قاب کوچک در گفت‌وگو با عوامل ۳ اثر، تغییر عنوان در آثار نمایشی را بررسی کرد
پل زدن میان مخاطب و قصه
تغییر نام در آثارنمایشی تلویزیونی شاید برای مخاطب چندان مسأله‌ساز نباشد اما از منظر رسانه‌ای، درک چرایی و چگونگی این تغییرات می‌تواند به بهبود فرآیندهای تولید کمک کند. انتخاب نام مناسب نه‌فقط بر هویت اثر تأثیر می‌گذارد بلکه می‌تواند به انتظارات و تجربه تماشاگران شکلی معقولانه دهد. اگر دست‌اندرکاران و فعالان فیلمسازی با دقت و دانش کافی به این موضوع بپردازند، می‌توانند از حواشی و معایب احتمالی جلوگیری کنند و با نگاهی جامع و آینده‌نگرانه، نام‌هایی انتخاب کنند که همخوانی بیشتری با محتوای اثر داشته باشد.
این رویکرد نه‌تنها به افزایش کیفیت آثار کمک می‌کند بلکه می‌تواند اعتماد مخاطب را نیز جلب کند و تجربه تماشاگر را غنی‌تر سازد. از این رو قاب کوچک با سه تن از عوامل سریالی که در چند وقت اخیر اثری را روی آنتن شبکه‌های مختلف داشته‌‌اند به گفت‌وگو نشست تا بتواند به موفقیت بیشتر آثار نمایشی در بازار رقابتی رسانه‌ها کمک کرده باشد.
تأثیر سازندگان و سفارش‌دهندگان در تعیین نام
مهدی کریمی یکی از تهیه‌کنندگان سریال«سوجان»درباره فرآیند نام‌گذاری آثارنمایشی، گفت: نام‌گذاری معمولا ازهمان مرحله نگارش متن یا حتی ایده و طرح شکل می‌گیرد اما روند انتخاب نام در پروژه‌های مختلف متفاوت است. گاهی اسم در همان ابتدا مشخص است اما در مراحل تولید یا حتی پس از آن ممکن است تغییر کند. این تغییرات معمولا به این دلیل رخ می‌دهد که سازندگان یا سفارش‌دهندگان با توجه به نتیجه و برداشت کلی از پروژه، دنبال نامی جذاب‌تر یا خاص‌تر می‌گردند. همچنین عواملی مثل تشابه نام با آثار دیگر یا گویا نبودن عنوان هم می‌تواند باعث تغییر نام در مراحل بعدی شود. به طور کلی تصمیم نهایی نسبت به نام سریال یا فیلم معمولا براساس این موارد و توسط سفارش‌دهنده یا سازمان مربوط اتخاذ می‌شود.
کریمی با اشاره به تجربیاتی که در این زمینه داشت، ادامه داد: در دهه ۷۰ و۸۰ پروژه‌هایی کار کرده‌ایم که شامل چنین تغییراتی شده‌اند. تغییر نام در پروژه‌ها پیش آمده و دلایل آن معمولا مربوط به روند تولید و تحلیل‌های مدیریتی است. مثلا یکی از نمونه‌های اخیر، سریال سوجان است که در نیمه دوم سال۱۴۰۳ روی آنتن رفت. متن این سریال حدود سال ۹۴ نوشته شد و تا سال ۹۷ با توجه به پیش‌فرض‌ها عنوان اولیه آن «مادر ایران» بود. همان زمان نویسنده نظرش این بود که نام به «مادر سوجان» تغییر یابد. چرا که سه نسلی که برای روایت در این سریال درنظرگرفته شده بود، ارتباط عاطفی با هم داشتند که نمادی از مادرانه‌ها را نمایندگی می‌کردند. از طرفی دیگر هم از نظر مفهومی این سه نسل قابله روستا بودند و به این ترتیب مفهوم مادر سوجان برای سریال گویاتر بود.
