بازگشت به سرزمین مادری

به نوشته نشریه مصری نشنال، موفقیت‌های پی در پی الیا سلیمان در جشنواره‌های جهانی (و به‌ویژه جشنواره کن)، به این هنرمند و کمدین مستعد کمک می‌کند تا شانس بالایی در مراسم اسکار پیش رو داشته باشد. بی‌دلیل نیست که هم نشریات کشورهای عربی و هم نشریات کشورهای غربی، این پرسش را مطرح کرده‌اند که آیا امسال قرار است فلسطین اولین اسکار خود را به دست بیاورد؟ وزارت فرهنگ فلسطین با انتخاب این می‌تواند بهشت باشد برای رقابت‌های اسکار بهترین فیلم خارجی سال، توجه مجامع جهانی و مردم آمریکا را به یکی از بزرگ‌ترین معضلات قرن حاضر جلب کرده است. از آنجا که رئیس‌جمهور آمریکا در کنار دیدگاه‌های تند افراطی نژادپرستانه رابطه بسیار خوبی هم با رژیم اشغالگر قدس دارد، موفقیت این می‌تواند بهشت باشد در اسکار می‌تواند معانی و تفاسیر متفاوتی داشته باشد.
هم بازیگر، هم فیلمساز
فیلم 97 دقیقه‌ای سلیمان، خود او را در نقش اصلی ماجراها دارد. او طبق یک سنت قدیمی، ایفای نقش اول تمام فیلم‌هایش را به عهده دارد. این بار اما، داستان رنگ و بوی دیگری دارد و می‌توان از این فیلم به عنوان فیلمی شرح‌حال گونه یاد کرد و آن را اثری اتوبیوگرافی دانست. سلیمان در داستان فیلم، به نوعی در نقش خودش ظاهر می‌شود: فیلمسازی بدون سرزمین که به دنبال مکانی برای زندگی است و معنی و مفهوم سرزمین را در کشوری دیگر جست‌و‌جو می‌کند. این فیلمساز مهاجر و پناهنده، با درون خود درگیر است و کلنجار زیادی با ضمیر ناخودآگاهش دارد. آیا یک کشور دیگر می‌تواند مثل سرزمین مادری‌اش باشد و او را به عنوان یک عضو موثر در خودش بپذیرد؟ در همین حال، این پرسش هم مطرح می‌شود که ملت آواره فلسطین چه زمانی قرار است صاحب سرزمین شود و یک زندگی معمولی شبیه زندگی مردم بقیه کشورهای جهان داشته باشد.
سایه خاطرات گذشته
فیلمساز مهاجر در هر مکانی که پا می‌گذارد، سایه خاطرات گذشته‌اش با اوست. این در شرایطی است که سایه پلیس، ماموران امنیتی و دیدگاه‌های نژادپرستانه در همه جا حضور دارد. اگر در داخل فلسطین این سربازان اسرائیلی هستند که به آزار و اذیت مردم فلسطین می‌پردازند، در سطح بین‌المللی این وظیفه به عهده ماموران پلیس و دیدگاه‌های قشری و ارتجاعی است. کل فیلم در سه شهر فیلمبرداری شده و بخش اول فیلم، در نظرات، شهر زادگاه فیلمساز اتفاق می‌افتد. کمی بعد، او راهی پاریس می‌شود، جایی که امیدوار است ماوایی برای زندگی پیدا کند. مقصد پایانی شهر نیویورک است، جایی که کاملا امید خود را از دست می‌دهد و با دلی شکسته متوجه می‌شود تنها راه باقیمانده بازگشت به سرزمین مادری است.
تهیه‌کننده مستند
الیا سلیمان فعالیت حرفه‌ای - هنری را از سال 1990 به عنوان یک فیلمساز آغاز و اولین فیلمش را در مقام تهیه‌کننده ارائه کرد. این فیلم مستند موفق به دریافت جایزه‌ای از جشنواره فیلم آتلانتا شد. بعد از تهیه چند کار مستند، سلیمان در سال 1996 اولین فیلم بلند داستانی‌اش «وقایع نگاری یک ناپدید شدن» را کارگردانی کرد. جشنواره بین‌المللی ونیز ایتالیا، جایزه بهترین فیلم اول خود را به این فیلم داد. دومین فیلم سلیمان «مشیت الهی» در سال 2002، شهرت و محبوبیت بین‌المللی را برایش به همراه آورد و جوایزی از جشنواره کن گرفت. تماشاگران سینما در سال 2009، به تماشای سومین فیلم سلیمان «زمانی که باقی می‌ماند» نشستند. فیلمساز تا یک دهه بعد فیلم دیگری را جلوی دوربین نبرد.
نمونه کم‌نظیر
منتقدان سینمایی سبک کاری سلیمان را تحسین کرده‌اند و آن را نمونه‌ای کم‌نظیر در دنیای سینما ارزیابی می‌کنند. او در فیلم‌هایش واقعیت‌های تلخ زندگی مردم عادی فلسطین را با زبانی طنز و کمدی بیان می‌کند. ترکیب واقع‌گرایی و کمدی در این فیلم‌ها، حال و هوایی متفاوت و غیرمتعارف به آنها داده است. به گفته منتقدان سینمایی، نمی‌توان فیلمساز دیگری را اسم برد که مثل سلیمان توانسته باشد با ترکیب کمدی و رئالیسم تلخ و عریان، چنین فیلم‌های جذابی را خلق کند. این سبک منحصر به فرد، سلیمان را در جایگاه خاصی در بین فیلمسازان مؤلف قرار داده است. حالا باید دید نود و دومین دوره مراسم اسکار که در نهم فوریه 2020 برپا می‌شود، تا چه اندازه فیلم جدید سلیمان را مورد توجه قرار خواهد داد؟

کیکاووس زیاری

سینمای جهان