قصه دهه‌هشتادی‌ها در زنگ امید
برنامه‌سازی برای مخاطب نوجوان، از آن‌دست حوزه‌هایی است که کمتر به آن توجه شده و حالا چند‌سالی است که به‌شکل ویژه‌تری سهم خود را از آنتن تلویزیون گرفته است؛ از تولید برنامه‌های مرتبط با زیست نوجوانان گرفته تا تولیدات مختلفی که تلاش کرده‌اند چالش‌های زندگی آنها را بیان کنند. برنامه زنگ امید را باید یکی از همین تولیدات دانست که با هدف انعکاس روایت نوجوانان نخبه، روی آنتن تلویزیون رفته است.
این مجموعه‌مستند، با محوریت روایت زندگی دانش‌آموزان نخبه و موفق کشور، داستان‌هایی از تلاش، پشتکار و پیروزی نوجوانان ایرانی را بیان میکند. این مجموعه در یک فصل پنج‌قسمتی داستان نوجوانانی است که مسیر زندگی خود را با هدفی مشخص انتخاب کرده وباانگیزه وتلاش مستمر،قدم‌به‌قدم به‌سمت آن هدف پیش رفته‌اند.هرچنددراین مسیرممکن‌است شکست‌هاییرا تجربه کرده و سختی‌هایی کشیده باشند اما هیچ‌گاه ناامید نشده‌اند. در این مستند، روایت موفقیت نوجوانان نخبه علمی ایران به تصویر کشیده شده و داستان‌های پرانگیزه و امیدوارکننده این نوجوانان به نمایش گذاشته می‌شود.هدف «زنگ امید»ارائه روایتی اصیل، از زبان خود نوجوانان موفق استان‌ها، شهرستان‌ها و روستا‌های مختلف کشور است.مخاطب اصلی این برنامه، نوجوانان و دانش‌آموزان هستند و پس از آن خانواده‌ها و عموم مردم نیز مخاطب این مستند به‌شمار می‌روند. برنامه تلاش دارد داستان‌های جذاب موفقیت دانش‌آموزان در سال‌های اخیر را به‌گونه‌ای ارائه کند که برای نوجوانان الگویی امیدبخش و الهام‌بخش باشد.
اولویت اول: توجه به نوجوانان
امید نعیمی‌خرد، تهیه‌کننده برنامه زنگ امید درباره جزئیات این برنامه به جام‌جم می‌گوید: مجموعه مستند زنگ امید، فصل اول خود را به‌مناسبت سال تحصیلی جدید، روی آنتن برده است. این پنج قسمت فصل اول، تا آخر این هفته هر روز از شبکه یک پخش خواهد شد. هر قسمت به یک یا چند دانش‌آموز اختصاص داشته و داستان‌شان را روایت میکند. برنامه به‌سبک مستند داستانی طراحی و تولید شده است.
وی درباره دلیل تولید این مجموعه هم بیان میکند: ما چند‌سالی است که درگیر تولید آثاری برای نوجوانان هستیم. در‌واقع متوجه شده‌ایم که محصولات فرهنگی، هنری و تصویری ویژه نوجوانان، سهم بسیار کمی دارند و برای آنها کار زیادی تولید نمی‌شود. البته وضعیت کودک در سال‌های اخیر کمی بهتر شده اما برای مخاطب نوجوان هنوز میزان تولیدات کافی نیست. نوجوانان در دوره سنی بسیار حساسی قرار دارند که می‌توان آن را طلایی‌ترین دوران عمرشان دانست؛ تصمیمات و حال‌و‌هوایی که دارند و فعالیت‌هایی که انجام می‌دهند، می‌تواند تاثیر بزرگی بر آینده و زندگی‌شان داشته باشد. این بچه‌ها از نظر عاطفی در سنی هستند که بسیار تاثیرپذیرند و در هر جوی که قرار بگیرند، تاثیر زیادی می‌گیرند. ما دیدیم که می‌توانیم برای آنها روایت‌های واقعی از موفقیت‌ها ارائه کنیم؛ روایت‌هایی از نوجوانانی که الگوهای خوبی دارند، اهداف والا و ارزشمندی را دنبال می‌کنند و برای رسیدن به آن تلاش می‌کنند. این اهداف بسیار متنوع است؛ بعضی از این نوجوانان که به‌عنوان دانش‌آموزان نخبه و موفق شناخته می‌شوند، براساس حل مسائل و مشکلات خود، خانواده یا جامعه، انگیزه‌های فراوان و داستان‌های زیبایی دارند.
