افق‌های روشن روابط ایران و عربستان

در پی برگزاری پنجمین دوره مذاکرات ایران و عربستان در عراق، خبرها حاکی از وجود جو‌مثبت در این دور از گفت‌وگوهاست. البته تاکنون هیچ کدام از طرفین، گزارشی رسمی منتشر نکرده‌اند تا بتوان براساس آن نسبت به محتوای مذاکرات، قضاوت و داوری داشت اما با این وصف حضور نخست‌وزیر عراق در این گفت‌وگوها و انتشار عکس‌های یادگاری نمایندگان ایران و عربستان سعودی، حاکی از جدیت موضوعات مطرح شده و اهمیت این دور از مذاکرات است. در عین حال گفته می‌شود ظاهرا توافقاتی از عبور مذاکرات از سطح فعلی و ارتقای آن تا سطح دیپلماتیک و دیدار وزیران خارجه دو کشور صورت گرفته است. با انتشار این اخبار مثبت، محتمل است توافقی میان نمایندگان دو طرف و نزدیکی دیدگاه‌های ایران و عربستان در خصوص برخی مسائل منطقه‌ای حاصل شده باشد که البته جای امیدواری برای بهبود روابط دارد.

سیاست‌های عربستان سعودی با به قدرت رسیدن محمد بن‌سلمان در حوزه منطقه‌ای بسیار افراطی و ویرانگر شده بود. ما در سال‌های اخیر دیدیم دولت عربستان بدون توجه به عواقب عملکردش در سیاست خارجی، تصمیماتی را اتخاذ می‌کرد که باعث تشدید بحران‌زایی در منطقه می‌شد اما از یکی دو ماه قبل دیدیم سعودی‌ها در خصوص یمن و با سناریویی برای حفظ آبروی خود اعلام کردند دو ماه آتش بس در این کشور برقرار خواهد شد و با قطع محاصره دریایی ، زمینی و هوایی یمن از سوی عربستان کل عملیات نظامی نیز متوقف خواهد شد و البته با تاکید بر این که این دو ماه قابل تجدید و تمدید هم هست. طبعا این تحول را می‌توان مثبت تلقی کرد البته طی این مدت چندباری نقض آتش بس از سوی عربستان اتفاق افتاده اما سعودی‌ها سعی کردند نشان دهند ملزم به رعایت آتش بس‌هستند.

درکنار این مسأله باید به این نکته هم توجه داشت که تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی به‌خصوص جنگ اوکراین نشان داد جهان غرب، آنچنان که ادعا می‌کند از هم‌پیمانان خود حمایت نخواهد کرد. این انتظار در عرصه بین‌المللی وجود داشت که اوکراین ـــ که به تحریک آمریکا به برخی از توافقات خود با روسیه عمل نمی‌کرد ـــ از حمایت‌های ایالات متحده برخوردار شود اما پشتیبانی‌ها صرفا محدود به ارسال تسلیحات به اوکراین بود.

این حمایت نکردن، پیام روشنی برای برخی کشورها مثل عربستان داشت مبنی بر این‌که وقتی پای منافع آمریکا در میان باشد، این کشور دوست و دشمن نمی‌شناسد. بنابراین شاهد فاصله گرفتن آمریکا و عربستان از یکدیگر به‌ویژه بعد از روی کارآمدن محمد بن سلمان بودیم. از این رو احتمال‌دارد عربستان با توجه به شرایط جدید بر سر عقل آمده و به این نتیجه رسیده که این نوع افراط‌گرایی به‌ضرر خودش تمام خواهد‌شد. در صورت تداوم این واقع‌گرایی به نظر می‌رسد عربستان و ایران می‌توانند در خصوص حل پرونده‌های مهم در منطقه به نتیجه برسند.

مسعود اسداللهی کارشناس مسائل بین‌المللی / روزنامه جام جم