زبان خارجی فقط انگلیسی نیست

حالا آن طور که دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش می‌گوید مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش درباره زبان‌های خارجی دو وجه دارد؛ اول این که انتخابی است، یعنی یک زبان باید انتخاب کرد ولی این که چه زبانی باشد، انتخابی است. همچنین عنوان زبان‌های قابل انتخاب می‌تواند تغییر کند، قبلا انگلیسی، فرانسه، ایتالیایی، روسی و اسپانیایی بود که اکنون عربی و چینی هم اضافه شده است. ضرورت ایجاد تنوع در آموزش زبان‌های خارجی در نظام آموزش و پرورش دغدغه‌ای است که اوایل سال ۹۵ از سوی رهبر معظم انقلاب نیز مورد تاکید قرار گرفت. بر این اساس حالا آموزش و پرورش آموزش، هفت زبان خارجی دیگر را در دستور کار خود قرار داده است. 

انتقادات به آموزش زبان انگلیسی 
شاید تلخ باشد اما واقعی است؛‌بسیاری از ما با وجود آن که دست‌کم شش، هفت سال در مدارس درس زبان انگلیسی داشتیم اما در عمل هیچ گونه تسلطی بر این زبان خارجی نداریم که این مساله، هم اشکال در تدریس را می‌رساند و هم غیرتخصصی‌بودن محتواهای آموزشی را. امانی هم با بیان این که آموزش زبان انگلیسی خود مورد نقد فراوان در جامعه است چراکه به اندازه مقدار ساعتی که مجموعا به این درس اختصاص داده شده است شایستگی لازم در بین دانش‌آموزان کسب نمی‌شود، افزود: «نیاز است ساز و کار جدید اندیشیده شود. یکی از پیشنهادها این است که نوع آموزش را از پراکنده هفتگی به برهه‌های زمانی فشرده در مکانی که برای آموزش زبان مناسب‌سازی شده است و با معلمان آموزش‌دیده و توانا تغییر داد. لذا از سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی و معاونت آموزشی وزارتخانه و دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش خواسته شده در این رابطه اندیشیده شود و روش آموزش متفاوت را به مدارس پیشنهاد کنیم.»
     
یک اجبار و یک انتخاب 
اما ببینیم اگر دانش‌آموز یا پدر و مادری دل‌شان بخواهد فرزندشان به یکی از این هفت زبان جدید به غیر از زبان انگلیسی مسلط شوند و به عنوان یک واحد درسی آن را بیاموزند باید چه کار کنند؟ این سوالی است که محمود امانی طهرانی، دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش در نشستی خبری با موضوع ابلاغ مصوبات جدید شورای عالی آموزش و پرورش با تاکید بر آموزش زبان‌های خارجی در بیان جزئیات زبان‌های اضافه‌شده به نظام آموزشی کشور گفت: «سند تحول بنیادین به آموزش زبان خارجی انتخابی تاکید دارد. در واقع انتخاب یک زبان خارجی اجباری اما نوع زبان آن انتخابی است. عنوان زبان خارجی نیز می‌تواند تغییر کند. پیشتر زبان انگلیسی، فرانسه، آلمانی و ایتالیایی بود و الان زبان عربی و چینی اضافه شده است.»
     
راهکارهای آموزش زبان‌های کم‌متقاضی 
سه چالش مهم در مسیر تدریس سایر زبان‌های خارجی وجود دارد: نبود محتوای درسی، نبود نیروی انسانی آموزش‌دیده و ناچیز بودن تقاضای دانش‌آموزان و والدین. دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش در پاسخ به این سوال که آیا در حال حاضر تعداد دانش‌آموزان متقاضی آموختن این زبان‌ها و نیز مدرسان به حد کافی برای تشکیل یک کلاس وجود دارد، خاطرنشان کرد: «معلم این زبان‌ها و نه متقاضیان به اندازه زیاد است.» وی در پاسخ به این که که اگر دانش‌آموز مایل باشد یکی از زبان‌هایی که گسترده ارائه نمی‌شود را انتخاب کند، شرایط چه می‌شود، اینگونه توضیح داد:«اولا نظام آموزش و پرورش دولتی می‌تواند در مدارس خود با استفاده از فضای جدید، آموزش حضوری و تجمعی و شیوه‌های نوین نظیر آموزش مجازی و برخط این کلاس‌ها را دایر کند. برای مثال دانش‌آموزانی که تمایل به یادگیری این زبان‌ها دارند از این سیستم استفاده کنند و مدرسین به صورت دوره‌ای با دانش‌آموزان تعامل حضوری هم داشته باشند.»
امانی با تاکید بر این که ارائه آموزش زبان‌های خارجی در مدارس «اجباری» نیست، تصریح کرد:« این آموزش‌ها هم در مدرسه و هم در آموزشگاه‌ها می‌تواند ارائه شود.»
دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش در پاسخ به سوالی مبنی بر رایگان‌بودن یا نبودن آموزش زبان‌های خارجه به غیر از انگلیسی توسط موسسات گفت: «ما در این مصوبه وارد سطوح اجرایی نشدیم و بر آموزش و ارزشیابی متمرکز هستیم و از این رو این که آموزش یک زبان‌ خاص مثل چینی به عنوان درس زبان خارجی مدرسه توسط موسسات زبان رایگان باشد یا خیر؛ می‌تواند با تدابیر اجرایی وزارت آموزش و پرورش رایگان یا غیر رایگان باشد.»
وی با تاکید بر این که شورای عالی آموزش و پرورش مسئولیت اجرایی ندارد و مدیریت اجرایی این مصوبه با آموزش و پرورش است، این را هم گفت که در صورت آموزش زبان‌هایی نظیر چینی توسط موسسات، ارزشیابی این زبان توسط موسسات خواهد بود و نهایتا نمره دانش‌آموز برای محسوب‌شدن در معدل به مدرسه اعلام می‌شود.
     