یک روایت واقعی
نعیمی‌خرد بیان میکند: ما تصمیم گرفتیم ساده‌ترین و اولین گامی که می‌شود برای نوجوانان برداشت، روایت خود نوجوانان باشد که مخاطب اصلی‌شان هم همین نوجوانان هستند. به‌نوعی بدون نیاز به تخیل، می‌توانیم به دنیایی از داستان‌ها، خاطرات و ماجراهای واقعی نوجوانانی دست یابیم که شاید سال‌های سختی را پشت‌سر گذاشته‌اند. جالب است که در کار سوژه‌یابی، تحقیق و پژوهش، با بسیاری از این نوجوانان صحبت کردم؛ در مصاحبه‌ها وقتی خاطرات‌شان را مرور می‌کردند، برخی از آنها حتی گریه می‌کردند، چون این بچه‌ها سال‌ها تلاش کرده‌اند و سختی‌هایی را پشت‌سر گذاشته‌اند. می‌خواهم بگویم که این داستان‌ها واقعا جذاب و پرماجرا هستند.
وی همچنین درباره جزئیات محتوایی هم می‌گوید: سوژه‌هایی که انتخاب کردیم نوجوانان دهه‌هشتادی هستند، یعنی بچه‌های متولد
۸۶ تا ۸۹ که نزدیک به دهه ۹۰ محسوب می‌شوند و واقعا فوق‌‌العاده‌اند؛ می‌شود روی‌شان حساب کرد، پرانگیزه و بااستعدادند و داستان‌های جذابی دارند. تصمیم گرفتیم پیش‌قدم شویم و این تولیدات از دل خود نوجوانان باشد و روایت زندگی آنها را به‌تصویر بکشد. درباره نحوه انتخاب این نوجوانان هم باید بگویم که با در نظر گرفتن وسعت کشور، به نقاط مختلف سفر کردیم. تاکید ویژه ما این بوده که تا حد امکان، به خارج از تهران و استان‌های مختلف سفر کنیم و سوژه‌های بیشتری را پیدا کنیم. هرچه از تهران فاصله بگیریم، نوجوانان ممکن است با محدودیت‌های خاصی روبه‌روباشند امااین روایت‌ها با درنظرگرفتن همین سختی‌ها جذاب‌تر و شنیدنی‌تر می‌شوند، چرا که نشان می‌دهند چگونه این بچه‌ها توانسته‌اند بر موانع غلبه و موفقیت‌هایی کسب کنند.
چالش‌های تولید یک مستند
این تهیه‌کننده می‌گوید: مجموعه مستندی که تولید می‌شود، با برنامه‌های تلویزیونی متفاوت است؛ چون هر قسمت آن، زمان نسبتا زیادی برای تولید نیاز دارد. این به‌دلیل مراحل پژوهش، رفت‌وبرگشت‌های مکرر، مصاحبه‌های تکمیلی و بازنویسی متون است که همه باید به‌دقت انجام شوند تا اثر نهایی، شکل بگیرد. کارگردان‌های ما زمان قابل توجهی را صرف این پروژه کرده‌اند و برای پیشرفت کار، به‌طور همزمان با چند کارگردان در حال همکاری هستیم. از تهران به شهرهایی مانند یزد، شیراز، زنجان، پیشوا و... سفر کرده‌ایم و همچنان در مسیر ادامه کار هستیم. در عین حال، انتخاب سوژه یکی از سخت‌ترین مراحل تولید این مجموعه مستند بود، زیرا روی نوجوانان نخبه حساسیت زیادی وجود دارد. جالب آن‌که این نوجوانان عزیز فرصت نداشتند حداقل سه روز تمام وقت برای ضبط در اختیار ما قرار دهند. روند مصاحبه و تولید هم پیچیدگی‌های خاص خود را داشت.
