بازی تکراری سیاست در شاخ آفریقا

ارتش سودان روز پنجشنبه با انتشار بیانیه‌ای که ارتشبد عوض بن عوف، وزیر دفاع این کشور آن را قرائت کرد، برکناری عمر البشیر، رئیس‌جمهور این کشور را پس از 30 سال حکومت، تایید و سه ماه حالت فوق‌العاده و یک ماه محدودیت رفت و آمد در این کشور شمال آفریقا اعلام کرد. نظامیان همچنین اعلام کردند قصد دارند برای دو سال آینده قدرت را در اختیار خود داشته باشند. درخواستی که بلافاصله با واکنش معترضان سودانی مواجه شد و آنها خواستار ادامه اعتراضات خود شدند.
روز گذشته مانند جمعه‌های پیشین هزاران نفر از مردم سودان بعد از برگزاری نماز جمعه اعتراضات خود را کلید زدند. بخشی از آنها مانند روزهای گذشته در مقابل ساختمان فرماندهی کل نیروهای مسلح در خارطوم تجمع کرده و از نیروهای نظامی خواستند به پادگان‌های خود بازگردند. به گزارش اسکای نیوز، در بیانیه «گروه‌های آزادیخواه و تغییر‌طلب» آمده است: تحصن ادامه دارد و تا زمان تحقق اهداف و آرمان‌های مشروع ما مبنی بر تحویل قدرت به دولت انتقالی غیر‌نظامی، تحصن‌ها ادامه خواهد داشت.
اظهارات شورای نظامی سودان