آموزش ادبیات زبان‌های قومی و محلی در مدارس مجاز است
امانی در بخش دیگر سخنان خود با تاکید بر این که زبان فارسی زبان رسمی آموزش در کشور است، در عین حال توضیح داد: در کنار این امر قانون اساسی بیان می‌کند که آموزش ادبیات زبان‌های قومی و محلی در مدرسه مجاز است. برنامه درسی ملی ما نیز درباره زبان خارجی به روشنی می‌گوید که نوع درس انتخابی است. توسعه زبان مادری امری فرهنگی است. زبان مادری تکلیفش روشن است و نباید با آن جنگید و ایران به این میراث خود می‌بالد، چرا که الگوی تنوع سبب بقا و حیات او شده است. اگر دانش‌آموزی با زبان فارسی در مدرسه آموزش نبیند، در نقطه‌های انتخابی مثل کنکور متضرر می‌شود.
دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش، با بیان اینکه زبان رسمی کشور فارسی است و تدریس زبان‌های بومی و محلی و منطقه‌ای با ساز و کار برنامه ویژه مدرسه امکان‌پذیر است، افزود: زبان خارجی به عنوان یک عرصه برای بقا و ارتباط هر ملتی با جهان نیاز است. زبان امروز فراتر از بحث ارتباطی است و به مثابه تحول شده است. 

‌ زبان علم فقط انگلیسی نیست
رهبر معظم انقلاب در تاکید بر انحصارزدایی از زبان انگلیسی فرمودند: «این اصرار بر ترویج زبان انگلیسی در کشور ما یک کار ناسالم است. زبان خارجی را باید بلد بود اما زبان خارجی که فقط انگلیسی نیست. زبان علم که فقط انگلیسی نیست، چرا زبان‌های دیگر را در مدارس به عنوان درس زبان معین نمی‌کنند چه اصراری است؟ مثلا زبان اسپانیولی، امروز کسانی که به زبان اسپانیولی حرف می‌زنند کمتر از کسانی نیستند که به زبان انگلیسی حرف می‌زنند چرا زبان فرانسه و زبان آلمانی تعلیم داده نمی‌شود؟ زبان کشورهای پیشرفته شرقی هم زبان بیگانه است. اینها هم زبان علم است. ما حالا از پاپ کاتولیک‌تر شده‌ایم؛ آمده‌ایم میدان را باز کرده‌ایم و علاوه بر این که این زبان را کرده‌ایم زبان خارجی انحصاری مدارس‌مان، مدام داریم می‌آوریمش در مقاطع پایین. البته نمی‌گویم که فردا برویم زبان انگلیسی را در مدارس تعطیل کنیم. نه، حرف من این نیست. حرف من این است که بدانیم چه کار داریم می‌کنیم، بدانیم طرف می‌خواهد چگونه نسلی در این کشور پرورش بیابد و با چه خصوصیاتی.» بیاناتی که نشان می‌دهد اولا یادگیری زبان خارجی ضرورت دارد،‌ از سوی دیگر با لزوم تنوع در آموزش زبان خارجی در مدارس مواجهیم و در نهایت این که نباید زبان علم به زبان انگلیسی محدود شود و باید به سایر زبان‌ها همچون اسپانیولی، فرانسوی، آلمانی و زبان کشورهای پیشرفته شرقی تعمیم پیدا کند.

زبان‌هایی که در نظام آموزشی مدارس تدریس می‌شود
۱- انگلیسی
۲-  فرانسه
۳-  ایتالیایی 
۴- آلمانی
۵- روسی 
۶- عربی 
۷- چینی