وی در تشریح نحوه انتخاب سوژه‌های مستند هم عنوان میکند: برای انتخاب سوژه، نمی‌توانستیم تنها به رصد جشنواره‌ها و برگزیدگان مختلف علمی و دانش‌آموزی اکتفا کنیم. یکی از اصلی‌ترین روش‌های ما، استعلام‌گرفتن از کادر آموزشی شهرهای مختلف بود؛ یعنی از ادارات آموزش‌وپرورش و افرادی که در ارتباط مستقیم با دانش‌آموزان و نوجوانان قرار دارند، کمک می‌گرفتیم تا سوژه‌های مناسب را شناسایی و انتخاب کنیم. علاوه بر مصاحبه‌ها که در محل زندگی و تحصیل هر سوژه انجام شد، با هر نوجوان متناسب با شرایطش همراهی کردیم و بازسازی‌های لازم را انجام دادیم. گاهی نقش خانواده پررنگ‌تر بود و گاهی معلم اهمیت بیشتری داشت؛ تمام افرادی که در زندگی و فعالیت‌های آن نوجوان نقشی کلیدی داشتند، به‌شکلی که ممکن بود بازسازی شدند و این بخش‌ها را هم در مصاحبه‌ها ضبط کردیم.
انگیزه‌بخشی به‌شیوه یک برنامه تلویزیونی
تهیه‌کننده برنامه زنگ امید عنوان میکند:ما اکنون بازخوردهایی ازنوجوانانی که سوژه مستند بودند گرفتیم که بسیار انگیزه‌بخش و روحیه‌دهنده بود. وقتی یکی از ضبط‌ها تمام شد و برگشتیم، سه دانش‌آموز دختر چند روز بعد گفتند که ابتدا وقتی قرار بود ضبط کنیم، اعتماد کافی نداشتند و مردد بودند که اصلا این‌کار پخش شود یا نه اما چند‌روز بعد از ضبط تماس گرفتند و گفتند دیگر مهم نیست کار پخش شود یا نه و حتما می‌خواهند در مستند باشند. گفتند کسی آمده و تلاش‌های‌شان را دیده و این باعث شده احساس کنند دیده شده‌اند. یک نکته اصلی و واضح این است که دشمن به‌طور مشخص نوجوانان ما را هدف قرار داده تا آنها را ناامید و مایوس کرده و القا کند که در اینجا اتفاق خاصی نمی‌افتد. هدف آنها این است که نوجوانان را به‌سمت تباهی، بی‌انگیزگی و بی‌هدفی سوق دهند. ما نمونه‌های موفقی از نوجوانانی داریم که پیشرفت کرده‌اند و برای ساختن آینده خود، خانواده و کشورشان امیدوارند. با نشان‌دادن این الگوهای موفق، می‌توانیم به‌راحتی به این بچه‌ها انگیزه بدهیم. این موفقیت‌ها و نخبگی‌ها در حوزه‌های مختلفی از جمله علوم نیز دیده می‌شود.وی می‌گوید: در این فصل از برنامه زنگ امید، تمرکز اصلی ما روی نوجوانانی بوده که در حوزه‌های مختلف علمی مانند هوش مصنوعی، الکترونیک و زیست‌شناسی فعال هستند اما همان‌طور که در این فصل پخش شده مشاهده می‌کنید، برخی ازسوژه‌های ما علاوه بر فعالیت علمی، درزمینه‌های فرهنگی و هنری نیز فعالند. در فصل بعدی، سوژه‌هایی داریم که علاوه بر این فعالیت‌ها، در زمینه قرآنی هم فعال هستند؛ یعنی نوجوانانی چندبعدی که تمرکز اصلی‌شان فعالیت علمی است. اکنون منتظر بازخوردها هستیم تا ببینیم واکنش‌ها چگونه خواهد بود.
اولویت اول: توجه به نوجوانان
امید نعیمی‌خرد، تهیه‌کننده برنامه زنگ امید درباره جزئیات این برنامه به جام‌جم می‌گوید: مجموعه مستند زنگ امید، فصل اول خود را به‌مناسبت سال تحصیلی جدید، روی آنتن برده است. این پنج قسمت فصل اول، تا آخر این هفته هر روز از شبکه یک پخش خواهد شد. هر قسمت به یک یا چند دانش‌آموز اختصاص داشته و داستان‌شان را روایت میکند. برنامه به‌سبک مستند داستانی طراحی و تولید شده است.