در همین حال روز گذشته سرلشکر عمر زین العابدین، رئیس کمیته سیاسی شورای نظامی انتقالی سودان ضمن برگزاری یک کنفرانس خبری اعلام کرد این شورا چشم‌داشتی به قدرت ندارد و بر حفظ امنیت و ثبات سودان تاکید می‌کند. زین‌العابدین گفت: ما حامیان خواسته‌های مردم و بخشی از آن هستیم و باید درباره شیوه متمدنانه گفت‌وگو توافق شود. ریاست این شورا همچنین اظهارکرد: این شورا هیچ راه‌حلی برای بحران سودان ندارد و راه‌حل در اختیار تظاهرکنندگان است.
گفته می‌شود شورای نظامی سودان ترکیبی از فرماندهان پلیس، رئیس دستگاه امنیتی و فرمانده نیروهای پشتیبانی سریع در کنار سران ارتش است. بعضی منابع روز گذشته از گفت‌وگوهای متعددی بین سران ارتش و نمایندگان مخالفان خبر دادند تا از طریق آن بتوانند راه‌حلی مسالمت‌آمیز برای انتقال قدرت از نظامیان به غیر‌نظامیان فراهم کنند. مردم سودان نگران تکرار تجربه مصر در کشورشان هستند. شش سال پیش نیز نظامیان در سایه اعتراضات مردمی علیه دولت محمد مرسی توانستند قدرت را دوباره در این کشور به‌دست گیرند. ناظران می‌گویند اگر نظامیان سودان همچنان قدرت را در اختیار داشته باشند به تعبیری روشن سودانی خود را از چاله به چاه انداخته‌اند، اما اگر آنها بتوانند ارتش را با خواسته‌های خود همراه کرده و آنها را مجبور به بازگشت به پادگان‌ها کنند در واقع گام بزرگی در راه تحقق خواسته‌های خود برداشته‌اند.
نشست شورای امنیت
شب گذشته اعضای شورای امنیت نشستی اضطراری را برای بررسی تحولات سودان برگزار کردند. پیش از آن اتحادیه اروپا از شورای نظامی انتقالی سودان خواسته بود قدرت را به غیرنظامی‌ها واگذار کند. فدریکا موگرینی، مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای ضمن تاکید بر این‌که ارتش سودان باید حکومت را به افراد غیرنظامی بسپارد، گفت: تنها یک روند سیاسی قابل اعتماد و جامع می‌تواند خواسته‌های مردم سودان را تامین کند و منجر به اصلاحات سیاسی، اقتصادی مورد نیاز این کشور شود. وزارت امورخارجه آمریکا هم در بیانیه‌ای اعلام کرد: واشنگتن قاطعانه از سودان دموکراتیک و صلح‌آمیز حمایت می‌کند. ما از شورای انتقالی می‌خواهیم، از خواست مردم پیروی کند، با نمایندگان تمام احزاب کار کند و هرچه سریع‌تر حاکمیت را به غیر‌نظامیان بسپارد. جرمی هانت، وزیر امور خارجه انگلیس نیز ضمن تاکید بر لزوم اصلاحات واقعی در سودان گفت: تشکیل شورای نظامی پاسخگوی خواست ملت سودان نیست. وزارت امورخارجه فرانسه هم درپی برکناری البشیر اعلام کرد: امیدواریم صدای مردم سودان شنیده شود و کارها بدون خشونت پیش رود. در پی تحولات سودان، آمریکا اعلام کرد برنامه گسترش همکاری دوجانبه خود را با سودان تعلیق کرده است. دولت آمریکا تلاش‌های نظامیان در سودان را یک «کودتا» توصیف نمی‌کند.
تظاهرات مردم سودان علیه عمر البشیر از دسامبر 2018 (آذر ـ دی 97) شروع و موجب شد رئیس‌جمهوری این کشور در فوریه 2019 (بهمن ـ اسفند 97) با انحلال دولت، به مدت یک سال وضعیت فوق العاده در سودان اعلام کند. اعتراض‌ها در سودان گرچه در آغاز افزایش قیمت‌ها و کمبود مواد غذایی را هدف قرار داده بود، اما بعدها به اعتراض علیه البشیر تبدیل شد.
سرنوشت نامعلوم البشیر
فادی عبدا...، سخنگوی دادگاه کیفری بین‌المللی گفته است: هر کشوری حضور عمر البشیر را بپذیرد، در صورتی که این کشور در این دادگاه عضو باشد، دادگاه کیفری بین‌المللی مجبور خواهد شد نام این کشور را به شورای امنیت اعلام کند. عمر البشیر سال‌ها پیش از سوی دادگاه بین‌المللی به عنوان جنایتکار جنگی معرفی شده و این دادگاه خواستار محاکمه او بود. همین مساله موجب شد روز گذشته دولت عمان اعلام کند از پذیرش عمر البشیر سر باز زده است. شبکه سی.‌ان.‌ان در گزارشی درباره نحوه استعفای البشیر به نقل از منابع مطلع نوشت: بامداد روز پنجشنبه سران چهار نهاد امنیتی و نظامی سودان به مقر ریاست‌جمهوری این کشور رفته و به البشیر گفتند چاره‌ای جز کناره‌گیری وجود ندارد و او باید قدرت را ترک کند. البشیر پس از روبه‌رو شدن با این وضعیت، شخصا استعفا داد. به گزارش سی. ان. ان در میان بازداشت‌شدگان محمد طاهر ایلا، نخست‌وزیر سودان و احمد هارون، رئیس حزب کنگره ملی و ده‌ها مسؤول دیگر حضور دارند. هنوز خبری از مکان بازداشت این افراد در دست نیست. فقط گفته می‌شود عمر البشیر در جایی امن و بخصوص نگهداری می‌شود. نیروهای امنیتی سودان می‌گویند همچنین عبدالرحیم محمد حسین، وزیر دفاع سابق سودان و عواد الجاز از رهبران حزب کنگره ملی را بازداشت کرده‌اند. دفاتر جنبش اسلامی نیز که بخشی از حزب حاکم را تشکیل می‌دهد، از سوی نیروهای نظامی اشغال شده است.

رئیس شورای انتقالی سودان کیست؟

سرلشکر عوض محمد احمد بن عوف، در یکی از روستاهای منطقه قری واقع در شمال خارطوم متولد شد و به دانشکده جنگ پیوست و با سمت ستوانی فارغ‌التحصیل شد. پس از آن در مصر دوره آموزش نظامی دید و در نیروی زمینی ارتش فعالیت داشت و همچنین در دانشکده فرماندهان و ستاد ارتش تدریس کرد. او هوادار جنبش اسلامی در کودتای البشیر در سال 1989 علیه دولت الصادق المهدی بود و سال 2015 پس از اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری و تعیین البشیر به عنوان رئیس‌جمهور این کشور، به عنوان وزیر دفاع ملی تعیین شد. او پیشتر چند پست نظامی و سیاسی از جمله فرماندهی توپخانه، ریاست نهادهای اطلاعاتی خارجی، سفیر وزارت خارجه و مدیریت مرکز بحران و کنسول سودان در قاهره و ریاست هیات کشورش در عمان را برعهده داشته است. به گفته ناظران، بن عوف فقط ریاست بخش‌های امنیتی و تسلیحاتی را برعهده داشته و تجربه سیاسی کافی برای رهبری کشور ندارد و انطباق دیدگاه‌ها و نظرات وی با البشیر موجب شد به او نزدیک شود.

رحیم محمدی
بین‌الملل