نجات کرمان ازخشکسالی با طرح‌های آبخیزداری

مدیرکل اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان با اشاره به این‌که طرح‌های آبخیزداری در حوزه‌های آبخیز سدها و بالادست رودخانه‌ها اجرا می شود، به جام‌جم می‌گوید: طرح‌های آبخیزداری در دو مقوله اقدامات فیزیکی، مکانیکی و فعالیت‌های احیای پوشش گیاهی تعریف می شود که بر اساس آنها می‌توان جلوی آب را با بند سنگ و سیمانی، یا خاکی گرفت و پس از کاهش سرعت آب، آن را رها کرد . همچنین میتوان سطح پوشش گیاهی منطقه را بالا برد تا به این وسیله آب در محل خودش در زمین نفوذ کند و دیگر بر سطح زمین جاری نشود.

محمدعلی اسدی می‌افزاید: اجرای طرح‌های آبخیزداری از سال 72 در استان کرمان شروع شده و طی مدت 20 سال گذشته بیش از 50 هزار بند سنگی، خاکی، گاویونی و خشکه چین برای جلوگیری از وقوع سیلاب و رسوبات آن در این استان اجرا شده است.

به گفته وی، به دلیل کم بودن پوشش گیاهی در مناطقی از استان کرمان، پس از بارش‌های شدید، آب باران بر سطح زمین جریان پیدا می‌کند و با جاری شدن سیلاب، خسارات فراوانی به مزارع ، باغ‌های کشاورزی و راه‌های اصلی و روستایی وارد می‌شود. همچنین تلف شدن دام‌ها و آبگرفتگی برخی واحدهای مسکونی و تخریب آنها را به همراه دارد که با اجرای طرح‌های آبخیزداری، این سیلاب‌ها تا حدودی مهار و خسارات ناشی از آنها کاهش می یابد.مدیرکل اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان میزان متوسط بارندگی مناطق خشک را در دنیا 800 میلی‌متر عنوان می‌کند و با اشاره به این‌که در کشور ایران این میزان بارندگی 250 میلی متر در سال است، می‌گوید: متوسط بارندگی در استان کرمان بیش از 130 میلی متر است که یک ششم متوسط میزان بارندگی در دنیاست، بنابراین در منطقه خشک و کم‌آبی همچون استان کرمان که میزان بارندگی کم است، اگر پوشش گیاهی تخریب شود، دیگر احیای آن بسیار سخت و تقریبا ناممکن است.

به گفته اسدی، باوجود این‌که میزان بارندگی در این استان کم و پراکنده است، در مقاطعی این بارندگی‌ها باعث وقوع سیلاب می‌شود که برای مهار و استفاده بردن از آن، در بسیاری از مناطق مطالعاتی انجام شده و قرار است سیل‌بندهایی با سنگ و سیمان، گاویون و خشکه چین احداث شود تا این سیلاب‌ها مهار و برای استفاده در بخش کشاورزی به مناطق مورد نظر انتقال داده شود.

اجرای طرح فقط در 12 درصد اراضی

این کارشناس مسئول با بیان این‌که طرح‌های آبخیزداری برای از دست نرفتن منابع آبی اجرا می‌شود، می‌افزاید: طی چند سال گذشته اعتبارات خوبی برای اجرای طرح‌های آبخیزداری در استان کرمان اختصاص یافته که باعث شده است تبعات منفی این 15 سال خشکسالی به حداقل برسد، به طوری که هر جا که طرح‌های آبخیزداری اجرا شده است، آثار خشکسالی کمتر بوده و در مناطقی که هنوز این طرح‌ها اجرا نشده، سرمایه‌های مردم در بخش کشاورزی و دامی بر اثر خشکسالی از بین رفته است.محمدعلی اسدی با تاکید بر لزوم اجرای طرح‌های آبخیزداری در تمام مناطق این استان خاطرنشان می‌کند: متاسفانه با وجود تمام فعالیت‌های صورت گرفته طی 20 سال گذشته و با صرف هزینه‌ای بالغ بر 40 میلیارد تومان، فقط در 12 درصد عرصه‌های منابع طبیعی حوزه‌های آبخیز استان کرمان، طرح‌های آبخیزداری اجرا شده است و هنوز باید در بیش از 85 درصد عرصه‌های منابع طبیعی این استان، طرح‌های آبخیزداری اجرا شود.

