کلمات حافظ در هم‌نشینی با فطرت، زبان انسان‌هاست

اسماعیل آذر، مجری برنامه «مشاعره»، در گفت‌و‌گو با جام‌جم آنلاین درباره اینکه چرا غزل حافظ همواره جزو انتخاب‌های مشاعره کنندگان بوده است، گفت: طی دو سه دهه اخیر، زبان‌شناس و نشانه‌شناس سوئیسی به ‌نام «فردینان دوسوسور» درباره زبان، تعریف تازه‌ای ارائه کرد و گفت آنچه گفته می‌شود، زبان گفتاری یا تقلبی است. اما زبان، متکی به نظامی است که در پشت گفتار ما قرار دارد؛ از محصولات این نظریه تمایز میان زبان و گفتار است،

استاد ادبیات فارسی با بیان اینکه زبان بر اساس دو ساحت کار می‌کند، نظام هم‌نشینی و یا نظام جانشین، تصریح کرد: نظام هم‌نشینی بدین معنا است اگر گفته شود "توپ، دیروز، بچه‌ها، انداخت، خانه ما" کسی متوجه موضوع نخواهد شد. چراکه کلمه‌ها به‌درستی در کنار یکدیگر قرار نگرفته است و در قالب یک نظام هم‌نشینی جامع، واژگان کنار هم نیست؛ باید گفته شود "دیروز بچه‌ها توپشان را در این خانه انداختند" حال معنای جمله واضح است. زیرا این کلمات هم‌نشینی درستی با یکدیگر دارند.

پژوهشگر ادبیات و شعر فارسی درباره کلمات به کار برده شده در غزل‌های حافظ، تاکید کرد: کلمات حافظ به‌اندازه‌ای در نظام هم‌نشینی با فطرت زبانی انسان‌ها می‌خواند که هر کسی در اولین گام برای خواندن حافظ، تمایل دارد آن را در خاطرش بسپارد، حتی اگر مفاهیم بلند آن را متوجه نباشد نیز می‌خواهد آن را بخواند، مطالعه کند همچنین از آوای آن لذت ببرد.

وی با اشاره به مقدمه بیان شده، ادامه داد: در شعر حافظ، این نظام هم‌نشینی واژگان، بسیار درست انتخاب شده و در کنار هم قرار گرفته است. چراکه کلمات علاوه بر معانی ظاهری خود، عمق مفاهیم را نیز می‌رساند. همچنین در اشعار حافظ رعایت مبانی اسطوره‌ای و مباحث عاطفی و فرهنگی در کنار یکدیگر است. بدین معنا که از هر منظری به آن نگاه شود، از ملاحظات شعری مشهون است.

آذر ادامه داد: گاهی در میان غزل، پای حکمت را جلو می‌کشد و اندیشه‌های انسان را تصحیح می‌کند به همین علت از کنار شعرهای حافظ نمی‌توان سرسری گذشت. اگرچه خوانندگانی که آرام از کنار آن می‌گذرند، بی‌بهره نخواهند ماند.

این استاد ادبیات فارسی به برخی افراد در سطح جهان اشاره کرد و بیان داشت: «رالْفْ والْدو اِمِرسون » نویسنده، ادیب و فیلسوف معروف جهانی، مشهور به فیلسوف بوستنی آمریکایی است. طی سال‌های ۱۸۳۲ و ۱۸۳۳ راهی اروپا شده و با مبانی فکری حافظ از زبان این و آن آشنا می‌شود و پس از به برگشت به آمریکا مکتبی را با نام «مکتب تعالی‌گری» بنیان نهاد.

وی ادامه داد: این مکتب بسیار شامخ و فاخر بود، آوازه‌اش در همه‌جا پر شد و شخصیت‌هایی همچون «وات ویتمن» به زبان فارسی بسیار علاقه‌مند شدند و در یک جمله می‌توان گفت حافظ یک پدیده بزرگ جهانی است که شخصیت‌های بسیار بزرگی مثل «گوته»، در برابر وی سر تعظیم فرود آوردند.

این پژوهشگر ادبیات و شعر فارسی درباره تاثیر اشعار حافظ بر تمام دوران، با اشاره به خاطره ای از دوران دانشجویی خود بیان داشت: در دوران دانشگاه استادی با نام دکتر سادات ناصری داشتم، ایشان پرسیدند، اگر حافظ در ادبیات ما نبود چه می‌شد؟ کمی فکر کرده و گفتم: شاید مثل غذایی بود که نمک نداشت. ایشان گفتند: خیر، بیش از این حرف‌ها است. حافظ نه‌تنها در زبان ما نقش دارد، بلکه در زبان جهانی نقش دارد.

این استاد ادبیات فارسی، تاکید کرد: از علل تاثیر حافظ بر زبان جهانی این آیه از قرآن مجید است که می‌فرماید: «ما عِنْدَ اللَّهِ خَیْرٌ وَ أَبْقی » هرچه به‌طرف خدا است و به او‌ وصل می‌شود، خیر است و باقی می‌ماند.

نسترن نعمتی/جام‌جم آنلاین