ترامپ به‌دنبال نجات از برجام

می‌توان گفت اگر به ترامپ به‌عنوان کسی نگاه کنیم که می‌خواهد موضوعات شورای امنیت و صلح و امنیت بین‌المللی را بررسی کند به این نتیجه می‌رسیدیم که نباید دوباره موضوع توافق هسته‌ای را در 12 ژانویه یا پس از آن به‌عنوان یک معضل مطرح و ادعای عدم پایبندی ایران به برجام را مطرح می‌کرد. از سوی دیگر با توجه به تجربه‌ای که آمریکا در شورای امنیت پیدا کرده قاعدتا باز هم موضوع چنین ادعایی را عنوان نمی‌کرد.

البته این‌که آیا ترامپ به این میزان معقول بود که از یک چنین چیزی درس بگیرد، جهان می‌گوید چنین نیست و ممکن بود تا این میزان معقول نبوده و دوباره به کاری دست بزند که قابل قبول نبوده و کار عاقلانه محسوب نمی‌شد.

آینده برجام را می‌توان از جنبه‌های حقوقی، سیاسی و اقتصادی مورد بررسی قرار داد. از نظر حقوقی می‌توان گفت به واسطه قطعنامه 2231 شورای امنیت هیچ کدام از اعضای 5+1 از نظر حقوق بین‌الملل قادر به شکستن آن نیستند، چرا که در این صورت ناقض برجام محسوب می‌شود. از نظر سیاسی نیز باید به این موضوع اشاره کرد که ترامپ شعارهای بسیاری داده که نقش بر آب شده و قادر به پیاده کردن آن نبوده است. در حال حاضر تیم ترامپ به دنبال دستیابی به نتیجه یکی از اقداماتش است چرا که حتی در مورد ممنوعیت صدور ویزا نیز نتوانست موفق عمل کند.

تحلیلی وجود داشت که آمریکا به دلیل انتقام از شکست خود در شورای امنیت بگوید من از برجام بیرون می‌آیم و متعهد به توافق هسته‌ای نیستم. بنابراین از نگاه تیم ترامپ، نجات ترامپ در نظر گرفته می‌شود نه این‌که موضوعی به نفع آمریکا باشد یا نه.

در عین حال باید در مقابله با رفتارهای نامعقول ترامپ در توافق هسته‌ای درصدد جذب اروپاییان باشیم و اروپاییان، روسیه و چین را در مقابل آمریکا با خود همراه کنیم. کشورهای اروپایی در قضیه بیت‌المقدس با ما و کشورهای اسلامی همراهی کردند. می‌توان گفت این همراهی توانست نتیجه‌بخش باشد. انگلستان بدون هزینه زیادی با ما همراهی کرد. همین موضوع را باید در مورد بقیه به‌کار ببریم. اروپاییان با توجه به حقوق بین‌الملل که هر کدام در توافق هسته‌ای متعهد شده‌اند همچنین در جهت صلح و امنیت بین‌المللی مایل به ادامه برجام هستند و برای این کار خود نیز آماده پرداخت هزینه هستند، به عنوان نمونه اگر آمریکا یک شرکت اروپایی را مورد تحریم قرار دهد اروپاییان از آمریکا شکایت می‌کنند و خسارت دریافت شده را به شرکت می‌پردازند.

در حقیقت ترامپ با چنگ زدن ناشیانه به توافق هسته‌ای، چنگ‌های خود را آنچنان اسیر برجام کرده که راه رهایی برای او متصور نیست. هر راهی را در پیش می‌گیرد یا خلاف قانون و حقوق بین‌الملل است یا از نظر سیاسی همه جهان مقابل او می‌ایستند. اگر ترامپ از برجام خارج شود، دیگر اعضا نشان داده‌اند مستحکم در جای خود می‌ایستند و برای حفظ امنیت بین‌الملل از برجام حمایت می‌کنند. در آن صورت ترامپ اعتبار خود و آمریکا را به مقدار زیادی از دست خواهد داد و دیگر نمی‌تواند به‌عنوان یک بازیگر در این صحنه ظاهر شود. زمانی خروج آمریکا از توافق هسته‌ای یک تهدید محسوب می‌شود که تأثیر آن عاجل و محتوایی باشد ولی اکنون این خروج فقط می‌تواند به آمریکا امکان تخریب در پیشبرد برجام را بدهد که عمدتاً در زمینه ایجاد موانع مالی و بانکی و بازگشت به تحریم‌ها خواهد بود و این شاید چندان برای ایران جدید نباشد. حداکثر کار ترامپ تحریم‌های دوجانبه آمریکا خواهد بود که مورد حمایت اروپایی‌ها قرار نخواهد گرفت. در ضمن در مورد آینده برجام باید بر این نکته تاکید کنم که به نظر می‌آید خروج احتمالی آمریکا از برجام در آینده بیش از آنچه که برای جهان خوف و نگرانی ایجاد کند، برای خود آمریکا از دست دادن اهرم مذاکراتی محسوب خواهد شد. چنانچه ترامپ بخواهد شخصاً تهدیدات جدیدی علیه ایران وضع کند که درچارچوب برجام به شمار آید اولاً برجام را نقض کرده ثانیاً مسئولیت جهانی عواقب هرگونه بی‌ثباتی و نقض صلح به عهده او خواهد بود و این مسئولیت سنگینی در چارچوب حفظ امنیت بین‌الملل خواهد بود.

علی خرم/ کارشناس مسائل بین‌الملل