سعدی، شریعت مدارترین شاعر تاریخ

اما اسماعیل آذر جدای از حضور در رسانه ملی، در جمع دانشجویان و محافل آکادمیک هم چهره و نامی شناخته ‌شده است و به عنوان استاد زبان و ادبیات فارسی و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران و مدیر گروه ادبیات فارسی سازمان فرهنگی اکو، سال‌هاست مشغول تدریس و فعالیت است.

در حوزه تالیف هم آثار متعددی از آذر منتشر شده است که از آن میان می‌توان به کتاب‌های «تأثیر ادبیات ایران بر ادبیات جهان»، «شاهکارهای ادبی جهان»، «سعدی‌شناسی»، «شکوه عشق» و «خورشید خراسان» اشاره کرد. اما آنچه باعث شد امروز به سراغ آذر برویم، برگزاری آیین رونمایی تازه‌ترین کتاب این استاد زبان فارسی بود. مجموعه چهار جلدی «قرآن در شعر فارسی» اثر این نویسنده شامگاه یکشنبه در سالن سرای اهل قلم بیست و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم رونمایی شد.

آقای آذر مدت‌ها بود درباره این کتاب و تاثیرگذاری قرآن و مفاهیم دینی بر ادب فارسی و بزرگان این عرصه صحبت می‌کردید، کمی درباره ویژگی‌های اصلی کتاب برایمان صحبت کنید.

در این مجموعه اشعار بیش از 400 شاعر از رودکی تا امروز که شعرشان براساس محتوای قرآن شکل گرفته با تلاش گروهی 30 نفره جمع‌آوری شده است.

همان‌طور که می‌دانید شعرای ما از رودکی تا دوران معاصر درباره قرآن اشعار پرمعنا با مفاهیم عالی سروده‌اند، مولانا، حافظ، سعدی و بسیاری از دیگر شعرای نامدار ایرانی به دفعات در اشعارشان به آیات قرآن تأسی داشته‌اند. هیچ‌کس نمی‌تواند در مقام هنر شاعر را به جبر وادارد، ولی شاعران در طول تاریخ با رغبت به قرآن روی آورده‌اند.

بگذارید مثالی هم بزنم داستان پادشاه و کنیزک مثنوی و داستان مگس و عسل عطار، متأثر از آیه «...وَعَسَی أَنْ تَکرَهُوا شَیئًا وَهُوَ خَیرٌ لَکمْ وَعَسَی أَنْ تُحِبُّوا شَیئًا وَهُوَ شَرٌّ لَکمْ وَاللَّهُ یعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ؛ ...و چه‌بسا چیزی را خوش نمی‌دارید حال آن که برایتان خیر است، و چه‌بسا چیزی را دوست می‌دارید درحالی ‌که برایتان شر است و خدا می‌داند و شما نمی‌دانید.» (بقره، 216) است.

در میان شاعران کلاسیک کدام یک بیشتر از قرآن وام گرفته‌اند؟

شاید ما حافظ را لسان‌الغیب بدانیم و اصلا تخلص او ریشه در قرآن دارد، اما من بر این باورم که از سعدی در میان شاعران، شریعت‌مدارتر نداریم. شریعت‌مدارترین شاعر در طول تاریخ زبان فارسی قطعا سعدی است. در «بوستان» و تمامی آثار او لحظه به لحظه سایه قرآن را می‌بینیم. البته فردوسی هم بیش از 1400 بار از قرآن در شعرش بهره گرفته است. اشعار حافظ نیز ترجمان آیات قرآن کریم است.

از طرف دیگر وقتی ما می‌گوییم مولوی، در شعر و مثنوی او قرآن و احادیث نهفته است و ریشه و تکیه‌گاه مولانا آموزه‌های دینی است و ما با مولانا درس اخلاق مبتنی بر آموزه‌های الهی را طرح می‌کنیم.

بامداد محمدی

جام‌جم