چالش بی‌علاقگی به تحصیل

اگر دانش‌آموزان با همین فقر آموزشی به دوران دانشگاهی برسند، قطعا با نسلی مواجه خواهیم شد که درواقع شایستگی‌هایش به حداقل ممکن کاهش پیدا کرده است و این زنگ‌خطری برای نظام آموزشی کشوربه‌شمارمی‌رود.درموضوع بی‌انگیزگی دانش‌آموزان برای درس‌خواندن، نمی‌شود دوران کرونا و پساکرونا و مجازی‌بودن بستر آموزشی را نادیده گرفت. دورانی که شاید با مزیت‌هایی همراه بود، اما شاید معایب آن به‌تازگی خود را بازنمایی می‌کند. بی‌رغبتی دانش‌آموزان نسبت به درس و مدرسه، گاهی به مهم‌ترین دغدغه والدین تبدیل می‌شود. البته در اکثر موارد بچه‌ها با ورود به مدرسه، ذوق و شوق زیادی از خود نشان می‌دهند و این روند در برخی از آنان با رفتن به مقاطع بالاتر، کمتر شده و همین امر باعث دغدغه زیاد پدر و مادرها می‌شود. 
 
نوجوانی و بی‌انگیزگی تحصیلی
می‌توان موضوع بی‌انگیزگی دانش‌آموزان نسبت به درس‌خواندن را از زوایای مختلف بررسی کرد که گاهی بی‌رغبتی آنان به شرایط خانواده، محتوای کتاب‌های درسی و شکست‌های متعدد دانش‌آموز در مدرسه برمی‌گردد. دکتر معصومه تختی، درمانگر و مشاور کودک‌ونوجوان در این خصوص به جام‌جم می‌گوید: «وقتی دانش‌آموزی تمایلی برای انجام فعالیت‌های تحصیلی از خود نشان نمی‌دهد یا رغبت کافی برای انجام تکالیف، حضور در مدرسه یا شرکت در امتحانات ندارد، دچار بی‌انگیزگی تحصیلی است. این مشکل از اوایل نوجوانی یعنی همزمان با ورود فرد به دوره متوسطه اول، بیش از پیش خود را نشان می‌دهد، چراکه تا قبل از آن والدین از قدرت و ابزارهای موثر برای ایجاد انگیزه در کودک خود برخوردار بودند اما با ورود فرزندان به دنیای نوجوانی و شروع دوره استقلال‌جویی، نوجوانان بیشتر با کم‌کاری در تلاش‌های مرتبط با تحصیل نسبت به روش‌های نادرست والدین در برخورد با مسائل تحصیلی‌شان واکنش نشان می‌دهند.»وی معتقد است که والدین در دوره نوجوانی فرزندان‌شان، به اندازه قبل نیرو و توان کنترل آنان را ندارند، چراکه بسیاری از مشوق‌ها یا تنبیه‌گرها، اثربخشی خود را در این دوره از دست می‌دهند و لازم است والدین با روش‌های اصولی دیگری با موضوعات تحصیلی فرزندشان برخورد کنند. 
 
