امیرعباس و پدیده‌سازی مجازی

همین کارکرد اکنون در شبکه‌های اجتماعی نیز در حال بازتولید شدن است، گرچه ساز و کارهای خاص خود را هم دارد. در نوروز امسال کلیپی از یک پسربچه مازندرانی به نام امیرعباس در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که بشدت تکثیر و مورد استقبال و توجه کاربران قرار گرفت و موجب شهرت یک‌شبه او شد.

کلیپ چند دقیقه‌ای که صرفا یک سوال و جواب با امیرعباس است اما شیرینی زبان و بیان و لهجه او در کنار سادگی کودکی‌اش و چهره معصومش که نمک خاصی هم دارد، او را به شخصیت محبوب و پدیده فضای مجازی و به قول ادبیات این فضا به شاخ اینستاگرامی بدل کرد. کلیپی که دست‌کم با دو واکنش کلی از سوی مخاطبان روبه‌رو شد. برخی آن را تمسخر این کودک یا ابزاری برای خنده و شادی جمعی تفسیر کرده و با ارجاع به ماجرای بیژن و کلیپی که سال‌ها پیش از او منتشر و به «شیب بام» معروف شد، نفی کرده و معتقد بودند که از او بیژن دیگری نسازیم که با انتشار آن کلیپ دچار سرخوردگی و در نهایت ترک تحصیل شد.

از سوی دیگر برخی به این تحلیل انتقاد داشته و معتقد بودند که امیرعباس نه‌تنها دستمایه یا دستاویز تمسخر کسی قرار نگرفته بلکه بشدت محبوب شده و مورد مهر و علاقه مردم قرار گرفته است. شاید همان تجربه بیژن موجب شد تا برخی مسئولان استانی مازندران از جمله شهردار بابل برای امیرعباس، ماشین اسباب‌بازی گرانقیمت به عنوان هدیه بخرد یا از او در برنامه‌های جنگ شادی نوروزی در شهر بابل، تقدیر و تشکر شود. پدیده امیرعباس را می‌توان به مثابه یک رخداد رسانه‌ای در فضای مجازی مورد واکاوی و تحلیل قرار داد تا از این طریق بتوان کارکردها و فرصت و تهدیدهایی را که این رسانه جدید در ذات خود دارد، آشنایی عینی‌تری پیدا کرد.

این آشنایی می‌تواند ظرفیت و ظرافت‌های رسانه‌های مجازی و نوین را برای ما آشکار ساخته و کمک کند تا با افزایش مهارت و سواد رسانه‌ای، مواجهه منطقی و عقلانی‌تری با آن داشته باشیم. رسانه‌های مجازی از طریق فرصت‌سازی‌های عمومی که می‌تواند مصداق عدالت رسانه‌ای هم باشد این امکان را برای همه شهروندان ایجاد می‌کند تا بتوانند به تولیدات رسانه‌ای پرداخته و آن را در معرض قضاوت و داوری افکار عمومی قرار دهند. از این طریق امکان ستاره یا سوپراستار شدن برای همگان وجود دارد؛ گرچه این به معنای این نیست که هرکسی از خود یا فرزند و آشنایانش از طریق موبایل فیلم بگیرد و در فضای مجازی بگذارد به ستاره مجازی بدل می‌شود.

ستاره مجازی شدن هم تابع همان قواعد و اصولی است که در نظام ستاره‌سازی رسانه‌ای به معنای متعارفش وجود دارد. این اتفاق، هم می‌تواند کارکرد سرگرمی‌سازی داشته باشد هم آگاهی بخشی. به این معنی که می‌توان کلیپ‌هایی ساخت تا درباره موضوعات مختلف، اطلاعات مفیدی به شهروندان بدهد مثلا از طریق همین کلیپ خیلی از مردم با واژه «کچلیک» که در زبان مازندرانی به معنای کدوی سبز است، آشنا شدند اما فعلا بحث ما در اینجا ستاره‌سازی است؛ به این معنا که شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های مجازی قابلیت و قدرت تبدیل یک فرد معمولی به ستاره مجازی را دارند که این پدیده به مثابه یک رخداد تازه رسانه‌ای باید از سوی متخصصان علوم ارتباطات و رسانه مورد توجه و تحلیل بیشتر قرار بگیرد.

سیدرضا صائمی