روابط ایران و اروپا تحت‌الشعاع مواضع و سیاست‌های ترامپ دوراهی قاره سبز

آنها به این نتیجه رسیده‌اند برجام با امنیت‌شان گره خورده است، اروپایی‌ها می‌دانند که بدون برجام امنیت منطقه مثل قبل نخواهد بود و بحران‌هایی در منطقه ایجاد خواهد شد که تبعات آن همه را درگیر می‌کند.

تلاش آنها تا حدودی موثر واقع شد و با لابی در کنگره مانع این شدند که حداقل ترامپ در آینده نزدیک برجام را لغو کند، در این میان با‌وجود رفت و آمدهای بسیار میان ایران و اروپا، شاهد بهانه‌های موشکی و حقوق بشری اروپا در مورد کشورمان بودیم و در عین حال عملا شاهد گشایش جدی در روابط اقتصادی ایران و اروپا نبودیم و حجم روابط آنچنان که مورد انتظار بود افزایش نیافت و انتظارات ایران از اروپا بخصوص در زمینه گشایش همکاری‌های بانکی اتفاق نیفتاد.

اروپا همچنان درصدد تلاش برای حفظ برجام خواهد بود و درمقابل ترامپ ایستادگی می‌کند، اما در بعد اقتصادی علی‌رغم توافقاتی که میان ایران و اروپا و بویینگ برای خرید هواپیما انجام شده است هنوز بسیاری از فاینانس‌ها تامین نشده، بنابراین با توجه به اوضاع کنونی انتظار نمی‌رود گشایش خاصی در حوزه اقتصادی ایجاد شود. از منظر سیاسی همواره تمرکز اروپا بر موضوعات حقوق بشری ایران زیاد بوده است. اروپا به موضوعات حقوق بشری نگاه ابزاری و سیاسی دارد و همواره به‌دنبال فشار بر جمهوری اسلامی است و در گفت‌وگوهای سازنده یا غیره سعی می‌کردند ایران را تحت فشار قرار دهند. از طرف دیگر نیز از مواضع منطقه‌ای ایران بسیار ناخرسندند و از طریق تحت فشار گذاشتن ایران درصدد گرفتن امتیازاتی از کشورمان هستند.موضوع حقوق بشر و تروریسم همواره از چهار دهه پیش در دستور کار مناسبات ایران و اروپا بوده و انتظار می‌رود همچنان این موضوع در دستور کار باشد.

البته میان سیاست اعلامی و عملی اروپا همواره تفاوت وجود دارد، اروپاییان همیشه منافع خود را نیز در نظر می‌گیرند، به این معنی که علی‌رغم انتقاداتی علیه مسائل حقوق بشری در چین بزرگ‌ترین قراردادهای تجاری را نیز با این کشور بسته‌اند.

در مورد جمهوری اسلامی ایران شاید مسائل اقتصادی آن‌قدر اهمیت نداشته باشد، اما مسائل امنیتی برای اروپا اهمیت بسیاری دارد و نقش ایران در تامین امنیت خاورمیانه برای بسیاری از کشورهای اروپایی طی یک‌سال گذشته روشن شده که اگر تهدیدات داعش تداوم می‌یافت روند تحولات در منطقه به گونه‌ای دیگر بود و تهدیدات تروریستی متوجه کشورهای اروپایی بود، همچنان‌که برخی از آن را حس کردند. در دو سال گذشته بخوبی درک کرده‌اند گرچه خاورمیانه را حوزه نفوذ و قلمرو خود قلمداد می‌کردند، اما نمی‌توانند مانند گذشته سیاست‌هایشان را مدنظر قرار دهند، چرا که ایران و ترکیه نقش تعیین‌کننده داشته و آنها مجبور هستند با این دولت‌ها به توازنی در سیاست‌ها دست یابند تا نقش خود را در تحولات خاورمیانه حفظ کنند. ایران نقش منطقه‌ای مهمی ایفا می‌کند و بسیار مهم است که این کشور گام‌های ملموس و سازنده‌ای بردارد تا شرایط بهتر منطقه را به یک واقعیت تبدیل کند. اتحادیه اروپا به این واقعیت توجه دارد که ایران یکی از مهم‌ترین محورهای مبارزه با گروه‌های تروریستی منطقه بویژه داعش به شمار می‌رود به طوری که سرانجام توانست به عمر این گروه تکفیری در عراق و سوریه پایان دهد. اگر ایران از ثبات سیاسی در داخل و توانمندی نظامی برای مقابله با داعش در خارج برخوردار نبود، بی‌تردید ستیزه‌جویان داعش نه‌تنها منطقه خاورمیانه بلکه سراسر جهان ازجمله اروپا را به صحنه تحرکات خرابکارانه خود تبدیل می‌کردند.

مرتضی مکی/ کارشناس مسائل اروپا