ذخیر ه آب در دل کویر با سدهای زیرزمینی

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان با بیان این‌که سدهای زیرزمینی در شرایط کنونی بهترین و امن‌ترین مکان برای حفظ ، در عمق زمین است، می‌گوید: با اجرای طرح‌های آبخیزداری، در زمین و درون این سدها آب ذخیره می‌شود و بتدریج از طریق چاه‌ها، چشمه‌ها و قنات‌ها آزاد و از آن استفاده می‌شود.به گفته اسدی در مناطقی از استان کرمان همچون بخش گلباف و شهرستان راور آب های زیر زمینی به سمت کویر هدر می‌رفت که برای جلوگیری از هدررفت آب در این مناطق، سدهای زیر زمینی احداث شده و این سدها آب را به سطح زمین بر گردانده و باعث آبادانی و تحول این مناطق شده است.

اعتبارات 2 برابر می شود

در همین حال رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور نیز با بیان این‌که جنوب کرمان قابلیت‌های بسیار خوبی برای اجرای طرح‌های خشکسالی، آبخیزداری و کنترل سیلاب دارد، می‌گوید: تاکنون اعتبارات فراوانی به این منطقه اختصاص یافته است. علیرضا اورنگی با بیان این‌که کارهای آبخیزداری بسیار خوبی در این منطقه انجام شده است، با اشاره به خسارات زیاد خشکسالی در این منطقه می‌افزاید: طی بازدیدهای انجام شده و مشاهده مشکلات موجود، توافق شده است در سال 92 دو برابر اعتبارات سال قبل به منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب کرمان اختصاص یابد.اورنگی با تأکید بر این‌که سازمان در جهت اقدامات حفاظتی و پیشگیرانه به منابع ملی کمک می‌کند، یادآور می‌شود: وسعت جنگل‌های جنوب کرمان 480 هزار هکتار است که 230 هزار هکتار این وسعت جنگل‌های ایران تورانی است.

آمار خسارت سیل روند صعودی دارد

معاون آبخیزداری اداره‌کل منابع طبیعی استان نیز با بیان این‌که سالانه حدود 850 میلیون مترمکعب از سفره‌های آب زیرزمینی اضافه برداشت داریم، یادآور می‌شود: خشکسالی‌های متعدد و اقلیم خشک و نیمه خشک کرمان هم بر ضرورت حفاظت از آب و خاک این منطقه حکایت می‌کند.

محمدرضا امینی‌زاده به حجم بالای سیلاب‌های به وقوع پیوسته در استان اشاره می‌کند و می‌گوید: آورد سالانه این سیلاب‌ها به حوزه‌های آبخیز کرمان حدود 7‌/‌2 میلیارد متر مکعب است که بخش عمده‌ای از آن هم به پایین دست حوزه جریان می‌یابد.وی با بیان این‌که طی چند دهه اخیر آمار خسارات سیل روند صعودی پیدا کرده که این امر بیانگر تخریب حوزه‌های آبخیز استان است، تصریح می‌کند: طی50 سال گذشته بالغ بر 570 مورد سیل در استان گزارش شده که در اثر وقوع آن، 472 میلیارد تومان خسارت به اقتصاد این منطقه وارد شده است.امینی‌زاده می افزاید: تمامی حوزه‌های آبخیز در دشت‌های استان کرمان در معرض فرسایش شدید آبی و بادی قرار دارد، به طوری که میزان فرسایش خاک استان 210 میلیون تن و میزان رسوب حمل شده به خارج از حوزه‌های آبخیز 75 میلیون تن در سال برآورد شده است. وی عنوان می‌کند : این حجم رسوب همواره سدهای مخزنی پایین‌دست را با مشکل انباشت رسوبات و کاهش حجم آبگیری همراه کرده است که این مساله کنترل فرسایش خاک و رسوب را ضروری می‌سازد.

این مسئول، کاهش اثرات خشکسالی ، بهبود وضع اقتصادی کشاورزان و ایجاد اشتغال در این زمینه را از دیگر عوامل ضرورت اجرای عملیات آبخیزداری در استان کرمان عنوان می‌کند.