آن که شد کشته او...

اما نه هیچ یک از این موارد و نه کل آنها، دلیل موجه این قیام نیست. چرا که قرار است در این مصاف، نه تنها اباعبدالله جان خود را از دست دهد بلکه ده‌ها اسماعیل نیز به پیروی از او روانه قربانگاه شوند.

چگونه است که در هیچ یک از روایت‌های روز واقعه، نه تنها تزلزلی در گفتار و کردار امام حسین ـ که ذات مقدسش از تزلزل بری است ـ شاهد نیستیم بلکه حتی در گفتار و اعمال اصحاب شهیدش و بازماندگان به اسارت گرفته شده ـ به وی‍ژه حضرت زینب کبری ـ چنان استواری‌ای را شاهدیم که از ذره‌ای شک و دو دلی و ندامت بیگانه است.

چنین ایمانی مولود نگرش توحیدی‌ای‌ست ژرف که به بیانی عالی در دعای عرفه از زبان سالار این قیام بیان گردیده است، آنجا که معشوق و معبودش را چنین توصیف می‌کند: «لَیسَ لِقَضَائِهِ دَافِعٌ وَ لاَ لِعَطَائِهِ مَانِعٌ وَ لاَ کَصُنْعِهِ صُنْعُ صَانِع» (هیچکس در عالم سر از حکم و فرمانش نتواند کشید و بخشش او را منع نتواند کرد و هیچ صانعى در آفرینش مانند صنع او پدید نتواند ساخت).

دلیل راه قیام حسین، آن معبودی است که حکمش هیچ دافع و گردنکشی ندارد و آنچه بخواهد آن شود. و این شهسوار شرافت و نیک‌نامی در تمام تاریخ، خود را در برابر این معبود چنین توصیف می‌کند: «وَ رَآنِی عَلَى الْمَعَاصِی فَلَمْ یشْهَرْنِی» (مرا در حال عصیان بسیار دیدی و بی‌آبرویم نفرمودی) و هرچند معصوم، گناه نمی‌کند ولی امام، خود و همه خلایق را در برابر معبودش چنان فقیر و نیازمند می‌بیند که گویی به جای آوردن حق او و عصیان نورزیدن به درگاهش را ـ و در اینجا عصیان و عصمت را باید به معنای عرفانی این اصطلاحات دریابیم و نه به معنای فقهی آنها ـ امکان‌پذیر نمی‌داند: «تویى که به خلق عطا فرمودى تویى که فقیر را غنى ساختى تویى که سرمایه دادى تویى که پناه دادى» و اگر عصمتی هم در بندگان خاص او هست، عطای خود اوست: «تویى که هدایت کردى تویى که خوبان را عصمت از گناه، کرامت کردى»

حاصل این‌که قیام عاشقانه امام حسین(ع) نتیجه یک بینش است، بینشی که مبتنی بر فقر مخلوق در همه عرصه‌های وجودی و ماهوی در برابر معبود است: «اى آنکه بر ملک وجود مالکى و بر هر چیز توانا و قادرى و قاهر» پس عطای جان خود و ذبح ده‌ها اسماعیل به پای این معبود، چندان دشوار نیست، اما ایمان حسین‌وار به این بینش، ایمانی است کمیاب؛ اگر نگوییم نایاب.