بازگشت به دکترین بوش دوم

رای قاطع 128 کشور برعلیه اقدام ترامپ، یادآور رای تاریخی 30 نوامبر 2012 مبنی بر ارتقای وضعیت فلسطین در سازمان ملل بود، با این تفاوت که ترامپ با اقدام نسنجیده خود در تهدید کشورها برای رای دادن به این قطعنامه، این رای‌گیری را به رفراندومی علیه خود و آمریکا تبدیل کرد. تشابه رای 2012 و 2017 مجمع عمومی در تعداد مخالفان بود که در هر دو فقط هفت کشور کوچک به آمریکا و اسرائیل در مخالفت با این قطعنامه پیوستند، ولی در آن سال دولت اوباما با وجود تلاش بسیار زیاد برای جلوگیری از طرح و تصویب آن قطعنامه، رایزنی‌های خود شامل تهدیدها و تشویق‌ها را مطابق رویه غالب بین‌المللی به‌صورت مذاکرات مخفی و دوجانبه انجام دادند، ولی این بار این کار بصورت علنی و رسانه‌ای صورت گرفت؛ با این حال نتیجه تقریبا همان بود که در سال 2012 به دست آمد.

نکته مهم در ارزیابی کارایی تهدید بی‌سابقه و عریان ترامپ که در تاریخ مدرن بی‌سابقه ارزیابی شده، با مقایسه فهرست کشورهای رای‌دهنده مثبت، منفی و ممتنع بهتر مشخص می‌شود. مطابق آمار وزارت خارجه آمریکا، ده کشور اصلی دریافت‌کننده کمک‌های مالی از آمریکا بعد از رژیم صهیونیستی عبارتند از مصر، اردن، افغانستان، کنیا، تانزانیا، اوگاندا، زامبیا، نیجریه، عراق و پاکستان که هیچ‌یک از ده کشور در این فهرست به قطعنامه مذکور رای منفی که مورد درخواست آمریکا بود ندادند و برعکس هشت کشور به قطعنامه رای مثبت دادند یا حتی جزو بانیان یا پیشنهاددهندگان قطعنامه بودند. از میان این کشورها کنیا در رای‌گیری غایب بود و اوگاندا رای ممتنع داد. تفسیر این رای‌ها یک نه بزرگ به ترامپ و تهدیدهای مالی وی بود. بعلاوه ترکیب کیفی رای جدید حتی از رای 2012 هم قابل توجه‌تر بود؛ جایی که انگلستان بر‌خلاف رای ممتنع 2012 در کنار کشورهای بزرگی چون فرانسه و آلمان و ایتالیا به قطعنامه رای مثبت داد.

حقیقت این است که اقدام اخیر ترامپ در شناسایی بیت‌المقدس به پایتختی رژیم صهیونیستی نشان‌دهنده عدم درک وی از شرایط بین‌المللی و بازگشت مجدد و با سرعت به وضعیت نامطلوب دوره دوم بوش برای آمریکاست. اوباما در هشت سال ریاست‌جمهوری با زحمت فراوان توانست بود تبعات سیاست خارجی ماجراجویانه بوش را مهار کند و وضعیت اقتصادی و اشتغال را به وضعیت خوبی برساند، ولی ترامپ در حال پنبه کردن تمامی این دستاوردهاست. از سال 1994 تا‌کنون تقریبا تمامی نامزدهای اصلی ریاست جمهوری در آمریکا در جریان مبارزات انتخاباتی برای جلب لابی‌های طرفدار اسرائیل وعده شناسایی بیت‌المقدس به پایتختی رژیم اسرائیل را داده بودند، ولی همگی در عمل هر شش ماه یک‌بار اجرای مصوبه کنگره را با یک فرمان اجرایی به تعویق می‌انداختند. ترامپ که در افکار عمومی و جامعه سیاسی آمریکا وضعیت مناسبی ندارد، سعی کرد با اقدامی متفاوت با روسای‌جمهور قبل از خود هم طرفدارانش را با شناساندن خود به‌عنوان مرد عمل حفط کند و هم از حمایت بیشتر لابی‌های اسرائیلی در مواجهه با پرونده‌های خطرناکی چون پرونده دخالت ادعای روسیه در انتخابات آمریکا را به همراه داشته باشد. با این حال چیزی که ترامپ حساب آن را نکرده بود ماهیت پیچیده و چندعاملی سیاست بین‌الملل و تفاوت‌های آن با دنیای تجارت بود. ترامپ بارها در دوران انتخابات و قبل و بعد از آن از سازمان ملل انتقاد کرده و گفته بود وقتی 22 درصد بودجه سازمان ملل را آمریکا تامین می‌کند، این سازمان نمی‌تواند اقدامی برخلاف میل آمریکا و به تبع آن اسرائیل اتخاذ کند. به همین خاطر شاید زمانی که دسامبر سال قبل که شورای امنیت با رای ممتنع دولت اوباما، شهرک‌سازی اسرائیل را محکوم کرد، وعده می‌داد که در زمان ریاست‌جمهوری وی اوضاع برای اسرائیل متفاوت خواهد بود، فکر نمی‌کرد چقدر عمل به این وعده دشوار و پرهزینه باشد. یا زمانی که نیکی هیلی در ماه‌های اول سفارت خود در سازمان ملل با لحن یک کابوی آمریکایی در اجلاس ایپک به این لابی اسرائیلی وعده می‌داد که کلانتر جدیدی به سازمان ملل آمده است و اوضاع برای اسرائیل متفاوت خواهد بود، گمان نمی‌برد که از یک ماموریت غیرممکن سخن می‌گوید.

دکتر علیرضا میریوسفی/ کارشناس مسائل بین‌المللی