یک همایش و یکصد اما و اگر

به گزارش جام جم، در سال‌های اخیر حقوق مالکیت فکری و معنوی و رعایت حقوق پدیدآورندگان و پیوستن ایران به کنوانسیون‌های بین‌المللی بحث‌های موافق و مخالف زیادی را به همراه داشته است. در این باره مقالات بسیاری ارائه شده، سخنرانی‌های زیادی صورت گرفته، همایش‌های بسیاری برپا شده و مطالعات زیادی حتی در سطح دانشجویان دانشگاه‌ها انجام پذیرفته است.

در چنین شرایطی ششمین همایش ملی حقوق مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی روز گذشته در مرکز همایش‌های سازمان اسناد و کتابخانه ملی برگزار شد. اما برگزاری این همایش باعث شده منتقدان این پرسش را مطرح کنند که وقتی ایران به کپی رایت جهانی ملحق نشده و هنوز لایحه حمایت از حقوق مالکیت معنوی پدیدآورندگان در مجلس شورای اسلامی به تصویب نرسیده، برگزاری این همایش‌ها چه کارکردی دارد؟

هدف وزارت ارشاد فرهنگ سازی است

لادن حیدری، مدیر کل دفتر حقوقی و مالکیت معنوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دراین باره با تاکید براین‌که این همایش با محوریت ملی برگزار می‌شود، به خبرنگار ما گفت: حقوق مالکیت معنوی، حقوقی نیست که با شش تا همایش شکل بگیرد و ما اصلا این ادعا را نداریم. مبنای وضع قوانین مالکیت معنوی در ایران به سال 48 برمی گردد و بعد از آن هم قوانین دیگری وضع شده است. این‌که چرا وضع این قوانین موفق نبوده و چرا با مشکلات عمده‌ای در این باره مواجه هستیم، به چالش‌هایی برمی‌گردد که وجود دارد. یکی از این چالش‌ها خود پدیدآورندگان هستند که خودشان دنبال حقوقشان نیستند. دوم به محاکم ما برمی‌گردد که چندان خوب ظاهر نشدند و ضمانت اجرایی در آرا نداشتند و ضمانت‌های بازدارنده‌ای که پیش‌بینی شده به خوبی اجرا نمی‌شود. این همایش‌ها تلاشی برای آشنایی پدیدآورندگان و مصرف کنندگان، قضات و وکلا و حقوقدانان و دستگاه‌های اجرایی است.

یکی دیگر از انتقادهایی که به همایش‌هایی از این دست وارد می‌شود، بحث هزینه هاست. منتقدان می‌گویند در سال مقاومت اقتصادی برگزاری همایش‌هایی از این دست با صرف هزینه‌های بالا چه خروجی و توجیهی دارد. مدیر کل دفتر حقوقی و مالکیت معنوی وزارت ارشاد در پاسخ به این منتقدان اظهار کرد: آیا اقتصاد حوزه فرهنگ به‌طور کامل رعایت شده است؟ آیا خلأ اجرایی و عملی در این حوزه وجود ندارد؟ آیا شاهد هیچ گونه دستبردی به آثار ادبی و هنری نیستیم؟ آیا نیازی به آموزش و فرهنگ‌سازی در این زمینه نداریم و دولت باید دست روی دست بگذارد چون می‌خواهد اقتصاد مقاومتی رعایت شود و آن وقت اقتصاد فرهنگ زیر سوال برود؟ دولت مکلف است براساس شعار سال اولویت هایش را طرح ریزی کند. براین اساس مهم‌ترین رکن اقتصاد مقاومتی وجود قوانین جامع و مانع برای ایجاد ثبات اقتصادی در کشور است.

