یک دست و چند هندوانه؟!

اگر از نقش مدیریت و مسوولیت سنگین وی برای فراهم‌کردن امکانات، تجهیزات و تدارکات و همچنین تدبیر او برای به خدمت‌گرفتن مربیان و بازیکنان خوب بگذریم؛ مربی تعیین‌کننده‌ترین نقش را در موفقیت تیم‌های بزرگ ایفا می‌کند.

کارشناسان فوتبال بر این باورند که اگر مربی قابلیت‌های لازم برای هدایت یک تیم را داشته باشد حتی اگر بازیکنان صددرصد ایده‌آل نباشند می‌تواند به اصطلاح فوتبالی‌ها بهترین بازی را از آنها بگیرد، بازی که حتی فراتر از حد توانایی بازیکنانش باشد، اینجاست که فوتبال را به بازی شطرنج تشبیه می‌کنند و این مربیان هستند که در تقابل با یکدیگر با حرکت مهره‌هایشان می‌توانند نتیجه‌ای قابل قبول را رقم بزنند و گوی سبقت را از همتای خود بربایند.

در فوتبال ما اما در خیلی از باشگاه‌هایی که حتی در سطح اول فوتبال یعنی لیگ برتر حضور دارند و عنوان حرفه‌ای را یدک می‌کشند یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت یعنی مربی آن طور که انتظار می‌رود مورد توجه قرار نمی‌گیرد، برخی انتخاب‌ها آنقدر سطحی و سهل‌انگارانه است که بیشتر انتخابی برای رفع مسوولیت است تا از روی تدبیر و دوراندیشی؛‌ انتخابی که عاقبت با گذشت چند هفته از مسابقات به تغییر و تحول روی نیمکت مربیان می‌انجامد و این اتفاق حتی چند بار برای برخی تیم‌ها تکرار می‌شود تا فاصله فوتبال ما با فوتبال حرفه‌ای دنیا عیان شود.

اما سکه جابه‌جایی مربیان بین تیم‌های لیگ برتری روی دیگر نیز دارد، در حقیقت علاوه بر باشگاه‌ها خود مربیان هم در رخداد این اتفاق نقش دارند، مربیانی که حاضرند برای حضور در سطح اول فوتبال و مربیگری، هنگام امضای قرارداد کمتر به آینده‌کاری خود فکر کنند و جوانب آن را بسنجند، پیش از این و در دوره‌های گذشته از لیگ برتر عملکرد باشگاه‌ها برای ایجاد تغییر و تحول در کادر فنی زیر ذره‌بین منتقدان قرار می‌گرفت، اما شاید بد نباشد که در این میان با توجه به جابه‌جایی‌هایی که در لیگ دهم صورت گرفت عملکرد مربیانی که در طول فصل بیش از یک تیم را تجربه می‌کنند هم مورد نقد و بررسی قرار دهیم.

در دهمین دوره رقابت‌های لیگ برتر سپاهان و ذوب‌آهن اصفهان، پرسپولیس و استقلال تهران، تراکتورسازی تبریز، سایپا، مس کرمان، ملوان، فولاد خوزستان، صنعت نفت آبادان و نفت تهران تیم‌هایی بودند که بدون تغییر روی نیمکت مربیان،‌کار خود را با همان سرمربی که آغاز کردند به پایان بردند.

اما استیل آذین صدرنشین تغییر و تحولات بود، این تیم با تومباکوویچ آغاز کرد، پیروانی را جانشین تومباکوویچ کرد، بعد از آن خاکپور سرمربی شد و بعد از علی پروین، یاوری به جمع استیل آذینی‌ها پیوست تا سومین تیم را در یک دوره تجربه کند و از این جهت رکورددار شود؛ صبا باتری، پاس و بعد استیل آذین.

شهرداری تبریز نیز بعد از برکنارکردن اکبر میثاقیان، حمید درخشان را روی نیمکت نشاند. میثاقیان هم در ادامه بدون تیم نماند و در هفته‌های میانی نیم‌فصل دوم جانشین استیلی در شاهین بوشهر شد تا 2 تیم را در لیگ دهم در کارنامه کاری خود ببیند.

