برای بهتر زیستن‌

تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، تشکیلات متمرکزی برای ارائه خدمات بهزیستی وجود نداشت و دستگاه‌های مختلف خدمات نسبتا مشابهی به صورت پراکنده می‌دادند. نمونه روشن آن خدماتی بود که با عنوان اوقاف ارائه می‌شد. این فعالیت‌ها بتدریج به عهده دستگاه‌های سازمان یافته‌ای گذاشته شده و به صورت متشکل‌تری در خدمت مردم قرار گرفت.در آغاز انقلاب اسلامی، تاکید بر توسعه عدالت در توزیع منابع و خدمات‌رسانی همه‌جانبه توسط دولت، شکل‌گیری نهادهای مختلفی را به دنبال داشت.

به ابتکار شهید فیاض‌بخش، با مصوبه شورای انقلاب اسلامی در سال 1359 به منظور تحقق مفاد اصول سوم، بیست و یکم و بیست و نهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، سازمان بهزیستی تشکیل شد. این نهاد از تلفیق 13 سازمان و نهاد دولتی و غیردولتی به منظور حمایت‌های گوناگون از کودکان نیازمند، زنان و کودکان بی‌سرپرست و نیز عرضه خدمات توانبخشی به معلولان جسمی و ذهنی، مبتلایان به بیماری‌های صعب‌العلاج، معتادان و ناسازگاران اجتماعی و همچنین پیشگیری از معلولیت‌ها و آسیب‌های اجتماعی و غیره با توجه به حفظ ارزش‌ها و کرامات والای انسانی و تکیه بر تعاون و همیاری مردم نیکوکار و همکاری‌های نزدیک روحانیون متعهد و دیگر طبقات دلسوز کشور تلاش می‌کند.فعالیت سازمان بهزیستی کشور در اوایل تاسیس آن به نحوی بود که رئیس آن وزیر مشاور بود و در کابینه حضور داشت، اما بعد این ساختار تغییر کرد و سازمان بهزیستی در مجموعه وزارت بهداری و بهزیستی قرار گرفت.

از سال 64 که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تشکیل شد تا سال 83 که وزارت رفاه و تامین اجتماعی شکل گرفت، سازمان بهزیستی کشور به عنوان یک سازمان زیرمجموعه وزارت بهداشت فعالیت کرد؛ اما به علت انبوه مشکلات و گرفتاری‌های این وزارتخانه در عمل مسائل سازمان بهزیستی کشور مغفول بود و کمتر صدای مسوولان بهزیستی و گروه تحت پوشش این سازمان به گوش مسوولان عالی‌رتبه کشور می‌رسید.

مجموعه‌ای برای خدمت‌

بهزیستی مجموعه متشکلی از تدابیر، خدمات و فعالیت‌ها و حمایت‌های غیربیمه‌ای که به منظور بسط رحمت اسلامی جامعه و حفظ ارزش‌ها و کرامات والای انسانی، تکیه بر مشارکت‌های مردم و همکاری‌های نزدیک سازمان‌های ذی‌ربط در جهت گسترش خدمات توانبخشی، حمایتی، بازپروری و پیشگیری از معلولیت‌ها و آسیب‌های اجتماعی و کمک به تامین حداقل نیازهای اساسی گروه‌های کم‌بهره اقدام می‌کند.

تامین و عرضه خدمات مربوط به معلولان جسمی، ذهنی، روانی و اجتماعی قابل توانبخشی و غیرقابل توانبخشی از طریق نگهداری و مراقبت از آنان در واحدهای مناسب در سطح ارگان‌های مرکزی و استانی سازمان، بررسی مناطق و ارزیابی واحدهای حمایتی و توانبخشی شبکه‌های کشور به منظور بسط و گسترش کمی و کیفی خدمات، تعیین و اعلام ضوابط اجرایی و کنترل عرضه خدمات حمایتی و توانبخشی برای واحدهای تابعه و دیگر موسسات غیردولتی در چارچوب وظایف سازمانی، تعیین و پیشنهاد ضوابط و میزان سرانه حق عرضه خدمات بهزیستی توسط واحدهای استانی سازمان و دیگر موسسات خدمت‌دهنده غیردولتی و همچنین تعیین سهم خدمت‌گیرندگان، پرداخت‌های نقدی و غیرنقدی به افراد و گروه‌های نیازمند و کمک به تامین حداقل هزینه زندگی آنان طبق مقررات، تشویق و ترغیب مردم و افراد علاقه‌مند برای مشارکت عمومی در فعالیت‌ها و خدمات مراکز بهزیستی و ایجاد امکانات و شرایط لازم در این مورد با استفاده از نیروهای خودیاری مردم، تنها قسمتی از وظایف متعددی است که سازمان بهزیستی به عهده دارد.

هفته‌ای برای با هم زیستن‌

سازمان بهزیستی کشور در بیست و چهارم تیر ماه 1359 تشکیل شد. از آن پس از 23 تا 29 تیر در کشور هفته بهزیستی نامیده می‌شود. هفته بهزیستی زمانی است تا یادآوری شود باید دست به دست هم بدهیم و به کمک افرادی برویم که به کمک‌های ما نیاز دارند تا بتوانند زندگی کنند یا به زبان شعار سال گذشته با هم باشیم، برای بهتر زیستن. این هفته زمان مناسبی است تا توجه بیشتر افکار عمومی به گروه‌های آسیب‌پذیر و خدمات بهزیستی جلب شود.

هفته‌ای که به ما یادآوری کند هنوز صدای آرام گام برداشتن مردی که آهسته آهسته از کوچه‌های کوفه با کوله‌باری از غذا و آذوقه عبور می‌کند تا دل یتیمی را شاد کند و دستی از روی مهر بر سر او بکشد می‌آید، هفته‌ای که به ما یادآوری کند بنی‌آدم اعضای یکدیگرند... .

در انتظار خانواده‌

براساس آمار سازمان بهزیستی، از مجموع 19 هزار کودک بی‌سرپرست کشور 10 هزار نفر به خانواده‌های متقاضی تحویل داده شده‌اند و حدود 9 هزار نفر در 400 مرکز دولتی و خصوصی تحت نظر بهزیستی هستند.بسیاری از خانواده‌ها اکنون به علت بچه‌دار نشدن در معرض متلاشی شدن هستند که می‌توانند با پذیرش حضانت کودکان بی‌سرپرست تحت پوشش بهزیستی، هم مشکل خود را حل کنند و هم در نگهداری و پرورش یک کودک بی‌سرپرست سهیم باشند. نظر مسوولان سازمان بهزیستی این است که در آینده نزدیک، بیشتر این کودکان در خانواده‌های با صلاحیت پذیرش شوند و براساس سیاست‌های موجود، نگهداری این کودکان در مراکز شبانه‌روزی دولتی و خصوصی تحت نظر بهزیستی، آخرین گزینه است.

توانبخشی‌

توانبخشی پاسخ به معلولیت برای رسیدن به حداکثر توانایی‌های یک معلول است. به زبان ساده، توانبخشی دربرگیرنده اهداف معین برای کاستن از تاثیر ناتوانی، توانمند کردن فرد برای رسیدن به استقلال و حضور در اجتماع، خودگردانی وکسب زندگی با کیفیت بهتر است. توانبخشی نه‌تنها شامل آموزش به افراد دارای ناتوانی و معلولیت است، بلکه مداخلاتی را در نظام‌های عمومی جامعه به منظور تطابق و مناسب‌سازی محیط، تدارک حمایت از حقوق انسانی و توانمندسازی آن انجام می‌دهد.اگر جامعه بتواند تسهیلات لازم را تامین کند که معلول، مشکلات حضور در جامعه را نداشته و قدرت استفاده از وسایل توانبخشی را داشته باشد، با موانع شهری روبه‌رو نشود، مشکل عبور و مرور نداشته باشد، در فعالیت‌های گروهی شرکت کند و... دیگر آن فرد، معلول نیست. شاید برای بسیاری توانبخشی به معنای خدمات پزشکی باشد؛ اما در حقیقت خدمات توانبخشی به طور عمده در
3 حوزه توانبخشی اجتماعی، توانبخشی حرفه‌ای و توانپزشکی ارائه می‌شود.خدمات توانبخشی اجتماعی مانند مناسب‌سازی محیط شهری و اماکن عمومی، مناسب‌سازی محیط مسکونی معلولان، خدمات مشاوره و راهنمایی از طریق روان‌شناسی و خدمات آموزشی پیش‌دبستانی برای کودکان دارای معلولیت شدید است.
 خدمات توانبخشی حرفه‌ای یعنی راهنمایی حرفه‌ای، آموزش حرفه‌ای و نیز گزینش حرفه مناسب که برای مدد دادن به معلولان به منظور پیدا کردن و حفظ شغل در نظر گرفته شده است.

