اولین کارآزمایی بالینی روی واکسن ایدز ، با شکست به پایان رسید

همان طور که از ماهها پیش هم پیش بینی می شد نتایج فاز سوم آزمایش های بالینی روی واکسن جدید ایدز - آخرین مرحله ای که یک داروی جدید باید پشت سر بگذارد تا بتواند تایید مراجع ذی صلاح را به دست بیاورد

کد خبر: ۲۲۷۴۲

- موفقیت آمیز نبود ؛ البته اگر این آزمایش موفق می شد یک شانس بزرگ و موفقیت درخشان برای محققان در شرکت - VaxGen سازنده واکسن - به دست می آمد. اما به هر حال این طور نشد. با وجود این شرکت مزبور سعی کرد نتایجی را از این آزمایش به دست بیاورد. آنها ادعا کردند که واکسن روی سیاهپوستان و آسیایی ها موثر بوده است در حالی که اعتبار این ادعا از نظر پزشکی مورد تردید است چون افراد مورد آزمایش امریکایی بودند و امریکایی ها به طور معمول آمیختگی ژنتیکی دارند و از همه مهمتر حجم آزمایش هایی که درباره هر کدام از زیرگروه ها انجام شد در حدی نبود که بتوان نتیجه مشخصی از آن به دست آورد. برای مثال در گروه سیاهپوستان تنها 13نفر انتخاب شده بودند که به 4نفر واکسن داده شد و 9نفر دیگر نقش گروه شاهد را داشتند. این نتایج در بهترین شرایط تنها می توانند زمینه را برای مطالعات بعدی فراهم کنند با تکیه بر این نتایج هرگز نمی توان ادعا کرد که راه برای واکسینه کردن میلیون ها فردی که اکنون در آفریقا در معرض ابتلا به ایدز قرار دارند باز است . واقعیت این است که حتی اگر نتایج این آزمایش کاملا هم مثبت بود برای مردم آفریقا چندان فایده ای نداشت زیرا این مطالعه تنها در کشورهای ثروتمندی مثل امریکا، کانادا و هلند انجام شده بود که نوع B ویروس ایدز در آنها شایع است ؛ اما در آفریقا که منشائ ویروس ایدز به حساب می آید انواع مختلف این ویروس وجود دارد و نوع B جزو کوچک ترین مشکلات این قاره است . آزمایش دیگری هم در تایلند در جریان است که درباره نوع B و E ویروس ایدز انجام می شود. نتایج این آزمایش جدا از موفقیت یا عدم موفقیت آن باز هم کمک چندانی به آفریقا نخواهد کرد. در واقع محل انجام این آزمایش ها به هیچ وجه تصادفی نبوده است .امریکایی ها ، کانادایی ها، هلندی ها و شاید حتی تایلندی ها توانایی خرید یک واکسن موثر را دارند ؛ اما آفریقایی ها چطور؛ شرکت VaxGen روی نوع C ویروس HIV که در آفریقا شایع تر است هم کار می کند اما تحقیقات روی این نوع از ویروس عامل ایدز در مراحل بعد قرار گرفته است چون حتی اگر به نتیجه هم برسد تولید انبوه واکسن و توزیع آن به مشارکت شرکتهای بزرگ داروسازی احتیاج دارد و البته این شرکتها بنیاد خیریه نیستند. به این ترتیب در نگاه اول به نظر می رسد که تولید واکسن ایدز برای آفریقا از نظر اقتصادی توجیه ناپذیر است و به همین دلیل بخش دولتی باید در این زمینه فعال شود اما با نگاهی عمیق تر متوجه می شویم که در طول مدت 20سالی که از کشف ویروس HIV می گذرد بخش دولتی هیچ فعالیت چشمگیری در زمینه تولید و آزمایش واکسن ایدز نداشته است . آنچه مسلم است این است که بخش خصوصی واکسن ایدز را برای آفریقا تولید نخواهد کرد چون مردم این قاره توانایی خرید آن را ندارند ؛ اما می توان روشهایی را به کار بست تا شرکتها به تولید آن علاقه مند شوند. یک راه ، پرداخت کمکهای مالی از طرف دولتها و با تعهد آنهابرای خرید بخشی از واکسن تولید شده است ؛ اما این به معنی گره زدن سرمایه ای بزرگ به آینده ای مبهم است . بعلاوه برای شرکتهای داروسازی هم این خطر وجود دارد که وقتی زمان پرداخت دیونشان فرا برسد، نتوانند نسبت به تعهدات خود عمل کنند. راه حل بهتر این است که یک سازمان بین المللی مثل بانک جهانی نقش ضامن را به عهده بگیرد و با شرکتهای داروسازی قراردادهایی را منعقد کند تا در صورت تولید یک واکسن موثر آن را خریداری کرده و با توجه به میزان فقر در کشورهای مختلف واکسن ها را با قیمتهای متفاوت در اختیار آن کشورها قرار دهند با این کار مردم کشورهای فقیر آفریقا تنها بخش کمی از قیمت واقعی واکسن را خواهند پرداخت و مردم کشورهای ثروتمندتری مثل برزیل و تایلند بخش بیشتری از قیمت واقعی را می پردازند. در عین حال باز هم تفاوت قیمت باید از محل کمک کشورهای ثروتمند تامین شود. دستیابی به واکسن مناسب برای بیماری ایدز کاری بسیار دشوار است و مراکز زیادی باید در این زمینه فعال شوند به امید این که حداقل یکی از آنها به نتیجه ای برسد. شرکتهای بزرگ داروسازی می توانند بخشی از این تحقیقات را به عهده بگیرند ؛ اما سازندگان واقعی واکسن ایدز احتمالا شرکتهای بیوتکنولوژی مثل VaxGen خواهند بود. سرمایه داران که امروز حتی به طرحهای کاملا مطمئن بیوتکنولوژی هم تمایل چندانی نشان نمی دهند روی طرحی که بازار مصرف آن کشورهای فقیر جهان هستند سرمایه گذاری نخواهند کرد. در اینجاست که نوع جدیدی از سرمایه داری اهمیت پیدا می کند که بازگشت سرمایه خود را با موفقیت های علمی بسنجد نه با پول ولی واقعا چند درصد از سرمایه داران این گونه فکر می کنند؛ در حال حاضر تنها موسسه پیشگامان واکسن بین المللی ایدز (IAVI) از این ایده پیروی می کند. این موسسه کمکهای مالی را از بنیادهای خیریه دریافت کرده ، قراردادهایی را با شرکتهای کوچکی که ایده های خوبی داشته باشند امضا می کند. آیا می توان امیدوار بود که روزی واکسن ایدز به دست چنان شرکتهایی تولید شود؛ در غیر این صورت باید گفت که حتی اگر روزی آزمایش ها برای کشف واکسن ایدز با موفقیت هم به پایان برسد، ملتهای فقیر که بیشترین قربانیان این بیماری هستندکمترین سود را از آن خواهند برد.