تهیه‌کننده سوجان اضافه کرد: از آنجا که این سریال بر مبنای پنج فصل نوشته شده بود، رشد سنی کاراکتر اصلی را که سوجان بود به مرور می‌دیدیم یعنی مادر شدن او هم به تصویر کشیده می‌شد. ولی وقتی قرارشد یک فصل از این سریال جلوی دوربین برود، به مادر شدن سوجان نمی‌رسیدیم.به همین علت ترجیح دادیم که اگر قراراست عنوان اثر کلمه‌ای تک‌سیلابی باشد و بتواند در ذهن بماند، پس عنوان سوجان مناسب خواهد بود. دست‌اندرکاران در آن زمان درباره مفهوم سریال و ارتباط عاطفی شخصیت‌ها، به‌ویژه نقش مادران، بحث و تحلیل داشتند و این عنوان بیشتر نمادگرایی قصه بود. البته در روند تولید و باتوجه به رشد شخصیت‌ها و تغییرات داستانی، تصمیم گرفته شد که نام سریال تغییر کند تا بهتر در ذهن مخاطب بماند و با موضوع قصه هماهنگ‌تر باشد. در واقع، این تغییرات معمولا بخشی از تطبیق داستان و اهداف رسانه‌ای است تا اثر بهتر دیده شده و پیام‌های آن به‌خوبی منتقل شود.
مزایا و معایب تغییر نام
وی درباره فرآیند تغییر نام توضیح داد: معمولا تغییرات این چنینی اول در تیم تولید مطرح می‌شود. تیم محتوایی، ناظر محتوایی، کارگردان یا تهیه‌کننده افرادی هستند که چنین بحثی را مطرح می‌کنند. بعد از این مدیران گروه و دیگر مدیرانی که به صورت مستقیم با پروژه درگیر هستند، به علت انتقال این مباحث به مدیران سازمان درگیر این فرآیند خواهند شد. باتوجه به این‌که در این مرحله باید در شوراهای رسانه‌ای در این‌باره صحبت شود، ممکن است در اینجا افراد دیگری هم وارد روند تعیین نام شوند. به هر صورت تغییر عنوان، همان‌طور که برای پروژه مناسب است، معایبی هم دارد. باید دقت شود که از شروع هسته اولیه ایده و طرح پروژه مراحل در فرآیند تبلیغاتی و رسانه‌ای قرار می‌گیرند و این امر بستر را برای زمان عرضه آماده می‌کند. این در حالی است که وقتی نام اثر تغییر می‌کند، پیوست رسانه‌ای گذشته از بین خواهد رفت. بنابراین این تغییر نام گاهی مزیت محسوب می‌شود و باعث رشد وجذب مخاطب خواهد شد و گاهی هم سابقه تبلیغی یا اطلاع‌رسانی‌ای که انجام شده را بی‌اثر خواهد کرد.
کریمی نام اثر را اولین نقطه عطف آشنایی مخاطب با پروژه دانست و افزود: نام، تأثیر زیادی در جذب مخاطب و موفقیت کار دارد. در هدف‌گذاری‌ها و تعاریف تبلیغی، اولین جایی که اثر در ذهن مخاطب شکل می‌گیرد، عنوان آن است. این اسم است که اولین اطلاعات را در رابطه با اثر برای مخاطب فراهم می‌آورد تا او اثر را دنبال کند یا نکند. برخی اسم‌ها توصیفی هستند و اطلاعات متفاوتی را به مخاطب منتقل می‌کنند و اسامی دیگر جزو اسامی خاص هستند که از طریقی دیگر اثرگذار خواهند بود. البته نام‌های کوتاه، زیبا و جذاب که به‌خوبی پیام را منتقل کنند، بیشتر در ذهن مخاطب می‌مانند و به دنبال‌کردن اثر کمک می‌کنند. بنابراین انتخاب اسم مناسب، بخش مهمی از استراتژی تبلیغاتی و جذب مخاطب به‌شمار می‌رود.
تهیه‌کننده سوجان با بیان این‌که اسم سریال‌ها معمولا باید با فرهنگ و جغرافیای مبدا هماهنگ و معنادار باشد، ادامه داد: وقتی قرار است این آثار بین‌المللی شوند، گاهی مدیران پخش ترجیح می‌دهند نامی انتخاب شود که برای مخاطبان خارجی راحت‌تر و قابل‌قبول‌تر باشد. مثلا در مورد فیلم «رنگ خدا» وقتی قرار شد فیلم در کشورهای دیگر عرضه شود با آن‌که اسم فیلم در جغرافیای ایران بسیار بامسما و پرمعنا بود، دوستان خارجی‌ای که عرضه بین‌المللی را مدیریت می‌کردند به ما گفتند بهتر است نام فیلم تغییر کند تا مضمون آن برای مخاطب ملموس شود. پس تصمیم گرفته شد اسم آن را به «رنگ بهشت» تغییر دهند. به همین منظور، انتخاب نام عاطفی و جذاب، اهمیت زیادی دارد و گاهی حتی بهتر از هر تیزر یا تبلیغی، برای معرفی سریال اثرگذار خواهد بود.
