عادلانه کردن توزیع یارانه بنزین

طرحی که ماه قبل توسط مرکز پژوهش‌ها مطرح شد، هرچند محدود به موضوع بنزین بود ولی طبق آن هر ایرانی سهمیه‌ای برابر از همه حامل‌های مصرف انرژی با مصرف عمومی شامل برق، گاز، بنزین و آب می‌تواند دریافت کند. من نیز پنج سال پیش (اسفند 92) طرحی با عنوان کارت اعتباری یارانه انرژی برابر (کایاب) را در مرکز پژوهش‌های مجلس مطرح کردم، اما این موضوع چند سالی به فراموشی سپرده شد تا این‌که امسال با افزایش چشمگیر قاچاق سوخت به‌خصوص بنزین این طرح دوباره رسانه‌ای شد و در جلساتی که برگزار می‌شود به نظر می‌رسد دولت و مجلس با همفکری هم قصد دارند اقدام اساسی و درست در این زمینه داشته باشند.
دو ماه قبل وزارت نفت اعلام کرد کسانی که کارت سوخت ندارند می‌توانند کارت المثنی بگیرند یا این‌که کارت بانکی خود را به کارت سوخت تبدیل کنند. به نظر می‌رسد این وزارتخانه با این کار قصد دارد استفاده از کارت سوخت شخصی به یک الزام تبدیل شود که هدف عمده آن جلوگیری از قاچاق است، البته مهلت آن تا انتهای آذرماه بود و انتظار می‌رفت این طرح از ابتدای دی‌ماه اعمال شود، ولی متاسفانه هنوز هم اجرایی نشده است.
ما باید اهداف این طرح را بسنجیم لیکن چند بحث در این زمینه مطرح می‌شود از قاچاق سوخت گرفته تا یارانه پنهان، درست است که به دلیل مازاد تولید کشور می‌تواند صادرات داشته باشد اما اگر برای پیک مصرف بخواهیم زمانی بنزین وارد بکنیم حداقل لیتری 60 سنت باید هزینه پرداخت کنیم که نزدیک به6000 تومان می‌شود. این در حالی است که در ایران هر لیتر بنزین هزار تومان به فروش می‌رسد بنابراین یارانه سنگینی از بیت‌المال به این امر اختصاص می‌یابد، بحث دیگری که مطرح می‌شود بی‌عدالتی در توزیع یارانه‌هاست یعنی کسی که بیشتر سوخت مصرف می‌کند و ماشین‌های بیشتری دارد یارانه بیشتری دریافت می‌کند.
طبق گفته مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت، 50 درصد مصرف انرژی را سه‌دهک بالای جامعه و 50 درصد دیگر را دهک‌های دیگر مصرف می‌کنند، بنابراین نابرابری عمده‌ای در این خصوص به وجود می‌آید. با این حال اگر هدف صرفا جلوگیری از قاچاق است و این امر محقق شود به هدف بزرگی دست پیدا کرده‌ایم.
احیای کارت سوخت نیز طرح خوبی است که طبق آن وزارت نفت افراد را موظف می‌کند از کارت سوخت شخصی خود استفاده کنند، حتی اگر قیمت بنزین تغییری پیدا نکند که با این نظارت جلوی قاچاق گرفته می‌شود.همه متفق‌القول‌ هستند که در تجربه موفق سال‌های 86 تا 94 کارت سوخت جلوی قاچاق را گرفت، یعنی حدود ده میلیون لیتر در روز فروش داخلی که عمده آن قاچاق بود، گرفته شد.
اما در این طرح جدید عنوان شده است توزیع یارانه پنهان عادلانه خواهد بود، یعنی کارت سوخت به فرد تعلق می‌گیرد نه مثل سابق که کارت سوخت به خودرو تعلق می‌گرفت و هر کسی دو ماشین داشت، دو کارت سوخت می‌گرفت.
سال گذشته نرخ بنزین وارداتی 2000 تومان بود و ما به قیمت هزار تومان بنزین می‌فروختیم، یعنی معادل هزار تومان دیگرش می‌شد یارانه پنهان، اما الآن این یارانه خیلی افزایش یافته و متوسط نرخ لب مرز 60 سنت است و در ترکیه بنزین تا 2/1 دلار نیز به فروش می‌رسد. 50 درصد خانوارهایی که خودرو ندارند از این یارانه پنهان بهره‌مند نیستند، لذا پیشنهادشده نه به خودروها بلکه به همه ایرانی‌ها سهمیه بنزین داده شود که این امر به عدالت نزدیک‌تر است و مصرف را کنترل می‌کند، علاوه بر این جلوی قاچاق نیز گرفته می‌شود و طبیعتا ورودی و خروجی جایگاه‌های سوخت نیز مشخص می‌شود.

جواد نوفرستی

کارشناس انرژی