آرتمیا تلاش برای ماندن

آرتمیای دریاچه ارومیه که تنها موجود زنده دریاچه است می تواند در آب غلیظ و شور این دریاچه زندگی و از جلبک های موجود دریاچه تغذیه کند.
کد خبر: ۱۴۶۰۵۹

آرتمیا مشخص ترین موجود زنده دریاچه ارومیه است که غذای اصلی پرندگانی مانند فلامینگو را تشکیل می دهد و بیشترین منبع غذایی برای ماهیان خاویاری است . آرتمیا هم اکنون به دلیل بهره برداری بی رویه و شوری بسیار بالای دریاچه ، در معرض تهدید جدی قرار دارد که بسیار نگران کننده است و اگر فکری به حال آن نشود ، ادامه حیات این موجود ارزشمند در ارومیه با خطر مواجه خواهد شد.


آرتمیای بالغ در شرایط سخت تولید سیست (تخم) در حالت خواب به نظر می رسد که تا وقتی خشک نگه داشته شوند ، مراحل رشد و تکامل جنینی را طی نمی کنند. این سیست ها به محض غوطه ور شدن در آب دریا ، فرم پیاله مانند دارند که به کره کامل تبدیل می شود. پس از شروع متابولیسم و پس از گذشت 20 ساعت پوسته خارجی شکسته می شود. نمو جنین پس از خروج از پوسته کامل شده ، پس از مدتی کوتاه ، ناپلیوس با شنای آزاد تولید می شود. طول اولین مرحله لاروی حدود 400 تا 500 میکرومتر است و آرتمیا در شرایط مطلوب طی مدت 14 روز به بلوغ می رسد. آرتمیا سخت پوستی است که اولین بار سال 1958 لینه در آبگیر شور لمینگتون انگلستان آن را شناسایی و به نام artemia salina نامگذاری کرد. در ادامه تحقیقات ، دانشمندان گونه های مختلفی از آرتمیا را شناسایی و ثبت کردند.

آرتمیا در معرض خطر

آرتمیا تخم باارزشی دارد. پرورش دهندگان میگو طی روشی این تخمها را هچ می کنند (باز می کنند) و وقتی نوزاد بیرون آید برای مزارع پرورش میگو استفاده می کنند، چرا که میگو باید غذای جنبنده مصرف کند. از این رو تخم یا سیست آرتمیا در سطح دنیا دارای ارزش جهانی است و هر کیلو 80 تا 90 دلار ارزش دارد. سازمان شیلات مطالعات ارزیابی ذخایر شیلات را به وسیله یک متخصص از دانشگاه بلژیک انجام داد که به دلیل جمع آوری اشتباه آمار و اطلاعات ، داده های ارائه شده برای ارزیابی مطالعات ذخایر این دریاچه نادرست انجام شد. در این سال بررسی ها نشان می داد که تولید آرتمیا 10 هزار تن در سال در دریاچه ارومیه انجام می شود بنابراین اگر 2 هزار تن برداشت شود هیچ آسیبی به منابع و ذخایر آرتمیا وارد نمی شود. بر همین اساس در دهه قبل مجوز بهره برداری آرتمیا برای هر سال 2 هزار تن صادر شد ، در صورتی که در همان دوره ، کارشناسان برداشتی بیش از 50 تن را در سال تخمین نمی زدند. در این ارتباط تعدادی شرکت ، قراردادی برای برداشت سیست از دریاچه ارومیه بسته بودند که به مدت 3 سال تخم آرتمیا را از دریاچه ارومیه برداشت کنند. این شرکتها سال اول 98 تن و سال دوم 101 تن برداشت کردند و سال سوم به دلیل مشاهده کاهش شدید تخم آرتمیا جلوی برداشت این شرکتها گرفته شد. در قرارداد شیلات با محیط زیست آمده بود که در صورت تهدید ذخایر دریاچه جلوی برداشت این منابع گرفته خواهد شد اما در قرارداد شرکتها این موضوع ذکر نشده بود ، این موضوع سبب شد شرکتها به دلیل توقف کار در سال سوم ادعای ضرر و زیان کنند که هنوز این پرونده وجود دارد. هم اکنون آرتمیا بهره برداری نمی شود و به دلیل افزایش غلظت شوری این دریاچه از 185 گرم در لیتر به 300 گرم در لیتر توان بقای این جاندار بشدت کاهش یافته است . کارشناس مسوول تالاب های سازمان حفاظت محیط زیست معتقد است سیست های موجود تخم های رسوب یافته سالهای گذشته است که چون شوری آب بسیار بالا رفته ، وزن مخصوص این تخمها کاهش یافته است و به سطح آب می آیند. مهندس مسعود باقرزاده کریمی می افزاید: اگرچه باید بیشتر بررسی شود اما حدس کارشناسان بر این است که زایندگی آرتمیا در حال نزدیک شدن به نقطه صفر است ، چون تخمها به یک بیست و پنجم سالهای گذشته رسیده است و هم اکنون سیست ها هم بسختی پیدا می شوند و این یک هشدار جدی برای اکوسیستم دریاچه ارومیه است . وی ادامه می دهد: وقتی هیچ موجودی نتواند در یک دریاچه حیات داشته باشد، دریاچه رو به مرگ نزدیک می شود و افزایش غلظت شوری تنها استفاده معدنی را افزایش می دهد و استفاده های اکولوژیکی را نابود می کند. وی تاکید کرد: با وجود این که هم اکنون احیای حقابه دریاچه ارومیه در دستور کار شورای عالی آب قرار دارد، همسو کردن برنامه ها و سیاست های دستگاه های مرتبط با احیای اکوسیستم دریاچه ارومیه امری سخت و زمان بر است و اگر در این معمای پیچیده نقش مردم و بهره برداری بی رویه از منابع زیرزمینی و گسترش بی رویه اراضی کشاورزی و آلاینده های صنعتی و خانگی را اضافه کنیم ، ماتریسی چند بعدی خواهیم داشت . کارشناس مسوول تالاب های سازمان حفاظت محیط زیست هم عوامل طبیعی و هم انسانی را در شرایط کنونی پارک ملی دریاچه ارومیه موثر دانست و افزود: کنترل و تنظیم جریان های سطحی به دلیل برخی فعالیت های انسانی مانند سدسازی منجر به استفاده و بهره برداری از آب شده و به دلیل جلوگیری از ورود سیلاب ها به دریاچه حجم آب دریاچه ارومیه کاهش یافته است . کریمی افزود: استفاده بی رویه از آبهای زیرزمینی برای توسعه باغات اطراف دریاچه ارومیه نیز بر وضعیت اکوسیستم پارک ملی دریاچه ارومیه موثر بوده است . وی ادامه داد: خشک شدن 120هزار هکتار از عرصه های جنوبی ، شرق و نقاط پست دریاچه و تبدیل آن به شوره زار زنگ هشدار برای این منطقه را که یکی از نادرترین ذخیره گاه های بیوسفی جهان است ، به صدا درآورده است.