مدیرروستا به نوعی دیگر در لیگ دهم رکورددار شد، او که در ابتدای فصل هدایت پاس را برعهده داشت بعد از ناکامی‌ جای خود را به محمود یاوری داد و عجیب این که در ادامه باز هم به پاس بازگشت تا در نهایت شاهد سقوط تیمش به رقابت‌های لیگ دسته اول باشد.

راه‌آهن و صباباتری و پیکان دیگر تیم‌هایی بودند که سرمربی عوض کردند، در راه‌آهن تارتار جای کربکندی را گرفت، عبدالله ویسی جانشین یاوری در صبا باتری شد، علیدوستی به جای احمدزاده هدایت پیکان را برعهده گرفت و بعد نیز جای خود را به محمدحسین ضیایی داد.

با نگاهی به این کارنامه‌ها باید گفت محمود یاوری به عنوان مسن‌ترین و باسابقه‌ترین سرمربی حاضر در لیگ دهم، رکورد تازه‌‌ای را هم به ثبت رساند، حضور در 3 باشگاه در یک فصل فوتبالی تجربه‌ای است که کمتر حرفه‌ای به‌نظر می‌رسد.

انتخاب یک مربی در شرایط بحرانی مقدمات لازم را برای رسیدن به موفقیت از آن فرد می‌گیرد، در چنین شرایطی مربی باید تیمی را از بحران نجات دهد که نه‌تنها بازیکنانش را خودش انتخاب نکرده، بلکه فرصتی هم برای احیای آن ندارد، این‌گونه است که در این مواقع معمولا از شوک مثبت حاصل از تغییر مربی برای خروج از بحران یاد می‌شود و کمتر نقش مربی از نظر فنی مورد توجه قرار می‌گیرد و اگر این جابه‌جایی به چیزی غیر از موفقیت ختم شود تنها اعتبار سرمربی است که زیر سوال می‌رود، اتفاقی که برای محمود یاوری رخ داد و در نهایت سقوط پاس و استیل آذین کارنامه کاری این مربی باتجربه را تحت تاثیر قرار داد، شاید هر کس دیگری جای او بود با پذیرفتن این مسوولیت‌ها همین ناکامی را تجربه می‌کرد، اما با وجود این که عاقبت کار را می‌توان حدس زد چرا مربیان ما در واقع خطر می‌کنند و از اعتباری که شاید سال‌ها برای آن تلاش کردند می‌گذرند.

فریدون معینی، رئیس کمیته آموزش فدراسیون فوتبال کشورمان در این مورد به «جام‌جم» می‌گوید: متاسفانه در فوتبال ما به هیچ انتخابی اعتماد و اطمینان نیست، وقتی یک انتخاب با مطالعه و کار کارشناسی صورت بگیرد، طبیعی است که به اینجا ختم نمی‌شود که مربی بعد از چند نتیجه نامناسب برای خودش به دنبال تیم دیگری باشد به همین دلیل است که اغلب تیم‌های ما در طول یک فصل با بحران مواجه می‌شوند و کیفیت مسابقات هم نه‌تنها بهتر نمی‌شود، بلکه بدتر هم می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: تغییر مربی در همه جای دنیا انجام می‌شود، حتی ممکن است که یک مربی، 2 تیم را تجربه کند و در تیم دوم موفق باشد، مثلا این فصل شالکه 04 در آلمان بعد از تغییر مربی نتایج بهتری گرفت، اما انتخاب‌ها با درایت است نه فقط از روی اجبار و سلیقه.

وی در مورد جابه‌جایی‌های لیگ دهم بین مربیان خاطرنشان می‌کند: من به اسم‌ها کاری ندارم، آقای یاوری یا هر مربی دیگری، به نظر من باید جوانب یک کار همیشه سنجیده شود. ساختارها نظم بهتری بگیرد، امروز اگر یک مربی دانش به روز نداشته باشد شانس کمی برای موفقیت دارد، همان‌طوری که ما جوان بودیم و روزی حمایت شدیم باید جوان‌ها را حمایت کنیم و اجازه دهیم که در یک فضای سالم رشد کنند تا فوتبال ما هم از قافله دنیا عقب نماند.