وی درباره دلیل تولید این مجموعه هم بیان میکند: ما چند‌سالی است که درگیر تولید آثاری برای نوجوانان هستیم. در‌واقع متوجه شده‌ایم که محصولات فرهنگی، هنری و تصویری ویژه نوجوانان، سهم بسیار کمی دارند و برای آنها کار زیادی تولید نمی‌شود. البته وضعیت کودک در سال‌های اخیر کمی بهتر شده اما برای مخاطب نوجوان هنوز میزان تولیدات کافی نیست. نوجوانان در دوره سنی بسیار حساسی قرار دارند که می‌توان آن را طلایی‌ترین دوران عمرشان دانست؛ تصمیمات و حال‌و‌هوایی که دارند و فعالیت‌هایی که انجام می‌دهند، می‌تواند تاثیر بزرگی بر آینده و زندگی‌شان داشته باشد. این بچه‌ها از نظر عاطفی در سنی هستند که بسیار تاثیرپذیرند و در هر جوی که قرار بگیرند، تاثیر زیادی می‌گیرند. ما دیدیم که می‌توانیم برای آنها روایت‌های واقعی از موفقیت‌ها ارائه کنیم؛ روایت‌هایی از نوجوانانی که الگوهای خوبی دارند، اهداف والا و ارزشمندی را دنبال می‌کنند و برای رسیدن به آن تلاش می‌کنند. این اهداف بسیار متنوع است؛ بعضی از این نوجوانان که به‌عنوان دانش‌آموزان نخبه و موفق شناخته می‌شوند، براساس حل مسائل و مشکلات خود، خانواده یا جامعه، انگیزه‌های فراوان و داستان‌های زیبایی دارند.
یک روایت واقعی
نعیمی‌خرد بیان میکند: ما تصمیم گرفتیم ساده‌ترین و اولین گامی که می‌شود برای نوجوانان برداشت، روایت خود نوجوانان باشد که مخاطب اصلی‌شان هم همین نوجوانان هستند. به‌نوعی بدون نیاز به تخیل، می‌توانیم به دنیایی از داستان‌ها، خاطرات و ماجراهای واقعی نوجوانانی دست یابیم که شاید سال‌های سختی را پشت‌سر گذاشته‌اند. جالب است که در کار سوژه‌یابی، تحقیق و پژوهش، با بسیاری از این نوجوانان صحبت کردم؛ در مصاحبه‌ها وقتی خاطرات‌شان را مرور می‌کردند، برخی از آنها حتی گریه می‌کردند، چون این بچه‌ها سال‌ها تلاش کرده‌اند و سختی‌هایی را پشت‌سر گذاشته‌اند. می‌خواهم بگویم که این داستان‌ها واقعا جذاب و پرماجرا هستند.
وی همچنین درباره جزئیات محتوایی هم می‌گوید: سوژه‌هایی که انتخاب کردیم نوجوانان دهه‌هشتادی هستند، یعنی بچه‌های متولد
۸۶ تا ۸۹ که نزدیک به دهه ۹۰ محسوب می‌شوند و واقعا فوق‌‌العاده‌اند؛ می‌شود روی‌شان حساب کرد، پرانگیزه و بااستعدادند و داستان‌های جذابی دارند. تصمیم گرفتیم پیش‌قدم شویم و این تولیدات از دل خود نوجوانان باشد و روایت زندگی آنها را به‌تصویر بکشد. درباره نحوه انتخاب این نوجوانان هم باید بگویم که با در نظر گرفتن وسعت کشور، به نقاط مختلف سفر کردیم. تاکید ویژه ما این بوده که تا حد امکان، به خارج از تهران و استان‌های مختلف سفر کنیم و سوژه‌های بیشتری را پیدا کنیم. هرچه از تهران فاصله بگیریم، نوجوانان ممکن است با محدودیت‌های خاصی روبه‌روباشند امااین روایت‌ها با درنظرگرفتن همین سختی‌ها جذاب‌تر و شنیدنی‌تر می‌شوند، چرا که نشان می‌دهند چگونه این بچه‌ها توانسته‌اند بر موانع غلبه و موفقیت‌هایی کسب کنند.
چالش‌های تولید یک مستند
این تهیه‌کننده می‌گوید: مجموعه مستندی که تولید می‌شود، با برنامه‌های تلویزیونی متفاوت است؛ چون هر قسمت آن، زمان نسبتا زیادی برای تولید نیاز دارد. این به‌دلیل مراحل پژوهش، رفت‌وبرگشت‌های مکرر، مصاحبه‌های تکمیلی و بازنویسی متون است که همه باید به‌دقت انجام شوند تا اثر نهایی، شکل بگیرد. کارگردان‌های ما زمان قابل توجهی را صرف این پروژه کرده‌اند و برای پیشرفت کار، به‌طور همزمان با چند کارگردان در حال همکاری هستیم. از تهران به شهرهایی مانند یزد، شیراز، زنجان، پیشوا و... سفر کرده‌ایم و همچنان در مسیر ادامه کار هستیم. در عین حال، انتخاب سوژه یکی از سخت‌ترین مراحل تولید این مجموعه مستند بود، زیرا روی نوجوانان نخبه حساسیت زیادی وجود دارد. جالب آن‌که این نوجوانان عزیز فرصت نداشتند حداقل سه روز تمام وقت برای ضبط در اختیار ما قرار دهند. روند مصاحبه و تولید هم پیچیدگی‌های خاص خود را داشت.
