یانکی‌ها در عصر وحشی‌گری

هرچند برخی‌ها معتقد هستند دکترین امنیت ملی ایالات متحده آمریکا فارغ از نوع دولت‌ها خیلی تفاوتی ندارد، و دکترین و خط مشی ثابتی را طی می‌کند اما اگر در جزئیات دقت ‌کنیم متوجه می‌شویم که رویکرد دولت ترامپ از مسائل نرم‌افزاری به مسائل سخت‌افزاری تغییر کرده و در سند امنیت ملی این کشور که منتشر شده می‌توان کاملا ردپای این رویکرد را استنباط کرد.

آمریکا راهبردهای متفاوتی را در ادوار مختلف داشته و حداقل در این یک دهه اخیر، خانم هیلاری کلینتون وزیر امورخارجه وقت آمریکا مطرح کرد که این کشور به دنبال قدرت هوشمند است و در تشکیل و پرزنت دکترین خود معتقد بود که اسمارت پاور، یا قدرت هوشمند قدرتی است که علاوه بر این‌که می‌تواند مشارکت بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی را جلب کند می‌تواند آنها را از درون قانع کند که این برای آمریکا یک گام فراتر از تعامل بود. آمریکایی‌ها ابتدا تقابل را مطرح کردند و بعد تعامل و بعد یک گام فراتر برداشتند و قدرت هوشمند را مطرح کردند و این گزاره ناشی از ارزیابی‌ای بود که در مورد هزینه‌های سنگین قدرت سخت‌افزاری و رویکرد نظامی در دو جنگ افغانستان و عراق داشتند. آمریکا در مقطعی به این نتیجه رسیده بود که دیگر نباید ایالات متحده رویکرد نظامی، امنیتی و مداخله مستقیم داشته باشد و باید به صورت غیرمستقیم با جلب مشارکت و تعامل سایر بازیگران هژمونی خود را حفظ کند اما به نوعی رویکرد ترامپ هم اکنون رویکردی ارتجاعی و بازگشت به گذشته است که در تجارب سال‌های گذشته در عراق و افغانستان وجود داشت. براساس گزارش‌هایی که اتاق‌های فکر مراکز نظامی، امنیتی و سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا داشتند در افغانستان و در عراق، آمریکا متحمل شکست‌ها و خسارت‌های سنگینی شده و حتی فرستاده ویژه آمریکا آقای زلمای خلیل‌زاد که یک آمریکایی افغان‌تبار بود و ابتدا سفیر فوق‌العاده آمریکا در افغانستان و سپس در عراق بود، و در فرآیند دولت‌سازی در افغانستان و عراق هدایت و راهبری این مباحث را بر عهده داشت اعلام کرد که هزینه‌های سنگینی از طرف دولت آمریکا در قبال رویکرد نظامی‌گری‌اش پرداخت شده است.

وقتی به لیست خرید کشورهای منطقه برای اقلام نظامی و محصولات نظامی از ایالات متحده آمریکا نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم که این کشورها ظرفیت چنین مقدار خرید محصولات نظامی را ندارند. چون گستره جغرافیایی‌، قد و قواره، طول، عرض و عمق این کشورها خیلی کوچک‌تر از این است که بخواهند از این تسلیحات استفاده کنند اما به هر حال این محصولات باید یک جایی به فروش برسد و این کشور آمریکاست که رقابت خرید تسلیحاتی در منطقه را دامن می‌زند. بالاخره کمپانی‌هایی که مبادرت به تولید سلاح می‌کنند باید گام‌هایی برای بازاریابی محصولاتشان بردارند که ایجاد یک نوع درخواست می‌تواند باعث فروش محصولات آنها شود.

واقعیت این است که جمهوری اسلامی ایران از ناحیه برخی کشورها متهم به مباحث نظامی‌گری می‌شود اما با دلایل محکم و متقن بارها به آنها ثابت شده که ما اصلا رویکرد نظامی نداریم و بودجه نظامی جمهوری اسلامی ایران با بودجه نظامی برخی کشورهای منطقه که به اندازه یکی از استان‌های ما هستند قابل مقایسه نیست. ایران هجدهمین کشور بزرگ دنیا به لحاظ گستره جغرافیایی است ولی برخی از کشورهای منطقه که وسعتشان جزو صد و هشتادمین کشور‌های جهان است خرید تسلیحاتی‌شان از ایران به مراتب بیشتر است. لذا رویکرد رقابت در خرید محصولات نظامی و امنیتی در منطقه که توسط برخی کشورها دامن زده می‌شود رویکرد مناسبی برای امنیت پایدار منطقه نیست و ما خواهان منطقه عاری از سلاح‌های هسته‌ای و عاری از سلاح‌های پیشرفته نظامی هستیم.

دکتر هادی شوشتری - عضو کمیسیون امنیت ملی وسیاست خارجی مجلس