چرایی بی‌رغبتی به درس
علاقه‌مندی یا بی‌علاقه‌بودن دانش‌آموزان نسبت به درس‌خواندن به عوامل مختلفی بستگی دارد که این روان‌شناس ضمن بیان این علل اظهار می‌کند: «یکی از عوامل مهم در ایجاد این مشکل، عدم تناسب موضوعات یادگیری با توانایی دانش‌آموزان است که در نتیجه به تجربه شکست در آنان ختم می‌شود. وقتی دانش‌آموز در فعالیتی بارها شکست می‌خورد علاقه خود را نسبت به انجام دوباره آن از دست می‌دهد. از طرفی اگر والدین کمال‌گرا باشند و از فرزند خود انتظارات بسیار بالایی داشته باشند در این صورت بچه‌ها تصور می‌کنند که با وجود تلاش زیاد، بازهم نمی‌توانند تایید و رضایت پدر و مادر یا معلم را به‌دست‌آورند و در چنین زمانی دست از تلاش برمی‌دارند.»وی می‌افزاید: «والدین با سختگیری‌های خود، از یک کودک که در حد توانایی‌اش تلاش می‌کند و نتیجه متناسب با توانش را به‌دست می‌آورد، یک فرد مایوس و ناامید می‌سازند که نسبت به درس بی‌علاقه می‌شود.» به‌هرحال زمانی که دانش‌آموزی احساس کند تلاش‌هایش بی‌نتیجه است، احساس شکست و ناتوانی کرده و دست از تلاش برمی‌دارد. البته طبق اظهارات این روان‌شناس اگر والدین نسبت به تلاش و عملکرد فرزند خود بی‌توجه باشند و از او انتظارات خیلی کمتر از توانش را داشته باشند نیز همین نتیجه حاصل خواهد شد. 
 
انتظارات بیش از حد والدین
برخی از پدر و مادرها عملکرد تحصیلی پایین فرزندشان را با ناکارآمدی و عدم ارزشمندی خود مرتبط می‌دانند و چون تجربه چنین احساساتی برای‌شان دشوار است، سعی می‌کنند هرچه‌سریع‌تر و با فشار بیشتر فرزندشان را وادار کنند در کوتاه‌ترین زمان، به بهترین عملکرد دست یابد. همان‌طور که این درمانگر می‌گوید: «والدین باید از هرگونه سرزنش، مقایسه، تهدید و تنبیه به هنگام مواجهه با عملکرد پایین تحصیلی فرزندشان پرهیز کنند. از سوی دیگر باج‌دادن یا تعریف و تمجید بی‌اساس از فرزند نیز روش نادرستی است و به‌جای آن می‌توانند از روش قدردانی کلامی برای هرگونه تلاش فرزند خود استفاده کنند.»طبق گفته تختی، ممکن است دانش‌آموزان دچار مشکلاتی همچون بیش‌فعالی، عدم تمرکز، اضطراب، اختلال یادگیری، عدم تناسب محتوا با ظرفیت یادگیری و ... باشند که لازم است والدین به کمک یک متخصص درصدد رفع این عوامل ایجادکننده برآیند.
 
تشویق‌گرهای والدین برای دانش‌آموزان 
گاهی اوقات فشار و استرس‌های والدین روی دانش‌آموزان برای کسب آن رضایت ایده‌آل، به حدی است که بچه‌ها حتی نسبت به قبل بی‌انگیزه‌تر شده و فقط برای کسب نمره بهتر سلامت جسم و روان خود را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. همان‌طور که این مشاور و روان‌شناس هم به آن معتقد است ومی‌گوید: «نقش والدین دراین حوزه بسیار مهم است. والدین باید نسبت به رشد تحصیلی فرزندشان ارزش قائل باشند و توانایی‌های او را بشناسند و در حد توانایی از آن انتظار تلاش و نتیجه داشته باشند. پس از این با همکاری معلم شرایط تجربه موفقیت‌آمیز را برای فرزندشان فراهم کنند و این موفقیت را مورد توجه و تقدیر قرار دهند.»او همچنین ادامه می‌دهد: «نقش والدین ایجاد بستر مناسب با تشویق‌گرهای مناسب و توجه به توانایی و تلاش فرزندان بدون اعمال فشار و تنبیه است. تعامل با معلم و مدرسه و نظارت کافی بر تحصیل فرزند،شناخت نقاط قوت وضعف او،کمک‌گرفتن ازمتخصصان و مشاوران تحصیلی و مربیان فرزندپروری، داشتن قوانین موثر دراستفاده از ابزارهای الکترونیکی و دیجیتال نیز می‌تواند راهکار مناسبی برای ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان باشد.»