امیر حاج‌رضایی موضوع دیگری را مورد اشاره قرار می‌دهد و در گفت‌وگو با «جام‌جم» تصریح می‌کند: مربیانی هستند که علاوه بر اعتبار صنفی، شخصیت کاری خود را هم در نظر می‌گیرند و فقط به وجه مالی قضیه نگاه نمی‌کنند، این دسته متاسفانه در جامعه ما کم است. مربی که در یک فصل 3 باشگاه عوض می‌کند نشان می‌دهد که با این انتخاب‌ها به اعتبار خود فکر نکرده است. فوتبال ما یک وجه غالب پیدا کرده است که در نظرگرفتن سود مالی تحت هر شرایطی است که این واقعا درست نیست، این که ما هر اشتباهی را بخواهیم به بهانه حرفه‌ای‌بودن مرتکب شویم کار درستی نیست. گفته می‌شود که قانون هم اجازه نمی‌دهد مربیان در یک فصل بیش از 2 تیم را تجربه کنند، اما این قوانین هم مثل سایر قانون‌های فوتبال ما با تعریف پست جدید زیر پا گذاشته می‌شود.

حاج‌رضایی این موضوع را هم مورد اشاره قرار می‌دهد و می‌افزاید: قوانین فوتبالی ما پی در پی ناقص است و همین نقص قوانین است که اجازه هر کاری را می‌دهد، در حقیقت اگر قانون محکم باشد خیلی از اقدامات غیرحرفه‌ای انجام نمی‌شود، اقدام آقای یاوری در لیگ دهم برای ما از این نظر سوال‌برانگیز است که ایشان از مربیانی هستند که در طول این سال‌ها کمتر بیکار بوده‌اند و از نظر مالی خوشبختانه احتیاجی ندارد، حالا این که چرا با خودشان این کار را کردند سوالی است که باید از خودشان پرسید، چون واقعا یک مربی در فوتبال پرحاشیه ما مگر چقدر ظرفیت و تمرکز دارد، ‌هر کس دیگری باشد ناکام می‌ماند.

کربکندی که خودش ابتدای فصل را با راه‌آهن شروع کرد بعد از برکناری به تیم دیگری ملحق نشد، وی در مورد چیزی که باعث می‌شود مربیان حضور در فوتبال را به‌هر‌شکل به بیکاری ترجیح بدهند، می‌گوید: مسائل مالی در این موضوع بی‌تاثیر نیست، یک مربی وقتی می‌بیند که یک عمر بدون پول بازی کرده و حالا پول زیادی در فوتبال جابه‌جا می‌شود تصور می‌کند که اگر توانایی کار هم دارد نباید بیکار بنشیند، اما خود من وقتی بیکار شدم برنگشتم، چون امروز اگر با یک عده ارتباط نداشته باشی و به قولی از این ارتباط‌ها بهره نبری بیرون می‌مانی، من هم آدمی نیستم که برای کار به کسی زنگ بزنم چون معتقدم شخصیت مربی زیر سوال می‌رود.

وی ادامه می‌دهد: یکی دیگر از مسائل هم عمل‌نکردن باشگاه‌ها به تعهداتشان است. وقتی مربی از تیمی جدا می‌شود و از یک قرارداد چیزی عایدش نمی‌شود مجبور است به اولین پیشنهاد جواب مثبت بدهد تا جبران مافات کند.

در مجموع فوتبال به‌هم ریخته‌ای داریم که مربیان در آن به جای داشتن فضایی آرام برای این که تمرکز کنند و نتیجه بگیرند مجبورند به فکر حق و حقوق و آینده خودشان باشند، باشگاه‌ها هم در این زمینه مقصر هستند.