او ادامه داد: متاسفانه شاهدیم آثار ادبی و هنری به کرات در حال کپی برداری است و بدون پرداخت حق مولف دست به دست می‌شود. اکنون این فرهنگ نهادینه شده است که به جیب کسی دستبرد نزنیم، اما درباره دستبرد به آثار ادبی و هنری سایر اشخاص که ثمره زندگی‌شان است، این حس عذاب وجدان را نداریم و همه به خود اجازه می‌دهیم انواع بازی، کتاب، موسیقی و فیلم را به راحتی کپی کنیم. چرا کشور ما با وجود خالقان پیشرو در همه زمینه‌های ادبی و هنری، در زمینه رعایت حق مولف عقب است؟ چرا پدید آورنده باید در نیاز شدید مالی زندگی کند؟ بدیهی است وظیفه دولت ایجاد زمینه‌های رشد در این موضوعات است.

قانون گذاران به خروجی همایش‌ها توجه‌کنند

علی آل داوود مولف، حقوقدان و مدیر دفتر مشورتی حمایت از حقوق اهل قلم و نویسندگان می‌گوید کارکردی که همایش‌های مالکیت معنوی می‌تواند داشته باشد این است که می‌تواند برای قانون گذاران راهنما باشد. لایحه حمایت از مالکیت معنوی که اکنون تقدیم مجلس شورای اسلامی شده، نقص‌هایی دارد که می‌توان برای رفع این خلأها از چنین همایش‌هایی استفاده کرد. مهم این است که قانونگذاران و آنهایی که در زمینه این لایحه کار می‌کنند از این همایش‌ها و بحث‌ها استفاده کنند.

پس تشکل‌ها کجا هستند؟

اما محمدرضا سرشار، نویسنده و رئیس انجمن قلم که از مخالفان پیوستن ایران به کپی رایت جهانی است به جام جم گفت: من نمی‌دانم بحث کپی رایت چه موضوعی است که هروقت دولت‌های متمایل به اصلاح‌طلب روی کار می‌آیند، آن را برجسته می‌کنند. نمی‌دانم این موضوع در دولت قبل هم مطرح شد یا نه، اما می‌دانم بحث کپی رایت بعد از انقلاب از دولت اصلاحات شروع شد و به این شش دوره همایش مالکیت معنوی که وزارت ارشاد برگزار می‌کند، محدود نیست.

به گفته این نویسنده بحث مالکیت معنوی بیش از ما باید برای کشورهایی مهم باشد که ما آثارشان را به فارسی ترجمه می‌کنیم. او اضافه کرد: مترجمان ما با توجه به اخلاقیات و هنجارهای جامعه برخی از کتاب‌ها را کم می‌کنند و صحنه‌هایی را بنابراعتقادات مردم حذف می‌کنند. بابت آن پولی هم به خارجی‌ها نمی‌دهیم. حالا چه اصراری است این آزادی را بگیرند و دست و بال ما را ببندند؟ به محض این‌که قانون کپی رایت را امضا کردید همان بدبختی‌هایی که با امضای قراردادهای هسته‌ای به سر ملت آمد این بار در عرصه فرهنگ به سرمان می‌آید. وقتی این قانون را در سطح جهان امضا کنیم باید بابت تک تک ترجمه‌ها به مولف اصلی حق التالیف بدهیم و این موضوع سالانه ارز زیادی از کشور خارج می‌کند. این در حالی است که جاده ترجمه در کشور ما یکطرفه است و کمتر کشوری آثار ما را ترجمه می‌کند.

رئیس انجمن قلم اظهار کرد: در دوره اصلاحات اصرار می‌کردند صنوف فرهنگی برای خودشان تشکل ایجاد کنند تا دولت بسیاری از اختیاراتش را به صنوف واگذار کند. گروه‌هایی هم مثل انجمن قلم در همان دوران شکل گرفتند. حالا پرسش من این است که اگر قرار است اختیارات و وظایف به تشکل‌ها سپرده شود، چرا یک نماینده از انجمن قلم یا بسیاری دیگر از انجمن‌های مرتبط به این همایش‌ها دعوت نمی‌شود؟ اگر تشکلی اینجا نقش نداشته باشد پس قرار است در کدام مجالس همفکری کند؟