راز ماندگاری انقلاب

«ما باید از همه طبقات ملت تشکر کنیم که این پیروزی تا اینجا به واسطه وحدت کلمه بوده است. وحدت کلمه مسلمین، همه، وحدت کلمه اقلیت‌های مذهبی با مسلمین، وحدت دانشگاه و مدرسه علمی، وحدت طبقه روحانی و جناح سیاسی، باید ما همه این رمز را بفهمیم که وحدت کلمه، رمز پیروزی است و این رمز پیروزی را از دست ندهیم و خدای نخواسته شیاطین بین صفوف شما تفرفه نیندازند.

کد خبر: ۳۱۱۰۴۱

من از همه شما تشکر می‌کنم و از خدای تبارک و تعالی سلامت و عزت همه شما را طالب و از خدای تبارک و تعالی قطع دست اجانب و ایادی وابسته به آنها را خواهان هستم.»

این جملا‌ت بخشی از سخنرانی حضرت امام (ره) هنگام ورود به ایران در فرودگاه مهرآباد است.

رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز مهم‌ترین ویژگی انقلاب اسلامی را حضور انبوه و متحد مردم به عنوان عنصرهای اصلی شکل‌گیری انقلاب و دلبستگی آنان به شعارهای اساسی انقلاب می‌دانند.

این بخش از بیانات حضرت امام و دیگر تاکیدات ایشان و بیانات رهبر معظم انقلاب نشان می‌دهد که مردم به عنوان عامل اصلی در براندازی رژیم ستمشاهی و پیروزی انقلاب اسلامی بوده‌اند، اما ذکر این نکته نباید سبب شود که از عامل اصلی و هم‌عرض مردم یعنی رهبری حضرت امام غافل شویم. بی‌شک در تمام نهضت‌ها و قیام‌های سیاسی اجتماعی، مردم در معنای کلی و عام آن به عنوان موضوع اصلی مورد توجه خاص بوده‌اند. مردم به عنوان کسانی که نهضت برای نجات آنها برنامه‌ریزی شده یا این که از‌ آنان طلب همکاری کرده است، اهمیت ویژه‌ای دارند یا این که خود به عنوان بازیگران اصلی در بسیاری از تحولات سیاسی اجتماعی نقش ایفا کرده‌اند.

در همه تحولات سیاسی اجتماعی به استثنای کودتاهای نظامی که از سوی عده معدودی صورت می‌گیرد، مردم نقش آشکار دارند. انقلاب نیز که خود از تکامل‌یافته‌ترین انواع تحولات سیاسی اجتماعی است بدون حضور و مشارکت مردم معنا و مفهومی ندارد و در حقیقت یکی از ارکان انقلاب حضور فعالانه مردم در صحنه تحولات انقلابی است. لذا برخی مکاتب عامل اصلی پیروزی انقلاب را مردم می‌دانند و معتقدند آنها نقش اساسی در این پیروزی خواهند داشت.

برخی مکاتب نیز پیروزی یا شکست انقلاب را تنها مرهون رهبر یا رهبران آن می‌دانند و معتقدند این نقش و قابلیت‌های رهبری است که باعث بسیج و مشارکت توده‌ها در انقلاب می‌شود. اکثر این مکاتب برای رهبر، اقتداری کاریزماتیک قائل هستند و انقلاب را قائم به شخص رهبر می‌پندارند.