پارک ملی دریاچه ارومیه
در شرایط بحرانی پارک ملی

دریاچه ارومیه در میان 2 استان آذربایجان غربی و شرقی و در میان حوزه آبریز 3 استان آذربایجان غربی ، آذربایجان شرقی و کردستان قرار دارد. دریاچه ارومیه بزرگترین آبگیر آسیای غربی است و از دوران دوم زمین شناسی قدمت دارد و از نظر زمین شناسی گودالی است که بر اثر چین خوردگی به وجود آمده است.

ویژگی های آرتمیا


ویژگی فنوتیپی نظیر ارزش غذایی یکی از ویژگی های منحصر به فرد این جاندار است که از فصلی به فصلی و از سالی به سالی متفاوت است.
قطر سیست ، سرعت رشد و مقاومت در دمای بالا می تواند کارایی فعالیت تولید در مراکز تکثیر میگو و ماهی را که این سیست ها استفاده می کنند ، افزایش دهد.
برای یک پرورش دهنده ، آسانی قابلیت دسترسی به غذا برای تولید ثبات ضروری است و استفاده از غذاهای طبیعی در یک واحد تولیدی تجاری قابل اعتماد نبوده و با خطر زیادی همراه است.
مقرون به صرفه بودن غذا از نظر تولیدکننده نیز اهمیت دارد به عنوان مثال اثرات قیمت غذا بر قیمت تمام شده لارو میگو زمانی که می خواهیم قیمت لارو کاهش یابد ضروری است که کل هزینه های تولید از جمله غذا کنترل شود.
آرتمیا تنها موجود زنده دریاچه ارومیه از خانواده سخت پوستان است که می تواند در آب غلیظ و شور زندگی و از جلبک های موجود دریاچه تغذیه کند.
این جاندار شاخص ترین موجود زنده دریاچه است که غذای اصلی پرندگان را تشکیل می دهد و بیشترین منبع غذایی برای ماهیان خاویاری است.
این جاندار تک سلولی با شرایط آب شور دریاچه ارومیه سازگاری پیدا کرده است و می تواند هم زنده زایی و هم تخم گذاری کند.
در شرایطی که استرس محیطی نباشد این جاندار زنده زایی و در غیر این صورت تخم ریزی می کند.