تغییر نام؛ فرآیندی مشورتی
قدرت‌الله صلح‌میرزایی دیگر فیلمساز فعال تلویزیون، کارگردانی سریال حکایت‌های کمال را برعهده داشته است. وی با اشاره به مشورتی بودن انتخاب نام آثار نمایشی اظهار کرد: تعیین نام آثار نمایشی برخلاف آنچه تصور می‌شود، در اتاق فکر انجام نمی‌گیرد اما عوامل اصلی با یکدیگر مشورت دارند. البته ابتدا نویسنده در روند نوشتن برای اثر اسم انتخاب می‌کند اما وقتی اثر به کارگردان و تهیه‌کننده ارائه می‌شود، آنها با توجه به متن فیلمنامه و تأثیری که اسم روی مخاطب دارد، روی نام مشورت می‌کنند. چون اسم سریال نقش خیلی مهمی در استقبال مخاطب از اثر دارد. اسم آثار نمایشی باید برای مخاطبان ایجاد سؤال و کنجکاوی کرده و البته روایت را لو ندهد. بنابراین بیشترین تأثیر در این روند را کارگردان و تهیه‌کننده‌ای خواهند داشت که با دانش و تجربه بیشتر، در این انتخاب نقش دارند.
صلح‌میرزایی که در فیلمسازی ید طولایی دارد، تغییر نام را نتیجه مشورت‌های کارشناسانه بیان و اضافه کرد: در طول تجربه کاری‌ام، فیلم‌ها و سریال‌های زیادی را دیده‌ام که قبل از عرضه اسم‌شان تغییر کرده است. معمولا این تغییر نام‌ها نتیجه مشورت‌های کارشناسانه بین تیم تولید و مدیران رسانه است. معمولا در مرحله پیش‌تولید یک‌سری زمزمه‌ها از احتمال تغییر نام اثر شنیده می‌شود اما این در دو تا سه ماه آخر تولید است که نام‌گذاری قطعی می‌شود و صحبت‌های زیادی میان مدیران رسانه‌ملی و عوامل اصلی تولید انجام می‌گیرد.
تهیه‌کننده و کارگردان از عوامل مؤثر
کارگردان سریال حکایت‌های کمال درخصوص اعمال نظر مدیران رسانه‌ملی و تالیف در آثار هنری افزود: سال‌های زیادی است که با تلویزیون همکاری دارم اما حداقل من تجربه‌ای از اعمال نظر مدیران صداوسیما در تغییر نام سریال‌ها ندیده‌ام. در آثار هنری که فیلمسازی هم از این دست آثار است، اصولا کارگردان مولف است. وقتی کارگردان مولف باشد، روی همه جوانب دقت و بررسی دارد. حتی ممکن است با نویسنده که مبنای فیلمنامه را تشکیل داده، صحبت کند و بخواهد اسم فیلمنامه را تغییر دهد اما معمولا تصمیم نهایی بیشتر برعهده تهیه‌کننده و تیم حرفه‌ای پروژه است. همچنان تاکید دارم که برخی تهیه‌کنندگان دانش کافی برای انتخاب نام مناسب را ندارند اما عده‌ای که از دانش کافی برخوردارند، با دقت روی تمام جزئیات اثر کار می‌کنند تا اسم نهایی، بهترین تأثیر را روی مخاطب داشته باشد.
وی در توضیح شرایط تغییر نام ادامه داد: بعد از این‌که فیلمبرداری به اتمام می‌رسد و تدوین را شروع می‌کنند، زمزمه‌های امکان تغییر نام شروع می‌شود. در این مرحله، تیم تولید و عوامل مختلف، مخصوصا کارگردان و نویسنده با هم مشورت کرده و درباره نام سریال صحبت می‌کنند که مثلا چرا باید نام را تغییر دهیم. در کل ممکن است سه تا چهار اثر کمتر نداشته باشیم که بعد از انتشار تیزر، نام آن تغییر کرده باشد. خیلی کم پیش می‌آید که بعد از تبلیغات گسترده، نام تغییر پیدا کند. چون بیشتر در همین مراحل اولیه تصمیم نهایی گرفته می‌شود.