بر این اساس و به اذعان اغلب محققان و ناظران سیاسی، انقلاب اسلامی در واقع جزو مردمی‌ترین انقلاب‌ها بوده است. از طرف دیگر نقش رهبری امام خمینی نیز در این انقلاب غیرقابل انکار است و همان طور که رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مطرح کردند «این انقلاب بی‌نام خمینی در هیچ جای جهان شناخته شده نیست»، لذا آگاهی از چگونگی رابطه مردم و رهبری حائز اهمیت است. همچنین باید ضمن شناخت نحوه ارتباط امام و مردم، برداشت امام از نحوه مشارکت و حضور مردم و برخوردهای او با مردم مورد بررسی و کنکاش قرار گیرد؛ چرا که در غیر این صورت این سوال به ذهن متبادر می‌شد که چرا علی‌رغم مردمی بودن تحولات سیاسی اجتماعی ایران در گذشته مانند نهضت مشروطیت، سرانجام این تحولات به ناکامی کشیده شد و مردم از صحنه خارج شدند، اما در انقلاب اسلامی با وجود همه حمایت‌های جهانی از رژیم شاه، مردم توانستند بدون اسلحه، قدرت عظیم پادشاهی را سرنگون کرده و حتی به مدت سی و یک سال در قبال همه توطئه‌ها و بحران‌های عظیم، همچنان استوار حضور خود را در صحنه حفظ کنند.

باید بپذیریم انقلاب با تلاقی دو اراده مردم و رهبری و تاثیر گرفتن از اراده الهی پیروز شده است

با توجه به مطالعاتی که تاکنون در زمینه انقلاب اسلامی به عمل آمده است بسیاری از اندیشمندان بر نقش کاریزماتیک امام در پیروزی انقلاب تاکید داشته‌اند.

اگرچه تردیدی نیست که امام دارای بارزترین ویژگی‌های کاریزمایی بودند و عشق و علاقه‌ای که مردم به ایشان داشتند براحتی از شیفتگی توده‌های مردم نسبت به ایشان قابل مشاهده است و نمونه‌هایی از این علاقه‌مندی در مراسم استقبال از امام هنگام ورود به ایران یا هنگام سخنرانی‌های ایشان و حتی پس از رحلتشان مشاهده می‌گردد اما با کمی دقت متوجه می‌شویم که رابطه امام و مردم قبل از آن که رابطه‌ای بر مبنای سلطه کاریزمایی حضرت امام باشد، رابطه‌ای براساس منطق و عقل‌گرایی بوده است و این شیوه در خلف ایشان رهبر معظم انقلاب نیز جاری و ساری است و این امر خود از دلایل و رموز ماندگاری انقلاب اسلامی است.

امام حتی در برخورد با ساختار حکومت معتقد بودند که بدنه نظام از متن همین جامعه برخاسته و با سایر اقشار جامعه تفاوتی ندارند و تنها تفاوت آنها احیانا در درجه آگاهی آنهاست. بنابراین ایشان با آگاهی دادن به همین اقشار جامعه موفق شدند ساختار نظام حاکم را از قاعده هرم متزلزل کرده و آن را مغلوب کنند.

استمرار تفکر و خط امام که در سال‌های فقدان ایشان از طریق آرا و اندیشه‌های ایشان رواج یافته و نیز تداوم اندیشه‌های داهیانه‌شان در خط سیر فکری خلف ایشان و پیوست این اندیشه‌ها به اصلی‌ترین شعار مردم در انقلاب اسلامی یعنی «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» در کنار مترقی‌ترین اصول انقلاب اسلامی یعنی مردم، از اصول و عوامل اصلی پیروزی انقلاب اسلامی به شمار می‌رود.

رهبر معظم انقلاب نیز مردم‌سالاری دینی و ترکیب ذاتی اسلامیت و جمهوریت را راز ماندگاری و آسیب‌ناپذیری جمهوری اسلامی می‌دانند و تاکید دارند که به فضل‌ الهی و هوشیاری مردم و مسوولان، این حقیقت مصونیت‌بخش، همواره حفظ خواهد شد. در این خصوص با توجه به این که شرط پیروزی انقلاب شرط دوام آن هم هست، لذا باید بپذیریم انقلاب با تلاقی دو اراده مردم و رهبری و تاثیر گرفتن از اراده الهی پیروز شده است. امروز هم در آستانه سالروز پیروزی انقلاب اگر رمز بقای برای این انقلاب متصور است، باید با استمداد از اراده الهی، خدا را صاحب این انقلاب بدانیم و این که هر جا من و منیتی پدید آمد از رمز پیروزی الهی انقلاب خارج شده‌ایم.