گزارش اختصاصی «جام جم» از رشد ۸۷درصدی شرکت های دانش‌بنیان در سال جاری
جهش دانش‌بنیان تا چه حد محقق شد؟
کمتر از دو ماه تا پایان سال تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین باقی مانده است، سالی که نامی مهم در زمینه اقتصاد و علم کشور را یدک میکشد. از آنجا که امسال چالشی مثل تورم اقتصادی هم در کشور وجود داشته است باید دید فعالیتهایی که در طول سال انجام شده است غیر از این‌که در رشد کمی تعداد شرکتهای دانش بنیان تاثیر داشته، باعث رشد کیفی و کارایی این شرکتها هم بوده است یا خیر.
تصویب قانون جهش تولید دانش‌بنیان در سال ۱۴۰۱ زمینه ای فراهم کرد تا با انجام نیازسنجی دقیق، بودجه و حمایت معاونت علمی در جای صحیح هزینه شود. با این حال اما تا وقتی آمار و ارقام دقیقی از شرایط فروش، صادرات و تنوع محصول شرکتها اعلام نشود نمی‌توان ارزیابی دقیقی از عملکرد شرکتها و معاونت علمی فناوری و اقتصاد دانش بنیان ارائه کرد. برای اطلاع از وضعیت فعلی رشد و توسعه کمی و کیفی شرکتها تا بهمن امسال با دکتر رضا اسدی فرد، معاون توسعه شرکتهای دانش بنیان معاونت علمی ریاست‌جمهوری گفت و‌گو کرده‌ایم.
از مهمترین اثربخشیهای شرکتهای دانش‌بنیان در اقتصاد کشور، جلوگیری از خروج ارز از کشور است. بررسی میزان ارزبری و میزان فروش و صادرات در سال‌های اخیر با سالی که به نام تولید، دانش‌بنیان، اشتغالآفرین مزین شده است می‌تواند نشان دهد آیا واقعا فعالیت موثری در این حوزه رخ داده یا خیر. بنابراین یکی از مطالبات جدی رسانهها باید پیگیری این آمار از معاونت علمی ریاست‌جمهوری باشد. دکتر اسدی‌فرد در پاسخ به سوالات جامجم در اینباره میگوید: «تا جایی که آمار شرکتها را در اختیار داریم ۳۲۰ هزار میلیارد تومان فروش شرکتهای دانش‌بنیان در سال ۱۴۰۰ بوده است و باید منتظر باشیم تا سال ۱۴۰۱ هم به اتمام برسد و آمار امسال را بتوانیم با این عدد مقایسه کنیم.
در حوزههایی مثل کاتالیست و دارو، ارزبری بالایی داشتیم؛ مثلا در زمینه کاتالیست، شرکتهای بسیار خوبی داریم و تقریبا همه کاتالیستهایی که مورد استفاده صنایع پتروشیمی و نفت و گاز و فولاد هستند در داخل کشور تولید میشوند. در حوزه دارو هم همینطور است و بسیاری از نیاز ما در داخل کشور تامین می‌شود. البته آمار دقیق این حوزه را باید وزارت بهداشت اعلام کند. من شرکتی را میشناسم که سال گذشته در حوزه دارو دو سه میلیون یورو صادرات داشته، در حالی که امسال صادراتش را به ۱۵میلیون یورو رسانده است. او با اشاره به جنگ روسیه و اوکراین میگوید: «در این مدت بازار روسیه برای شرکتهای ایرانی به فرصت طلایی تبدیل شده و به این ترتیب ورود شرکتها به بازارهای جهانی توسعه پیدا کرده است.»
رشد ۸۷ درصدی تعداد شرکتها در سال جاری
با توجه به این که در انتهای سال دانش‌بنیان هستیم، از دکتر اسدی‌فرد خواستیم مهمترین دستاوردی که در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان در طول امسال اتفاق افتاده است را با ذکر آمار و ارقام و مقایسه با آمار سال قبل توضیح دهد. او در این خصوص میگوید: «امسال تعداد شرکتهای دانش‌بنیان رشد قابل‌توجهی داشتهاند. سال ۱۴۰۰ حدود ۷۵۰ شرکت جدید داشتیم، در حالی که سال ۱۴۰۱، تعداد شرکتهای جدید۱۴۰۰ مورد بوده است که این مسأله به‌وضوح رشد ۸۷درصدی شرکتها را در ۱۰ماهه اول امسال نشان میدهد. اما آمار فروش شرکتها را هنوز نمی‌توانیم اعلام کنیم، چون باید اظهارنامه مالیاتی شرکتها کامل شود و در پایان سال بتوانیم آن را داشته باشیم. آمار اشتغال از ۲۳۰هزار نفر در سال ۱۴۰۰ به ۳۶۰ هزار نفر در ۱۴۰۱ رسیده است، طبیعتا شرکتهای زیادی هم در این حوزه اضافه شدند و این باعث رشد این آمار شده اما به هر حال رشد و توسعه شرکتهای دیگر هم در این آمار سهم داشته است.
تدوین زیرساختهای قانون جهش تولید
دکتر اسدی‌فرد معتقد است قانون جهش تولید دانش‌بنیان نوعی ریل‌گذاری برای ۱۰سال آینده کشور است. به این معنا که نوعی پوستاندازی برای فضای دانش‌بنیان ایجاد خواهد کرد. به طوری که بخشهای مختلف کشور درگیر اقتصاد دانش‌بنیان خواهد شد.
