هزینه‌های اجتماعی پسماند بر دوش جامعه

وقتی صحبت از پسماندها می‌شود ذهنیتی غالب شکل می‌گیرد که باید فرهنگ مردم در این زمینه چنین و چنان شود! اما ترجمه اصلاح فرهنگ یا فرهنگسازی در زبان اقتصاد یعنی این‌که بتوانیم با کمک راهکارهای اقتصادی بر رفتار روزمره شهروندان بویژه خانواده‌ها اثر بگذاریم و آن گونه که مایل هستیم، برنامه‌ریزی کنیم.

به عنوان مثال با دریافت عوارض بیشتر از کسانی که پسماند بیشتری تولید می‌کنند می‌توانیم بر کاهش تولید پسماند از مبدا اثر بگذاریم، یعنی به جای افزایش ماشین‌آلات و تجهیزات و گسترش مکان‌های دفع پسماند از ابزارهای تنبیهی استفاده کنیم و درکنار آن سیاست‌های تشویقی اعمال کنیم. افراد با توجه به سیاست‌های تشویقی یا تنبیهی که از نقطه نظراقتصادی در پیش روی خودشان می‌بینند، اقدام به اصلاح رفتار خود می‌کنند.

تا وقتی کیسه‌های پلاستیکی در فروشگاه‌های ما با قیمت بسیار ناچیز یا رایگان عرضه می‌شود طبیعی است که هیچ مصرف‌کننده‌ای تمایل به تولید زباله کمتر نخواهد داشت، آن هم زباله‌ای که اتفاقا سهم بزرگی ازآن پلاستیک است.

اگر درجایی شهروندان موظف بشوند برای دریافت کیسه پلاستیکی مبلغی پرداخت کنند مجبور می‌شویم که آن کیسه را به جای یک بار، چند بار استفاده کنیم.

این را می‌توان یک نمونه از اصلاح رفتار الگوی مصرفی خانوارها دانست. ما مطلقا به این جنبه‌ها توجه نکرده‌ایم و شهروندان را در تولید زباله آزاد گذاشته‌ایم و حتی در برخی سیاست‌هایمان آنها را تشویق به تولید زباله کرده‌ایم.

از سوی دیگر در پی یافتن راهکاری برای خلاص شدن از این پسماندها، مساحت زیادی از آب و خاک سرزمینمان را برای دفع آنها در نظر گرفته‌ایم، ضمن این که این راهکارها هزینه‌های هنگفتی بر دوش جامعه می‌گذارد.

فراموش نکنیم، گستردگی پسماندها در کشورمان عواقب بهداشتی و هزینه‌های اجتماعی سنگین به ما تحمیل می‌کند و نیز شیوع بیماری‌های مختلف و شیرابه‌هایی را که باعث آلودگی آب‌های زیرزمینی و خاک و حتی باعث آلودگی محصولات کشاورزی می‌شود، به همراه دارد.

دکتر مصطفی پناهی - عضو هیات علمی دانشگاه علوم و تحقیقات