وی در تشریح نحوه انتخاب سوژه‌های مستند هم عنوان میکند: برای انتخاب سوژه، نمی‌توانستیم تنها به رصد جشنواره‌ها و برگزیدگان مختلف علمی و دانش‌آموزی اکتفا کنیم. یکی از اصلی‌ترین روش‌های ما، استعلام‌گرفتن از کادر آموزشی شهرهای مختلف بود؛ یعنی از ادارات آموزش‌وپرورش و افرادی که در ارتباط مستقیم با دانش‌آموزان و نوجوانان قرار دارند، کمک می‌گرفتیم تا سوژه‌های مناسب را شناسایی و انتخاب کنیم. علاوه بر مصاحبه‌ها که در محل زندگی و تحصیل هر سوژه انجام شد، با هر نوجوان متناسب با شرایطش همراهی کردیم و بازسازی‌های لازم را انجام دادیم. گاهی نقش خانواده پررنگ‌تر بود و گاهی معلم اهمیت بیشتری داشت؛ تمام افرادی که در زندگی و فعالیت‌های آن نوجوان نقشی کلیدی داشتند، به‌شکلی که ممکن بود بازسازی شدند و این بخش‌ها را هم در مصاحبه‌ها ضبط کردیم.
انگیزه‌بخشی به‌شیوه یک برنامه تلویزیونی
تهیه‌کننده برنامه زنگ امید عنوان میکند:ما اکنون بازخوردهایی ازنوجوانانی که سوژه مستند بودند گرفتیم که بسیار انگیزه‌بخش و روحیه‌دهنده بود. وقتی یکی از ضبط‌ها تمام شد و برگشتیم، سه دانش‌آموز دختر چند روز بعد گفتند که ابتدا وقتی قرار بود ضبط کنیم، اعتماد کافی نداشتند و مردد بودند که اصلا این‌کار پخش شود یا نه اما چند‌روز بعد از ضبط تماس گرفتند و گفتند دیگر مهم نیست کار پخش شود یا نه و حتما می‌خواهند در مستند باشند. گفتند کسی آمده و تلاش‌های‌شان را دیده و این باعث شده احساس کنند دیده شده‌اند. یک نکته اصلی و واضح این است که دشمن به‌طور مشخص نوجوانان ما را هدف قرار داده تا آنها را ناامید و مایوس کرده و القا کند که در اینجا اتفاق خاصی نمی‌افتد. هدف آنها این است که نوجوانان را به‌سمت تباهی، بی‌انگیزگی و بی‌هدفی سوق دهند. ما نمونه‌های موفقی از نوجوانانی داریم که پیشرفت کرده‌اند و برای ساختن آینده خود، خانواده و کشورشان امیدوارند. با نشان‌دادن این الگوهای موفق، می‌توانیم به‌راحتی به این بچه‌ها انگیزه بدهیم. این موفقیت‌ها و نخبگی‌ها در حوزه‌های مختلفی از جمله علوم نیز دیده می‌شود.وی می‌گوید: در این فصل از برنامه زنگ امید، تمرکز اصلی ما روی نوجوانانی بوده که در حوزه‌های مختلف علمی مانند هوش مصنوعی، الکترونیک و زیست‌شناسی فعال هستند اما همان‌طور که در این فصل پخش شده مشاهده می‌کنید، برخی ازسوژه‌های ما علاوه بر فعالیت علمی، درزمینه‌های فرهنگی و هنری نیز فعالند. در فصل بعدی، سوژه‌هایی داریم که علاوه بر این فعالیت‌ها، در زمینه قرآنی هم فعال هستند؛ یعنی نوجوانانی چندبعدی که تمرکز اصلی‌شان فعالیت علمی است. اکنون منتظر بازخوردها هستیم تا ببینیم واکنش‌ها چگونه خواهد بود.