صلح‌میرزایی درباره نام سریال حکایت‌های کمال عنوان کرد: از آنجا که اسم سریال «حکایت‌های کمال» برگرفته از کتابی با همین عنوان است که از قبل در بین کودکان و نوجوانان شناخته شده و پرفروش بوده، برای تعیین نام سریال دچار تردید نشدیم. پیش از تولید سریال، کتاب در میان مخاطبان شناخته شده بود و این ذهن را برای پذیرش و در مرحله بعدی محبوبیت سریال خیلی بیشتر آماده میکرد. کتاب حکایت‌های کمال جزو آثاری بود که در تیراژ مختلف مورد استقبال مخاطب قرار گرفته بود و بعد از ساخت سریال هم خرید کتاب مورد استقبال بیشتری قرار گرفت. همه این دلایل نشانه این است که در انتخاب اسم درست عمل کردیم.
تغییر نام در آثار نمایشی تلویزیونی شاید برای مخاطب چندان مسأله‌ساز نباشد اما ازمنظر رسانه‌ای، درک چرایی و چگونگی این تغییرات می‌تواند به بهبود فرآیندهای تولید کمک کند. انتخاب نام مناسب نه‌فقط بر هویت اثر تأثیر می‌گذارد بلکه می‌تواند به انتظارات و تجربه تماشاگران شکلی معقولانه دهد. اگر دست‌اندرکاران و فعالان فیلمسازی با دقت و دانش کافی به این موضوع بپردازند، می‌توانند از حواشی و معایب احتمالی جلوگیری کنند و با نگاهی جامع و آینده‌نگرانه، نام‌هایی انتخاب کنند که همخوانی بیشتری با محتوای اثر داشته باشد. این رویکرد نه‌تنها به افزایش کیفیت آثار کمک می‌کند بلکه می‌تواند اعتماد مخاطب را نیز جلب کند و تجربه تماشاگر را غنی‌تر سازد. از این رو قاب کوچک با سه تن از عوامل سریالی که در چند وقت اخیر اثری را روی آنتن شبکه‌های مختلف داشته‌‌اند به گفت‌وگو نشست تا بتواند به موفقیت بیشتر آثار نمایشی در بازار رقابتی رسانه‌ها کمک کرده باشد.
محمدمهدی فیاضی‌کیا که امسال با نویسندگی سریال مهمان‌کشی به جمع نویسندگان آثار نمایشی معرفی شد، با اشاره به نسبی بودن شرایط تغییر نام آثار نمایشی گفت: قطعیت نام سریال واقعا موضوعی متغیر است چراکه در هر پروژه شرایط متفاوت است؛ بعضی وقت‌ها نام اثر از همان اول کار قطعی و تثبیت شده است. ولی گاهی هم لحظات آخر تولید عمومی و حتی پیش‌تولید، مدیران تصمیم می‌گیرند نام را تغییر بدهند. این تغییرات معمولا به عوامل مختلفی مربوط است. مثل سیاست‌های سازمانی، بازخوردهای اولیه تست‌های تبلیغاتی یا حتی روند داستان که ممکن است طی تولید بهتر و متفاوت‌تر شکل بگیرد. درواقع، اسم سریال ابزاری تبلیغاتی و هویتی مهم است که بنابر مصالح مختلف تعیین می‌شود.
فیاضی‌کیا در بیان دلایل نام‌گذاری سریال مهمان‌کشی ادامه داد: اسم مهمان‌کشی، از یک ایده عمیق و نمادینی گرفته شده که ریشه در قصه و ریشه‌های تاریخی سریال دارد؛ البته این نام الهام‌گرفته از نام اثری از استاد میرباقری و حتی تلفیقی از مفاهیم مطرح در سریال «مختارنامه» است.چون موضوع سریال دور اخلاق مهمان‌نوازی و مهمان‌کشی می‌چرخد، انتخاب این اسم هم نمادی از مفهوم‌گرایی داستان و هم دعوت به تفکر درباره موضوعات اخلاقی و اجتماعی است که سریال دنبال می‌کند. این نوع انتخاب نام باعث می‌شود مخاطب از همان ابتدا با یک چالش ذهنی روبه‌رو شده و جذابیت سریال بیشتر شود.
نویسنده مهمان‌کشی، مصالح رسانه‌ای را از عوامل موثر در تعیین نام دانست و عنوان کرد: روند انتخاب نام سریال معمولا از ایده اولیه نویسنده شروع می‌شود. در مرحله بعدی تیم تولید متناسب با نوع نگاه کارگردان به آن شکل و فرم می‌دهد. در این مرحله امکان تغییر و تحول در نام محتمل است اما نهایتا تصمیم نهایی به دست مدیران سازمان و عوامل اجرایی اتفاق می‌افتد. آنها با در نظر گرفتن اهداف کلان رسانه‌ای مثل جذب مخاطب،مخاطب هدف،مسائل فرهنگی و سیاسی و حتی مسائل تجاری، سرنوشت نام پروژه را تعیین می‌کنند.البته تیم تولید نیز دراین تصمیم‌گیری مشارکت دارند.هرچنددرمورد مهمان‌کشی نام اصلی از ابتدا تا انتها ثابت ماندچون هم متناسب با موضوع بود و هم رضایت کلی تیم تولید و مدیریت را جلب کرد.
تأثیر سازندگان و سفارش‌دهندگان در تعیین نام
مهدی کریمی یکی از تهیه‌کنندگان سریال«سوجان»درباره فرآیند نام‌گذاری آثارنمایشی، گفت: نام‌گذاری معمولا ازهمان مرحله نگارش متن یا حتی ایده و طرح شکل می‌گیرد اما روند انتخاب نام در پروژه‌های مختلف متفاوت است. گاهی اسم در همان ابتدا مشخص است اما در مراحل تولید یا حتی پس از آن ممکن است تغییر کند. این تغییرات معمولا به این دلیل رخ می‌دهد که سازندگان یا سفارش‌دهندگان با توجه به نتیجه و برداشت کلی از پروژه، دنبال نامی جذاب‌تر یا خاص‌تر می‌گردند. همچنین عواملی مثل تشابه نام با آثار دیگر یا گویا نبودن عنوان هم می‌تواند باعث تغییر نام در مراحل بعدی شود. به طور کلی تصمیم نهایی نسبت به نام سریال یا فیلم معمولا براساس این موارد و توسط سفارش‌دهنده یا سازمان مربوط اتخاذ می‌شود.
کریمی با اشاره به تجربیاتی که در این زمینه داشت، ادامه داد: در دهه ۷۰ و۸۰ پروژه‌هایی کار کرده‌ایم که شامل چنین تغییراتی شده‌اند. تغییر نام در پروژه‌ها پیش آمده و دلایل آن معمولا مربوط به روند تولید و تحلیل‌های مدیریتی است. مثلا یکی از نمونه‌های اخیر، سریال سوجان است که در نیمه دوم سال۱۴۰۳ روی آنتن رفت. متن این سریال حدود سال ۹۴ نوشته شد و تا سال ۹۷ با توجه به پیش‌فرض‌ها عنوان اولیه آن «مادر ایران» بود. همان زمان نویسنده نظرش این بود که نام به «مادر سوجان» تغییر یابد. چرا که سه نسلی که برای روایت در این سریال درنظرگرفته شده بود، ارتباط عاطفی با هم داشتند که نمادی از مادرانه‌ها را نمایندگی می‌کردند. از طرفی دیگر هم از نظر مفهومی این سه نسل قابله روستا بودند و به این ترتیب مفهوم مادر سوجان برای سریال گویاتر بود.
تهیه‌کننده سوجان اضافه کرد: از آنجا که این سریال بر مبنای پنج فصل نوشته شده بود، رشد سنی کاراکتر اصلی را که سوجان بود به مرور می‌دیدیم یعنی مادر شدن او هم به تصویر کشیده می‌شد. ولی وقتی قرارشد یک فصل از این سریال جلوی دوربین برود، به مادر شدن سوجان نمی‌رسیدیم.به همین علت ترجیح دادیم که اگر قراراست عنوان اثر کلمه‌ای تک‌سیلابی باشد و بتواند در ذهن بماند، پس عنوان سوجان مناسب خواهد بود. دست‌اندرکاران در آن زمان درباره مفهوم سریال و ارتباط عاطفی شخصیت‌ها، به‌ویژه نقش مادران، بحث و تحلیل داشتند و این عنوان بیشتر نمادگرایی قصه بود. البته در روند تولید و باتوجه به رشد شخصیت‌ها و تغییرات داستانی، تصمیم گرفته شد که نام سریال تغییر کند تا بهتر در ذهن مخاطب بماند و با موضوع قصه هماهنگ‌تر باشد. در واقع، این تغییرات معمولا بخشی از تطبیق داستان و اهداف رسانه‌ای است تا اثر بهتر دیده شده و پیام‌های آن به‌خوبی منتقل شود.
مزایا و معایب تغییر نام
وی درباره فرآیند تغییر نام توضیح داد: معمولا تغییرات این چنینی اول در تیم تولید مطرح می‌شود. تیم محتوایی، ناظر محتوایی، کارگردان یا تهیه‌کننده افرادی هستند که چنین بحثی را مطرح می‌کنند. بعد از این مدیران گروه و دیگر مدیرانی که به صورت مستقیم با پروژه درگیر هستند، به علت انتقال این مباحث به مدیران سازمان درگیر این فرآیند خواهند شد. باتوجه به این‌که در این مرحله باید در شوراهای رسانه‌ای در این‌باره صحبت شود، ممکن است در اینجا افراد دیگری هم وارد روند تعیین نام شوند. به هر صورت تغییر عنوان، همان‌طور که برای پروژه مناسب است، معایبی هم دارد. باید دقت شود که از شروع هسته اولیه ایده و طرح پروژه مراحل در فرآیند تبلیغاتی و رسانه‌ای قرار می‌گیرند و این امر بستر را برای زمان عرضه آماده می‌کند. این در حالی است که وقتی نام اثر تغییر می‌کند، پیوست رسانه‌ای گذشته از بین خواهد رفت. بنابراین این تغییر نام گاهی مزیت محسوب می‌شود و باعث رشد وجذب مخاطب خواهد شد و گاهی هم سابقه تبلیغی یا اطلاع‌رسانی‌ای که انجام شده را بی‌اثر خواهد کرد.
کریمی نام اثر را اولین نقطه عطف آشنایی مخاطب با پروژه دانست و افزود: نام، تأثیر زیادی در جذب مخاطب و موفقیت کار دارد. در هدف‌گذاری‌ها و تعاریف تبلیغی، اولین جایی که اثر در ذهن مخاطب شکل می‌گیرد، عنوان آن است. این اسم است که اولین اطلاعات را در رابطه با اثر برای مخاطب فراهم می‌آورد تا او اثر را دنبال کند یا نکند. برخی اسم‌ها توصیفی هستند و اطلاعات متفاوتی را به مخاطب منتقل می‌کنند و اسامی دیگر جزو اسامی خاص هستند که از طریقی دیگر اثرگذار خواهند بود. البته نام‌های کوتاه، زیبا و جذاب که به‌خوبی پیام را منتقل کنند، بیشتر در ذهن مخاطب می‌مانند و به دنبال‌کردن اثر کمک می‌کنند. بنابراین انتخاب اسم مناسب، بخش مهمی از استراتژی تبلیغاتی و جذب مخاطب به‌شمار می‌رود.
تهیه‌کننده سوجان با بیان این‌که اسم سریال‌ها معمولا باید با فرهنگ و جغرافیای مبدا هماهنگ و معنادار باشد، ادامه داد: وقتی قرار است این آثار بین‌المللی شوند، گاهی مدیران پخش ترجیح می‌دهند نامی انتخاب شود که برای مخاطبان خارجی راحت‌تر و قابل‌قبول‌تر باشد. مثلا در مورد فیلم «رنگ خدا» وقتی قرار شد فیلم در کشورهای دیگر عرضه شود با آن‌که اسم فیلم در جغرافیای ایران بسیار بامسما و پرمعنا بود، دوستان خارجی‌ای که عرضه بین‌المللی را مدیریت می‌کردند به ما گفتند بهتر است نام فیلم تغییر کند تا مضمون آن برای مخاطب ملموس شود. پس تصمیم گرفته شد اسم آن را به «رنگ بهشت» تغییر دهند. به همین منظور، انتخاب نام عاطفی و جذاب، اهمیت زیادی دارد و گاهی حتی بهتر از هر تیزر یا تبلیغی، برای معرفی سریال اثرگذار خواهد بود.
تغییر نام؛ فرآیندی مشورتی
قدرت‌الله صلح‌میرزایی دیگر فیلمساز فعال تلویزیون، کارگردانی سریال حکایت‌های کمال را برعهده داشته است. وی با اشاره به مشورتی بودن انتخاب نام آثار نمایشی اظهار کرد: تعیین نام آثار نمایشی برخلاف آنچه تصور می‌شود، در اتاق فکر انجام نمی‌گیرد اما عوامل اصلی با یکدیگر مشورت دارند. البته ابتدا نویسنده در روند نوشتن برای اثر اسم انتخاب می‌کند اما وقتی اثر به کارگردان و تهیه‌کننده ارائه می‌شود، آنها با توجه به متن فیلمنامه و تأثیری که اسم روی مخاطب دارد، روی نام مشورت می‌کنند. چون اسم سریال نقش خیلی مهمی در استقبال مخاطب از اثر دارد. اسم آثار نمایشی باید برای مخاطبان ایجاد سؤال و کنجکاوی کرده و البته روایت را لو ندهد. بنابراین بیشترین تأثیر در این روند را کارگردان و تهیه‌کننده‌ای خواهند داشت که با دانش و تجربه بیشتر، در این انتخاب نقش دارند.
صلح‌میرزایی که در فیلمسازی ید طولایی دارد، تغییر نام را نتیجه مشورت‌های کارشناسانه بیان و اضافه کرد: در طول تجربه کاری‌ام، فیلم‌ها و سریال‌های زیادی را دیده‌ام که قبل از عرضه اسم‌شان تغییر کرده است. معمولا این تغییر نام‌ها نتیجه مشورت‌های کارشناسانه بین تیم تولید و مدیران رسانه است. معمولا در مرحله پیش‌تولید یک‌سری زمزمه‌ها از احتمال تغییر نام اثر شنیده می‌شود اما این در دو تا سه ماه آخر تولید است که نام‌گذاری قطعی می‌شود و صحبت‌های زیادی میان مدیران رسانه‌ملی و عوامل اصلی تولید انجام می‌گیرد.
تهیه‌کننده و کارگردان از عوامل مؤثر
کارگردان سریال حکایت‌های کمال درخصوص اعمال نظر مدیران رسانه‌ملی و تالیف در آثار هنری افزود: سال‌های زیادی است که با تلویزیون همکاری دارم اما حداقل من تجربه‌ای از اعمال نظر مدیران صداوسیما در تغییر نام سریال‌ها ندیده‌ام. در آثار هنری که فیلمسازی هم از این دست آثار است، اصولا کارگردان مولف است. وقتی کارگردان مولف باشد، روی همه جوانب دقت و بررسی دارد. حتی ممکن است با نویسنده که مبنای فیلمنامه را تشکیل داده، صحبت کند و بخواهد اسم فیلمنامه را تغییر دهد اما معمولا تصمیم نهایی بیشتر برعهده تهیه‌کننده و تیم حرفه‌ای پروژه است. همچنان تاکید دارم که برخی تهیه‌کنندگان دانش کافی برای انتخاب نام مناسب را ندارند اما عده‌ای که از دانش کافی برخوردارند، با دقت روی تمام جزئیات اثر کار می‌کنند تا اسم نهایی، بهترین تأثیر را روی مخاطب داشته باشد.
وی در توضیح شرایط تغییر نام ادامه داد: بعد از این‌که فیلمبرداری به اتمام می‌رسد و تدوین را شروع می‌کنند، زمزمه‌های امکان تغییر نام شروع می‌شود. در این مرحله، تیم تولید و عوامل مختلف، مخصوصا کارگردان و نویسنده با هم مشورت کرده و درباره نام سریال صحبت می‌کنند که مثلا چرا باید نام را تغییر دهیم. در کل ممکن است سه تا چهار اثر کمتر نداشته باشیم که بعد از انتشار تیزر، نام آن تغییر کرده باشد. خیلی کم پیش می‌آید که بعد از تبلیغات گسترده، نام تغییر پیدا کند. چون بیشتر در همین مراحل اولیه تصمیم نهایی گرفته می‌شود.
صلح‌میرزایی درباره نام سریال حکایت‌های کمال عنوان کرد: از آنجا که اسم سریال «حکایت‌های کمال» برگرفته از کتابی با همین عنوان است که از قبل در بین کودکان و نوجوانان شناخته شده و پرفروش بوده، برای تعیین نام سریال دچار تردید نشدیم. پیش از تولید سریال، کتاب در میان مخاطبان شناخته شده بود و این ذهن را برای پذیرش و در مرحله بعدی محبوبیت سریال خیلی بیشتر آماده میکرد. کتاب حکایت‌های کمال جزو آثاری بود که در تیراژ مختلف مورد استقبال مخاطب قرار گرفته بود و بعد از ساخت سریال هم خرید کتاب مورد استقبال بیشتری قرار گرفت. همه این دلایل نشانه این است که در انتخاب اسم درست عمل کردیم.
تغییر نام در آثار نمایشی تلویزیونی شاید برای مخاطب چندان مسأله‌ساز نباشد اما ازمنظر رسانه‌ای، درک چرایی و چگونگی این تغییرات می‌تواند به بهبود فرآیندهای تولید کمک کند. انتخاب نام مناسب نه‌فقط بر هویت اثر تأثیر می‌گذارد بلکه می‌تواند به انتظارات و تجربه تماشاگران شکلی معقولانه دهد. اگر دست‌اندرکاران و فعالان فیلمسازی با دقت و دانش کافی به این موضوع بپردازند، می‌توانند از حواشی و معایب احتمالی جلوگیری کنند و با نگاهی جامع و آینده‌نگرانه، نام‌هایی انتخاب کنند که همخوانی بیشتری با محتوای اثر داشته باشد. این رویکرد نه‌تنها به افزایش کیفیت آثار کمک می‌کند بلکه می‌تواند اعتماد مخاطب را نیز جلب کند و تجربه تماشاگر را غنی‌تر سازد. از این رو قاب کوچک با سه تن از عوامل سریالی که در چند وقت اخیر اثری را روی آنتن شبکه‌های مختلف داشته‌‌اند به گفت‌وگو نشست تا بتواند به موفقیت بیشتر آثار نمایشی در بازار رقابتی رسانه‌ها کمک کرده باشد.
محمدمهدی فیاضی‌کیا که امسال با نویسندگی سریال مهمان‌کشی به جمع نویسندگان آثار نمایشی معرفی شد، با اشاره به نسبی بودن شرایط تغییر نام آثار نمایشی گفت: قطعیت نام سریال واقعا موضوعی متغیر است چراکه در هر پروژه شرایط متفاوت است؛ بعضی وقت‌ها نام اثر از همان اول کار قطعی و تثبیت شده است. ولی گاهی هم لحظات آخر تولید عمومی و حتی پیش‌تولید، مدیران تصمیم می‌گیرند نام را تغییر بدهند. این تغییرات معمولا به عوامل مختلفی مربوط است. مثل سیاست‌های سازمانی، بازخوردهای اولیه تست‌های تبلیغاتی یا حتی روند داستان که ممکن است طی تولید بهتر و متفاوت‌تر شکل بگیرد. درواقع، اسم سریال ابزاری تبلیغاتی و هویتی مهم است که بنابر مصالح مختلف تعیین می‌شود.
فیاضی‌کیا در بیان دلایل نام‌گذاری سریال مهمان‌کشی ادامه داد: اسم مهمان‌کشی، از یک ایده عمیق و نمادینی گرفته شده که ریشه در قصه و ریشه‌های تاریخی سریال دارد؛ البته این نام الهام‌گرفته از نام اثری از استاد میرباقری و حتی تلفیقی از مفاهیم مطرح در سریال «مختارنامه» است.چون موضوع سریال دور اخلاق مهمان‌نوازی و مهمان‌کشی می‌چرخد، انتخاب این اسم هم نمادی از مفهوم‌گرایی داستان و هم دعوت به تفکر درباره موضوعات اخلاقی و اجتماعی است که سریال دنبال می‌کند. این نوع انتخاب نام باعث می‌شود مخاطب از همان ابتدا با یک چالش ذهنی روبه‌رو شده و جذابیت سریال بیشتر شود.
نویسنده مهمان‌کشی، مصالح رسانه‌ای را از عوامل موثر در تعیین نام دانست و عنوان کرد: روند انتخاب نام سریال معمولا از ایده اولیه نویسنده شروع می‌شود. در مرحله بعدی تیم تولید متناسب با نوع نگاه کارگردان به آن شکل و فرم می‌دهد. در این مرحله امکان تغییر و تحول در نام محتمل است اما نهایتا تصمیم نهایی به دست مدیران سازمان و عوامل اجرایی اتفاق می‌افتد. آنها با در نظر گرفتن اهداف کلان رسانه‌ای مثل جذب مخاطب،مخاطب هدف،مسائل فرهنگی و سیاسی و حتی مسائل تجاری، سرنوشت نام پروژه را تعیین می‌کنند.البته تیم تولید نیز دراین تصمیم‌گیری مشارکت دارند.هرچنددرمورد مهمان‌کشی نام اصلی از ابتدا تا انتها ثابت ماندچون هم متناسب با موضوع بود و هم رضایت کلی تیم تولید و مدیریت را جلب کرد.
