سوادآموزی؛ نیازمند بازنگری اساسی

همین روز گذشته بود که دوباره غلامرضا بروجی، معاون امور آموزشی سازمان نهضت سوادآموزی اعلام کرد تا دو ماه دیگر سند بازنگری اساسنامه نهضت از طریق سازمان به رویت وزیر آموزش‌وپرورش خواهد رسید و پس از نظر نهایی و تایید، مراحل قانونی آن جهت تصویب سپری می‌شود. اساسنامه‌ای که نهضت را با چالش‌های متعددی مواجه کرده، چراکه علیرضا کاظمی، وزیر آموزش‌وپرورش هم فقدان آمار شفاف و روشن از شبکه نیروی انسانی (مربیان) و سوادآموزان را از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی این سازمان برشمرده است. اصلاح و بازنگری اساسنامه‌ای که شاید به بازماندگان از تحصیل هم کمک شایانی کند. آموزش سوادآموزی به‌عنوان یک عامل کلیدی برای رشد اقتصادی، ارتقای مهارت شغلی و برنامه‌ریزی مهارت‌های زندگی از اهمیت بسزایی برخوردار است. بنابراین یکی از شاخصه‌های رشد در جوامع متمدن، میزان بهره‌مندی مردم از دستیابی به اطلاعات برای بهتر زیستن است.از این رو داشتن سواد خواندن و نوشتن امری ضروری است. البته طبق گفته وزیر آموزش‌وپرورش آمار باسوادی شش‌سال و بالاتر کشور از ۴۷.۵درصد سال۱۳۵۵به حدود ۹۰.۴درصد در سال ۱۴۰۱ افزایش یافته که این عدد گواه شتاب ۲.۵برابری سوادآموزی در ایران نسبت به جهان است. شاید بهتر باشد موضوع سوادآموزی در کشور به سمت آموزش به کم‌سوادان حرکت کند و بر همین اساس تغییر در اساسنامه نهضت سوادآموزی یک اقدام ضروری و فوری به‌شمار می‌رود.
   
تلاش برای ریشه‌کنی مطلق بی‌سوادی
گویا بی‌سوادی هنوز ریشه‌کن نشده و هنوز تا صفرشدن آن در کشور فاصله داریم. طبق آخرین سرشماری سال ۱۳۹۵، تعداد هفت‌میلیون و ۴۲۳هزار و ۴۶۴ بی‌سواد در گروه‌‌های سنی مختلف اعلام شده است. البته این موضوع یکی از مسائلی است که در بازنگری اساسنامه نهضت سوادآموزی باید بیشتر به آن توجه شود، چراکه وزیر آموزش‌وپرورش هم بر ضرورت طراحی سامانه‌‌ای جامع، جهت اطلاع از آمار سوادآموزان تاکید دارد. عباس شفیعی، معاون پیشین مدیرکل منابع انسانی سازمان نهضت سوادآموزی در گفت‌وگویی با جام‌جم با اشاره به همین موضوع می‌گوید: «آمار بی‌سوادی یا کم‌سوادی در کشور بر اساس سامانه‌هایی که به آموزش‌وپرورش یا سازمان نهضت سوادآموزی متصل است، مشخص نیست. درحالی‌که جشن پایان بی‌سوادی برگزار شده، اما هنوز هم شاهد وجود آن در کشور هستیم. علت هم این است که هنوز آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد و سامانه‌هایی که به هم متصل هستند، به اشتباه اطلاعات را به‌روزرسانی کرده‌اند.» 
   
سازمانی به نام بازمانده از تحصیل! 
یکی دیگر از موضوعات حائز اهمیت در نهضت سوادآموزی موضوع بودجه و منابع مالی این سازمان است. چندی پیش رسول جمشیدی، معاون توسعه مدیریت وپشتیبانی سازمان نهضت سوادآموزی از رشد۵درصدی بودجه عمومی نهضت نسبت به بودجه مصوب سال ۱۴۰۲خبر داد و گفت: «نرخ حقوق و دستمزد امسال، ۳۵درصد و حقوق کارکنان دولت ۲۰درصد رشد داشته؛ این بدان معنی است که عملا سرانه ابلاغی سوادآموزی هیچ افزایشی پیدا نکرده، بنابراین افزایش حقوق سالانه، نرخ تورم و... تاثیری بر سرانه برنامه سوادآموزی نداشته است.» بااین‌حال عباس شفیعی درباره تغییر اساسنامه نهضت سوادآموزی توضیح می‌دهد: «این سازمان با توجه به ظرفیت، منابع مالی و تجهیزات موجودمی‌تواند به سازمان بزرگسالان یا سازمان بازمانده از تحصیل تبدیل شود. ما درحال‌حاضر تقریبا دومیلیون دانش‌آموز بازمانده از تحصیل داریم.»وی همچنین با اشاره به خارج‌شدن این سازمان به لحاظ استقلال مالی می‌افزاید: «باید منابع سازمان با منابع آموزش‌وپرورش یکی و سازمانی تحت نظر وزارت آموزش‌وپرورش شود با منابعی که همین وزارتخانه برای آن تعیین می‌کند. این کاربدان جهت است که وزیر آموزش‌وپرورش به این منابع دسترسی داشته باشد، چراکه گاهی‌اوقات شاهد این هستیم که منابع نهضت اضافه می‌آید ووزیر نمی‌تواند آن را در جای دیگری استفاده کند؛ اما وقتی منابع یکی شود، می‌توان ازمنابع همپوشانی کرد.این موضوع خودش به‌نوعی باعث نظم و انضباط مالی هم می‌شود.» بااین‌حال امیدواریم که به‌زودی این اصلاحات در اساسنامه نهضت صورت پذیرد. شاید مجلس هم بتواند با ارائه یک لایحه‌، سایر دستگاه‌ها و متولیان این امر را برای شناسایی افراد بی‌سواد، کم‌سواد و بازمانده از تحصیل به خط کند.

توجه به سوادهای جدید
نهضت سوادآموزی در این سال‌ها طرح‌های مختلفی رابرای سوادآموزی اجرایی کرده ویکی از آ‌نها«نهضت دانش‌‌آموزی» است که هدفش این است که افراد بی ‌سواد را نسبت به علم‌‌آموزی مشتاق کند و از ظرفیت دانش‌‌آموزان هم در این مورد بهره می‌برد. اما یونسکو به‌تازگی همه تعاریف درباره سواد رابرهم‌ریخته وتغییر داده است.طبق این تعریف،توانایی ایجاد تغییر،ملاک باسوادی قرار گرفت؛ یعنی شخصی باسوادتلقی می‌‌شودکه بتواند با بهره‌‌گیری ازدانسته‌ها ومهارت‌های خود،تغییری در زندگی‌اش ایجاد کند. این موضوع درحالی‌‌است که تا پیش ازاین، ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین تعریف از سواد،همان توانایی خواندن و نوشتن بود که در اوایل قرن بیستم ارائه شد.مسأله‌ای که توجه به سوادهای جدید را ضروری‌تر می‌سازد، این است که پیشرفت و توسعه هر جامعه درگرو سواد و علم‌اندوزی مردمان آن است.شاید این تعریف جدید از سواد نیز درنوع خود جالب توجه باشد.