او میگوید: «چند ماهی است آییننامههای این قانون در حال تدوین بود و روند آن با شکلگیری شورای راهبری دانش‌بنیان که بالاترین نهاد تصمیمگیری در حوزه دانش‌بنیان است، تسریع شد. سرعت تدوین آییننامه ها و دستورالعمل ها کمنظیر است، چون همین فرآیند ممکن بود در حالت عادی چند سال طول بکشد. رئیس‌جمهور، ریاست این شورا را بر عهده دارد و دبیر آن هم معاونت علمی ریاست جمهوی است، وزرای وزارتخانههای بهداشت، صمت، علوم، دفاع، کشاورزی اعضای ستاد هستند و چهار نماینده مجلس هم در این شورا حضور دارند. به این ترتیب زیرساختهای این قانون آماده شده است و از سال آینده باید اجرای آن را آغاز کنیم.» او تاکید می‌کند: «این قانون ظرفیتهای خیلی خوبی دارد؛ از جمله ماده ۱۱ قانون که بحث اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه است و همه شرکتها چه دانش‌بنیان باشند چه نباشند برای فعالیتهای تحقیق و توسعهشان میتوانند اعتبار را دریافت کنند. برنامهریزی ما برای سال ۱۴۰۲ این است که از ظرفیتهای این آییننامه در حد توان و بین ۵ تا ۱۰ هزارمیلیارد تومان استفاده کنیم. اما باید دید چه تقاضاهایی به دست‌مان میرسد.»
توجه به نیازسنجی در توسعه شرکتها
در صورتی که نیازسنجی درستی در کشور اتفاق بیفتد شرکتهای دانش‌بنیان میتوانند مسائل جدی و معضلات مهم کشور را حل کنند، زیرا تمام راهکارها و روش‌های صحیح مدیریتی از دل علم بیرون میآیند و شرکتهای دانش‌بنیان هم قرار است مصادیق جدی نگاه علمی در فعالیتهای اقتصادی باشند.
معاون توسعه شرکتهای دانش‌بنیان در پاسخ به این سؤال که روش‌های نیازسنجی چقدر اصولی انجام می‌شود، میگوید: «شرکتها دو مسیر برای فعالیت خود دارند؛ یک مسیر همان ادامه پژوهشهای دانشگاهی است که با ایدهپردازی به محصول تبدیل می‌شود و مسیر دیگر، نیازهایی است که از سمت صنایع اعلام می‌شود. این نیازها در رویدادهایی که در طول سال از سوی فعالان زیست‌بوم دانش‌بنیان مثل خود دانشگاه‌ها، پارکهای علم و فناوری و صندوق نوآوری و شکوفایی برگزار می‌شود، شناسایی شده و شرکتها برای پاسخگویی به این نیازها برنامهریزی میکنند. بنابراین بخشی از این محصولات دانش‌بنیان بر اساس همین نیازها تولید و به بازار ارائه می‌شود.
تعارض منافع، سد جدی رفع چالش‌های کلان
از نکات مهمی که در جلب اعتماد مردم به محصولات دانش‌بنیان موثر است، تلاش برای حل اساسیترین بحرانهای موجود در کشور است، مثلا معضل آلودگی هوا، قطع گاز در زمستان و قطع برق در تابستان. از دکتر اسدی‌فرد خواستیم توضیح دهد آیا دانشبنیانها نگاهی به این مسائل کشور هم دارند یا خیر که او اینطور توضیح میدهد: «با ظرفیتهایی که در قانون جهش وجود دارد به دنبال این هستیم که پروژههای ملی برای حل معضلاتی که مردم با آن درگیرند، تعریف شود. در سال‌های اخیر برای افزایش کیفیت آب تلاشهایی در برخی شهرها و روستاها انجام شده است مثلا برخی مناطق که آبشان به فلزات سنگین آلوده بوده است تلاش شده با کمک شرکتهای دانش‌بنیان این مسائل حل شود. درباره کاهش آلایندگی صنایع و مصرف انرژی هم برنامههایی داریم؛ اما واقعیت این است که خیلیوقتها مسائل و معضلات این حوزه ناشی از ضعف در حوزه فنی نیست، بلکه معمولا مسأله حکمرانی و تعامل ذینفعان این حوزههاست که باعث تعارض دیدگاهها و منافع می‌شود اما معاونت علمی وظیفه خود میداند حتی در اصلاح ساختارهای حکمرانی هم تلاش کند تا تمام ظرفیتهای دانشبنیانها در حل مشکلات کشور تاثیرگذار باشد.» وی درباره نحوه تعامل و همکاری وزارتخانهها با معاونت علمی و توسعه شرکتهای دانش‌بنیان در حوزه نیازهای جدی کشور میگوید: «بعضی از وزارتخانهها همکاری بهتری دارند و برخی هم متاسفانه هیچ تغییری در آنها صورت نگرفته و اقدام جدی برای همکاری نداشته اند.»
روزنامه جام جم
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
جنگ تبلیغاتی رژیم صهیونیستی و تکرار حرف‌های بدون پشتوانه
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
سناریوی رژیم صهیونیستی برای تحریک ترامپ
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
تغییری در شرایط نامناسب رژیم صهیونیستی ایجاد نمی‌شود
گفت و گو