اعتیاد و بهزیستی‌

اعتیاد کماکان بزرگ‌ترین آسیب اجتماعی کشور است. تحقیقات علمی موسسه داریوش نشان می‌دهد که در کشور بین 800 هزار تا یک میلیون و 700 هزار معتاد وجود دارد. قسمت عمده‌ای از بار این معتادان بر دوش سازمان بهزیستی قرار دارد.887 مرکز درمان اعتیاد و 107 تیم سیار امداد و همچنین 530 مرکز درمان متادون هم‌اکنون در سراسر کشور وجود دارد. 110 هزار معتاد تحت درمان متادون در کشور وجود دارد که از این تعداد 67 هزار معتاد در مراکز بهزیستی هستند.در سال 85 بودجه دفتر اعتیاد در حدود 6 میلیارد تومان، در سال 86 بودجه این دفتر 5 میلیارد و 200 میلیون تومان بوده است و امسال نیز بودجه پیش‌بینی شده بیش از 8 میلیارد تومان است. در سال 86 به علت کاهش بودجه میزان افراد تحت پوشش آموزش برای پیشگیری از اعتیاد کاهش یافت؛ به طوری که در سال 85، بیش از 3 میلیون نفر بود و در سال 86 به 2 میلیون نفر کاهش یافت و اما مسوولان سازمان بهزیستی ابراز امیدواری می‌کنند با توجه به افزایش بودجه امسال حدود 4 میلیون نفر تحت پوشش عملیات پیشگیرانه برای اعتیاد قرار گیرند.

پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی‌

مساله مربوط به آسیب‌های اجتماعی از دیرباز در جامعه بشری مورد توجه اندیشمندان بوده است. همزمان با تغییرات سریع اجتماعی و فرهنگی، صنعتی شدن جوامع و گسترش دامنه نیازمندی‌ها، محرومیت‌های ناشی از عدم امکان برآورده شدن خواست‌ها و نیازهای زندگی موجب گسترش شدید و دامنه‌دار فساد، عصیان، تبهکاری، سرگردانی، دزدی و انحراف جنسی و دیگر آسیب‌ها شده است.

در بحث ارتقای سلامت، توجه به بهداشت‌ روان از راهبردهای مهم در پیشگیری اولیه از آسیب‌های اجتماعی، محسوب می‌شود. به همین دلیل، سازمان بهزیستی یکی از فعالیت‌های خود را پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی قرار داده است که در این خصوص برنامه‌های متعددی در حال اجراست. برنامه آموزش مهارت‌های زندگی از برنامه‌های مهم این سازمان است.

بنی‌آدم اعضای یکدیگرند

بهتر زیستن همواره دغدغه انسان است و برای دستیابی به آن تلاش مداوم کرده است؛ اما تاکنون نتوانسته به نتیجه‌ای رضایت‌بخش نائل آید. هفته بهزیستی می‌تواند تلنگری باشد تا هر از گاهی مفهوم زیستن بهتر را در ذهن ما یادآور شود. زیستن بهترین چیزی است که به آن امید بسته‌ایم، اما بد نیست از خود بپرسیم هزاران خانوار تحت پوشش بهزیستی که با وجود نیاز به دلیل کمبود اعتبار مستمری دریافت نمی‌کنند و این مشکل درباره دریافت خدمات و وسایل کمک‌توانبخشی و درمانی نیز وجود دارد چه باید بکنند؟ تاوان اندوه و دل شکستگی زنان سرپرست خانوار را چه کسانی می‌دهد؟ هزینه گوشه خانه‌ نشستن بدون هیچ انگیزه و امید معلولان و نیازمندان کشور را چگونه پرداخت می‌کنند؟ آیا باید تنها از یک سازمان انتظار داشت تمامی این بار را بر دوش بکشد؟ آیا هر کدام از ما به شکرانه سالم زیستن خود نباید در حد توان خود در گرفتن دست ناتوانی بکوشیم؟ شکر نعمت که چنین اقتضا می‌کند.

دلارام شجاعی باغینی