دولت تاکید شده بود، فکر می‌کنید الزامات تحقق شعار امسال چیست و چطور می‌توان زمینه همراهی بیشتر مردم و دولت را فراهم کرد؟

به‌طور کلی، برای حفظ دستاوردهای انقلاب اسلامی، نیازمند همدلی و همزبانی دولت و ملت هستیم. این ضرورت با توجه به مقتضیات کنونی منطقه نیز ضروری است. شما به شرایط امروز سوریه، عراق، افغانستان، پاکستان، یمن، بحرین و... نگاه کنید. در میان این همه ناامنی و بی‌ثباتی، فکر می‌کنید چرا ایران امن است؟ به‌‌دلیل این‌که درایت رهبری و انسجام ملی عامل اصلی امنیت در کشورمان و ثبات ایران در شرایط فعلی منطقه است. براساس همین واقعیت‌هاست که اگر بخواهیم هم امنیت داشته و الگویی برای دیگر کشورها در منطقه یا فرای آن باشیم و هم فرهنگ انقلابی‌مان را صادر کنیم، باید انسجام و همدلی در داخل کشور را حفظ و از همه ظرفیت‌های ملی خود استفاده کنیم.

بخشی از ظرفیت‌های ملی در دست دولت است که به‌عنوان دستگاه اجرایی، ظرفیتی را در اختیار خود دارد و دیگر ظرفیت‌ها نیز در اختیار مردم است. بنابراین در سال همدلی و همزبانی دولت و ملت باید از همه این ظرفیت‌ها بهره برد. از یاد نبریم که نقش مردم در همه عرصه‌های انقلاب اسلامی پررنگ بوده و چه در جریان پیروزی انقلاب، چه مقابله با توطئه‌ها در سال‌های نخست پیروزی، چه پیروزی کشورمان در مقابل ارتش متجاوز بعثی و چه ایستادگی در برابر تحریم‌ها، مردم نقش مهمی ایفا کرده‌اند. در همین بحث تحریم‌ها، شما از یاد نبرید که آمریکا صراحتا گفت تحریم‌هایی فلج‌کننده علیه ایران اعمال کرده‌ایم. باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا هم تاکید کرد که این تحریم‌ها از نظر گستردگی بی‌سابقه بوده است. چرا این تحریم‌ها با این وسعت و دامنه اثرگذاری نتوانست به موفقیت برسد؟ دلیلش روشن است، چون مردم و دولت همراهی و همدلی داشتند.

با توجه به سابقه تاریخی که اشاره کردید، فکر می‌کنید امسال، دولت و مردم باید کدام شاخص‌ها را مورد توجه قرار دهند تا کاستی‌هایی که گاهی در حوزه همراهی دولت و گروه‌های سیاسی یا اجتماعی مشاهده می‌شود، کاهش یابد؟

نکته مهم اینجاست که در سال جاری، هم مردم باید به دولت اعتماد کنند و هم دولت به همکاری با مردم متعهد شود. این همکاری که اشاره می‌کنم، ابعاد مختلفی دارد؛ از یک‌سو استفاده دولت از سرمایه‌گذاری‌های مردمی می‌تواند توسعه اقتصادی را به‌دنبال داشته باشد و از سوی دیگر استفاده از ظرفیت‌های علمی مردم، پیشرفت علم و فناوری را در پی دارد. همین پیشرفت‌های هسته‌ای یا توسعه صنایع هوافضا، گسترش توانمندی کشورمان در نانوتکنولوژی یا عرصه سلول‌های بنیادین، آیا اینها چیزی بجز ظرفیت‌های علمی مردم است؟

علاوه بر ظرفیت‌های مادی و علمی، دولت می‌تواند از توانمندی‌هایی که در عرصه‌های نظامی یا در حوزه دغدغه‌های طیف‌های مذهبی مردم وجود دارد نیز استفاده کند تا شاهد پیشرفت کشورمان باشیم. در برنامه پنجساله کشورمان بصراحت بر این مهم تاکید شده که رشد اقتصادی در کشور باید 8 درصد باشد، این در حالی است که در برخی سال‌ها این رشد منفی بوده و به‌نظر می‌رسد اگر می‌خواهیم این رشد مثبت شود ـ چنانچه شواهد آن به چشم می‌خورد ـ باید از ظرفیت‌های مردمی در حوزه‌های مختلف بیشتر استفاده کنیم.

یکی از نگرانی‌ها درباره موانع پیش‌روی همدلی مردم و دولت، برخی نقدهای گزنده است که روابط میان دولتمردان و برخی گروه‌های سیاسی را مخدوش می‌کند. از یک‌سو دولتی‌ها از تندروی بعضی از منتقدان گلایه‌مند هستند و از سوی دیگر برخی منتقدان دولت را متهم به کم‌تحملی می‌کنند. به‌نظر شما در سال همدلی، نقدهای مطرح شده بویژه در فضای سیاسی باید واجد چه ویژگی‌هایی باشد؟

به‌نظر من در یک تعریف کلی، نقدهایی که در ارتباط با دولت مطرح می‌شود باید دلسوزانه و برخوردار از پیشنهادهایی برای کمک به دولت باشد. خوشبختانه در شرایط فعلی جو آرامی در فضای سیاسی کشورمان وجود دارد که این فضا باید حفظ شود. برای همین هم هست که رهبر معظم انقلاب تاکید فرمودند حتی آنها که به این دولت رأی نداده‌اند هم دولت را حمایت کنند. در این چارچوب، روشن است که نقد، بدگویی کردن نیست، بلکه نقد، دیدن همزمان نقاط مثبت و منفی دولت است. نقد، یک بررسی منصفانه است که در آن نقاط مثبت برجسته شده و برای رفع نقاط منفی هم راهکار و راه‌حلی ارائه می‌شود. بنابراین باید دقت کنیم که نقدها فقط دیدن نقاط منفی نباشد.

مثلا شما به موضوع مذاکرات هسته‌ای نگاه کنید. نقدهایی به تفاهم اخیر، وارد شده است. طبیعی است که در این گفت‌وگوها، تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ما تلاش فراوانی کرد تا بتواند مذاکرات را به نتایجی مطلوب برساند. آنها با دیپلمات‌های کارکشته شش کشور بزرگ دنیا مذاکره کردند و در جنگ نرمی که در جریان بود، تیم مذاکره‌کننده ایرانی به تعبیر رهبر انقلاب ـ‌که درباره جنگ نرم فرمایشاتی داشتند ـ افسران جنگ نرم بودند. در چنین شرایطی، نقدهایی که به مذاکرات و نتیجه آن تا این مرحله وارد می‌شود، باید در کنار در نظر داشتن این تلاش‌ها، همراه با پیشنهادها و راه‌حل‌هایی باشد که در نهایت بتواند شفافیت بیشتری را برای توافق جامع به ثمر رسانده و فضا را به‌طوری پیش ببرد که پیش‌برنده منافع کشورمان در پایان این گفت‌وگوهای حساس باشد.

شما به مذاکرات هسته‌ای و برخی نقدها به این گفت‌وگوها اشاره کردید. اتفاقا یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های نامگذاری امسال این است که در سالی مردم و دولت به همدلی فراخوانده شدند که سال با تفاهم لوزان در چارچوب مذاکرات ایران و 1+5 آغاز شده و با برگزاری انتخابات مجلس به پایان می‌رسد. به‌نظر شما به‌عنوان یک فعال سیاسی، احزاب و گروه‌ها در جریان دو انتخابات مجلس شورای اسلامی و انتخابات مجلس خبرگان رهبری باید چه چارچوبی را مدنظر قرار دهند تا رقابت سیاسی به مانعی برای تحقق شعار سال تبدیل نشود؟

ابتدا باید بر این نکته تاکید کنم که در نظام جمهوری اسلامی تفاوت زیادی میان مفهوم «رقابت» با آنچه در نظام‌های سیاسی غربی از آن یاد می‌شود وجود دارد. در ایران، رقابت بر سر شایسته‌سالاری است و هرگونه رقابت باید به‌دور از تاکتیک‌های مبتنی بر تخریب و تضعیف دیگری باشد. گروه‌های سیاسی در سال‌جاری باید این نکته را در نظر داشته باشند که تخریب جریان سیاسی مقابل، نمی‌تواند نفعی برای آنها در بر داشته باشد. مردم ما به نقاط مثبت هر یک از جریان‌های سیاسی رأی می‌دهند و اگر رقابت فقط معطوف به برجسته‌سازی نقاط مثبت و نه تأکید بر نقاط منفی طرف مقابل باشد، آن‌گاه روشن است که نه تنها انتخابات و رقابت‌های انتخاباتی به وحدت ملی و همدلی دولت و ملت ضربه‌ای نمی‌زند، بلکه تقویت‌کننده این انسجام داخلی نیز هست.

با توجه به تجربه‌ای که شما در دوره‌ای به‌عنوان دبیرکل خانه احزاب در ایجاد هماهنگی و وحدت میان احزاب مختلف داشتید، فکر می‌کنید احزاب سیاسی فعال در کشور آماده رقابت انتخاباتی در چارچوبی که اشاره می‌کنید، هستند؟

در دوره اصلاحات که خانه احزاب فعالیت می‌کرد، با توجه به مسئولیتی که من در آن دوره داشتم منشوری با عنوان «منشور وفاق» به امضای بیش از یکصد حزب سیاسی در کشور رسید. محور اصلی این منشور وحدت گروه‌های سیاسی و پرهیز از تنش بود. با این‌که در آن دوره هر حزبی راهکارهای خاص خود را داشت، اما همه تلاش می‌کردند به محورهای این منشور پایبند باشند، هرچند در جریان فتنه، این فعالیت‌ها به‌هم خورد.

اکنون دوباره فضایی به‌وجود آمده تا احزاب دور هم جمع شده و در چارچوب قانون و منافع ملی دیدگاه‌های خود را بیان کنند. خوشبختانه در جریان جلساتی که با وزیر کشور و معاونان ایشان داشتیم، رویکرد مثبتی به تشکیل دوباره یک کانون صنفی برای احزاب به‌وجود آمده است و امیدواریم در همین فصل بهار، شاهد تشکیل دوباره نهادی باشیم که در خدمت تحزب باشد و البته نه در خدمت یک حزب یا جریان سیاسی خاص. بی‌تردید اگر چنین نهادی در چارچوبی تازه احیا شود، زمینه برای گسترش مشارکت عمومی در فضای سیاسی و همدلی بیشتر به‌وجود خواهد آمد.

بنابراین شما پیشنهاد می‌کنید در سال همدلی و همزبانی دولت و ملت، منشور وفاق، بار دیگر احیا شود؟

بله، اتفاقا آن منشور با هدف همدلی مردم و دولت نگاشته شد و به امضای احزاب رسید. بنابراین با توجه به نامگذاری امسال، بازنویسی و عملیاتی شدن این شعار می‌تواند فرصتی برای تحقق شعار سال به‌شمار آید.

مصطفی انتظاری‌هروی ‌/‌ گروه سیاسی