ارتفاع آن از سطح دریای آزاد 1278 متر و بلندترین منطقه آن رززا ، 1600 متر ارتفاع دارد. طول دریاچه 130 تا 140 کیلومتر است و عرض آن در پهن ترین قسمت 58 کیلومتر و در کم عرض ترین قسمت در شمال غربی 15 کیلومتر است . این پارک دو محیط آبی و خشکی و حدود 102 جزیره کوچک و بزرگ دارد، جزیره کبودان ، اسپیر و اشک به صورت صخره ای از مهمترین جزیره های این پارک هستند. این جزیره ها در جنوب دریاچه به سبب زاد و ولد پرندگان مختلفی مانند فلامینگو و پلیکان و جانورانی مانند گوزن و قوچ و میش اهمیت زیادی دارند. محیط دریاچه ارومیه 463 کیلومتر و حوزه آبریز 14 رودخانه دائمی و فصلی است . شورای بین المللی هماهنگی انسان و کره مسکون پارک ملی دریاچه ارومیه را با داشتن ذخیره گاه های طبیعی به عنوان یک منطقه بی نظیر در ایران و جهان شناخته است . دریاچه ارومیه به عنوان بزرگترین پهنه آبی فلات ایران در تلطیف آب و هوا ، تامین رطوبت لازم برای رشد و نمو گیاهان و تعادل آبهای زیرزمینی نقش حیاتی دارد. به دلیل پسرفت آب در سالهای اخیر ، 5 قطعه از جزایر این دریاچه مانند جزیره اسلامی به خشکی وصل شده اند که در تاریخ حیات دریاچه ارومیه سابقه نداشته است . عرصه طبیعی جزایر دریاچه ارومیه به صورت تپه ماهور و با پوشش گیاهی استپی محل زاد و ولد انواع پرندگان و جانوران وحشی است . در سرشماری هایی که همه ساله در پارک ملی دریاچه ارومیه انجام می گیرد ، مشخص شده که این زیستگاه کم نظیر محل زیست تابستان گذرانی و زمستان گذرانی 180 گونه و نوع از پرندگان آبزی و کنارآبزی است که این وسعت تنوع زیستی در یک محدوده در جهان کم نظیر است . انواع پلیکان ، غازهای خاکستری ، درناها ، اردکهای سرسفید و مرمری و انواع حواصیل از ساکنان مهم پارک ملی دریاچه ارومیه هستند و سالانه دهها گونه پرنده نیز از زیستگاه های این پارک به عنوان زیستگاه های میانبند استفاده می کنند. هم اکنون سواحل کم عمق دریاچه ارومیه با انباشت بلورهای نمک روبه روست ، به طوری که سفیدی آن از دوردست ها نیز دیده می شود. انباشت نمک در برخی از نقاط به حدی است که توده های بزرگی از نمک از میان آنها سر برآورده و به تپه های بزرگ و کوچک تبدیل شده اند. شوری بیش از حد آب پارک ملی دریاچه ارومیه ، زندگی پرندگان را در این دریاچه به خطر انداخته ، به طوری که هر ساله از تعداد پرندگانی که به این دریاچه مهاجرت می کنند کاسته شده و این پرندگان گرفتار بلورهای نمک شده و قادر به پرواز نمی شوند. کاهش ارتفاع آب پارک ملی دریاچه ارومیه همچنین باعث شده پنج جزیره از جزایر 9 گانه این دریاچه به خشکی متصل شوند. با اتصال این جزایر به خشکی ادامه زیست و زادآوری برخی از پرندگان نادر از جمله پلیکان و فلامینگو به مخاطره افتاده است .شوری بیش از حد آب دریاچه ارومیه بر زندگی آرتمیا ، تنها موجود زنده این دریاچه نیز تاثیر گذاشته و شرایط زیست آن را مختل کرده است . بر اثر شوری بیش از حد آب ، تعداد تخم آرتمیا از 5تا 30 عدد در هر لیتر آب دریاچه ، به یک تخم کاهش یافته است .بررسی ها نشان می دهد کاهش نزولات آسمانی و خشکسالی ، تغییر الگوی کشت و استفاده از کشتهای پرآب بر ، بالارفتن دمای هوا و افزایش میزان تبخیر و مهار آبهای سطحی استان بدون توجه به حقابه محیط زیست از مهمترین عوامل کاهش آب دریاچه ارومیه است .پارک ملی دریاچه ارومیه یکی از 59 ذخیره گاه طبیعی محیط زیست جهان است که به دلیل طبیعت مناسب برای زیست دائمی و موقت انواع پرندگان کمیاب و نادر جهان و زیبایی های طبیعی سواحل و جزایر آن از سوی یونسکو به عنوان یک ذخیره گاه بیوسفری در جهان شناخته شده است . این دریاچه با زیبایی های طبیعی خود یکی از بزرگترین معادن املاح جهان به شمار می رود که نزدیک به 8 میلیارد مترمکعب انواع نمکها را در خود جای داده است . نجات پارک ملی دریاچه ارومیه از وضعیت بحرانی نیاز به یک عزم ملی و فرااستانی دارد زیرا حل مشکل تنها به گفته مسوولان استان در آذربایجان غربی امکان پذیر نیست و به مشارکت استانهای آذربایجان غربی ، شرقی ، کردستان و نیز عزم دستگاه هایی چون وزارت نیرو ، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست نیاز دارد.

حمیده سادات هاشمی
newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها