تولید مجموعه نمایشی کوتاه بهدلیل کوتاهبودن و جذابیت قصهها همواره مورد توجه مخاطبان بوده و شبکه سلامت نیز با مجموعه نمایشی «نرسیده به وصال» با نگاهی نو به موضوعات سلامت روان، اتاق درمان و سلامت خانواده، تلاش دارد تا در قالب نمایشهای کوتاه، دغدغههای روز جامعه را به تصویر بکشد.
نمایشهای کوتاه و پرطرفدار
این مجموعه به نویسندگی مهدی حاجیمیرآقا، کارگردانی نادر برهانیمرند و تهیهکنندگی سید محمدحسین پورفاضلی در ۳۰ قسمت ۲۰دقیقهای هرشب ساعت۲۳ ازشبکه سلامت پخش میشود وعلیرغم بازپخشهای متعدد، پخش آن از دیگر شبکههای ملی و استانی امیدوارکننده خواهد بود. مجموعههای نمایشی کوتاه بهراحتی قابل تعریفند و شما حتما در زندگی شاهدشان بودهاید یا اسمشان را شنیدهاید. از نمونههای موفق مانند «نیمکت» محمد رحمانیان و «نوعی دیگر» بهروز بقایی که مبتنی بر موضوعات اجتماعی و خانوادگی تولید شدند و چیزی شبیه به تئاتر تلویزیونی و میانپردههای کوتاه صحنهای هستند که در برقراری ارتباط با مخاطب به چند عنصر مهم و فراموش شده در تلویزیون توجه نشان میدهند. این روند در شبکه سلامت با مجموعههایی مانند «منم دوستت دارم» و «چسب زخم» به کارگردانی مجید پرکار جدی گرفته شد و اکنون با «نرسیده به وصال» ادامه پیدا کردهاست.
نرسیده به وصال چگونه شکل گرفت؟
سید محمدحسین پورفاضلی، تهیهکننده این مجموعه با اشاره به ویژگیهای نمایشهای کوتاه میگوید: «نرسیده به وصال» در وهله نخست با نگاه سایکودرام سعی میکند فضای اثر را بهاندازهای صمیمی و نزدیک به واقعیت کند که در زمان کوتاهی مخاطب را به خود فرابخواند. از سویی، چون هر قسمت از این مجموعه داستانی متفاوت و جدا از سایر بخشها روایت میشود، بیننده در هر قسمت بدون تماشای قسمتهای قبلی میتواند با مجموعه همراه شود و بهره لازم را از آن ببرد.
«نرسیده به وصال» از حیث درام، سراغ سوژههای تازه و متفاوتتری در حوزه روانشناسی خانواده رفته با استفاده از جنبههای دراماتیک و زیباییشناسانه هنر نمایش، برای اثرگذاری بر شخصیت افراد تلاش میکند. این تهیهکننده درخصوص تصمیم شبکه سلامت برای تولید چنین مجموعهای عنوان میکند: در سال ۱۴۰۱ اولین مجموعه تلهتئاتر شبکه سلامت با نام «یک قدم نزدیکتر» را که یک روایت اپیزودیک ۱۰ قسمتی به مناسبت محرم بود با نویسندگی مهدی حاجی میرآقا روی آنتن بردیم و موفقیت این مجموعه آغازی بر تولید مجموعههای نمایشی کوتاه در شبکه سلامت شد طرح «نرسیده به وصال» را در سال ۱۴۰۳ نهایی کردیم و اواخر سال قبل کار را کلید زدیم.
توجه به سلامت روان
وی با اشاره به همکاری وزارت بهداشت و درمان میافزاید: برگزاری دهها جلسه با حضور روانپزشکان و روانشناسان این سازمان، طرح این مجموعه را شفاف کرد و آن را به فیلمنامه رساند. مبنای ما آسیبهای مشترک و مشکلات تربیتی، زناشویی و... و هرآنچه با سلامت روان در ارتباط است بود که با همراهی کارشناسان و روانشناسان آن را در سرفصل موضوعات این مجموعه ۳۰ قسمتی قرار دادیم.
پورفاضلی یادآوری میکند: بخشهای هنری کار برعهده نادر برهانی مرند، کارگردان حوزه نمایش است که پیش از این تجربه نمایشهای اپیزودیک را با «چای نبات» پشتسرگذاشتهبود.
سوژه: رواندرمانگر
اکنون بهویژه در یکیدو سال اخیر شاهد تحولاتی در مضامین و محتوای مجموعههای ایرانی هستیم که در کنار شیوه پخش و فرم آن، به طرح و بیان سوژههای تازهتری توجه میکنند. همین ساختارشکنی و حرکت به سوی تجربههای تازه در سریالسازی قدم مثبتی است که میتواند فضا و بسترهای تازه و فراخ تری را برای تلویزیون فراهم کند تا از کلیشه موضوعات خانوادگی که بیشتر فضای یکطرفه و نصیحتگونه دارد، خارج شوند و تجربه حضور یک مراجعهکننده به روانشناس را دستمایه کار خود قرار دهند وبه تصویر بکشند. این تهیهکننده در این خصوص میگوید: موضوع سلامت روان در همه افراد قابل بررسی است و ازاین رو موضوع را ازخود رواندرمانگر یا روانشناس مجموعه آغاز کردیم. روانشناسی که خود دچار مشکل شده و در آستانه جدایی از همسرش است، بدیهی است که مشکلات مراجعهکنندگانش را با مشکلات خود تطبیق میدهد و نگاه مخاطب به این روانشناس همراهی با واقعیتهای موجود در روابط خانوادگی افراد است.
شخصیت نهچندان خیالی
وی با اشاره به حضور یک شخصیت خیالی در کنار روانشناس بیان میکند: در قسمت اول این مجموعه تکلیف مخاطب با روانشناس و ارتباط ذهنی که با همسرش فرهاد دارد را مشخص کردیم و آن را از خیالبافی و توهم حضور یک نفر در ذهن روانشناس متمایز کردیم. درواقع شخصیت فرهاد با بازی میثم رازفر در کنار همسر روانشناسش با بازی شهره رعایتی، نه بهعنوان فردی مزاحم بلکه بخشی از تجسمبخشی به گفتوگوی درونی آن زن است که در صدد حل مشکل خود است و با انطباق حرفهای فرهاد سعی میکند خود را به قضاوت بنشاند و برای خود راهحلی پیدا کند. این اتفاق مسیر فانتزی قصهها را برای ما هموار کرده در بیان قصههای جدی و گاهی تلخ عنصر فعالی بودهاست.
مجموعههای نمایشی کوتاه چندین مشخصه ثابت دارند. نخست اینکه حتما بازیگران ثابتی دارند که باید برایشان تیپ کمدی خلق شود و هرکدام نماینده عدهای از مخاطبان احتمالی مجموعه هستند. این تهیهکننده با اشاره به بازیگران این مجموعه اظهار میکند: در کنار انتخاب میثم رازفر وشهره رعایتی که زن و شوهرواقعی هم هستند،ازحضور امیر منوچهری، بازیگر رادیو در مقام دایی و رضوان عباسی، بازیگر تئاتر در مقام منشی بهره بردیم تا در لوکیشن ثابت که دیگر ویژگی این نوع مجموعههای تلهتئاتری است، داستان هرقسمت که برگرفته از ماجرای زندگی مراجعهکنندههاست، قصهها روایت شود.
بهگفته پورفاضلی که تهیهکنندگی دوبرنامه«پنجره باز»و«حال خوب»راهم درشبکه سلامت برعهده دارد،انتخاب دفتر ازدواج و طلاق که متعلق به دایی در کنار همین دفتر است هم ازسردقت بوده و بخشی ازبارداستان رابهمرور بردوش خواهد گرفت.
نکته دیگری که در تولید سیتکامها محرز است، این است که عمده اتفاقاتی که در نمایشهای کوتاه یا سیتکام رخ میدهد، جمعی است. یعنی بازی و نقش بین بازیگران مدام تقسیم میشود؛ چراکه محبوبیت همه شخصیتها، افزایش میزان موفقیت و محبوبیت سریال را در پی دارد. این نکته برعهده کارگردان هنری مجموعه است که بهگفته پورفاضلی برگرفته از نگاه وسیع و شناخت نادر برهانی مرند ازتولید چنین مجموعههایی است که عمده سکانسهابین شخصیتها(روانشناس و مراجعهکنندگان) تقسیم شده، دیالوگهای پینگپونگی بین آنها شکل میگیرد.
متن، حرف اول را در نمایش میزند
نادر برهانی مرند که تاکنون نمایشهای متعددی را روی صحنه برده، در کنار نمایشنامهنویسی، بازیگری و تدریس تئاتر، کارگردانی هنری مجموعههای نمایشی تلویزیون را نیز درکارنامه خود دارد و سردبیری برنامههای رادیویی با موضوع نمایش و حضور فعال در مرکز هنرهای نمایشی رادیو او را ازهرجهت شایسته نگارش و کارگردانی مجموعههای تلویزیونی کردهاست. او که اینروزها مشغول نگارش نمایشنامه تاریخی براساس زندگی کوروش کبیر است، چندماهی است که کارگردانی مجموعه نمایشی کوتاه «نرسیده به وصال» را به پایان رسانده است.
این بازیگر و نویسنده تئاتر در خصوص حضورش در مجموعه نمایشی شبکه سلامت سیما میگوید: به پیشنهاد تهیهکننده به این کار دعوت شدم و زمانی به گروه پیوستم که متون مجموعه نگاشته شده بود. متن اولیه با اینکه اشکالاتی داشت اما درونمایه محکم و سوژه مناسبش آن را صاحب برتری میکرد؛ از این رو در فرصت مقتضی با مشورت نویسنده، متون را ویرایش کردیم تا به سطح قابل قبولتری برسد. این کارگردان با اشاره به اهمیت متن در آثار نمایشی متذکر میشود: فیلمنامه همواره پاشنه آشیل یک مجموعه است و علیرغم کماهمیت و کمرنگبودن متن از سوی برخی متولیان امر، مبنای همکاریام در هر کاری که پیشنهاد میشود، داشتن فیلمنامه قرص و محکم و متن قابل اتکاست. برهانی مرند خاطرنشان میکند: در تولید آثار نمایشی اپیزودیک یا سیتکام حضور چند نویسنده ضروری است چراکه با خردهداستانهای متعددی روبروییم که باید در شخصیتپردازی و روایت قصه بین چند نویسنده زبردست، دستبهدست شده و تقویت شود؛ بااینحال بهدلیل عدم تخصیص بودجه کافی برای ایننوع مجموعهها، معمولا کار به یک نفر سپرده میشود. در این اثر هم نویسنده تلاش خود را کرده بود و ما ناچار شدیم در حین تمرین پیشنهادهایی برای بهترشدن متن بدهیم که با این رویکرد، این اثر نسبت به مجموعههای همسطح خودش یک سروگردن بالاتر ایستاد و من نیز با علاقه کارگردانی و همکاری با نویسنده را پذیرفتم.
ملاک موفقیت یک بازیگر
وی در پاسخ به این پرسش که چقدر دستتان در طراحی بازیها و موقعیتها باز بود، میگوید: معمولا برای ایننوع کارها بودجه مناسبی وجود ندارد تا بتوانیم بازیگران نامی و چهره را به مجموعه دعوت کنیم و ناچار انتخاب بازیگران با محدودیت همراه است. البته سریالهای خانگی و برخی رویدادهای بهظاهر تئاتری و پرتجمل چنان توقع بازیگران چهره! را بالا برده که برای اینگونه مجموعهها بهتر است دورشان را خط کشید. هرچند باید یادآوری کنم که حضور بازیگر بهاصطلاح چهره در یک اثر لزوما به موفقیت آن منجر نمیشود. بههرحال این محدودیت برای ما موقعیت خوبی فراهم کرد که از بازیگران تئاتر، نمایشهای رادیویی و شاگردان خودم در عرصه نمایش برای این کار دعوت کنم که آنها نیز به شایستگی از عهدهاش برآمدند. بدیهی است اگر امکانش بود از بازیگران برجسته و شایسته تئاتر -که چهرههای واقعی بازیگری هستند- برای این اثر دعوت میکردم، هرچند هنوز این تصور اشتباه درباره بازیگران تئاتر وجود دارد که آنها بازیگران ارزانتری هستند، درحالی که اگر سینما و تلویزیون در جای مناسبی ایستاده، مدیون بازیگران مجرب و کارآزموده تئاتر است.
برهانی مرند یادآوری میکند: با احترام به همه بازیگران صاحبنام که وجاهت سینمایی و تلویزیونی دارند، ملاک موفقیت یک بازیگر در توانمندی او روی صحنه است و بهنظر میرسد صداوسیما میتواند با تکیه بر شایستهسالاری، موفقیت را در چهرهسالاری تعریف نکند.
امیدواری برای فصول بعدی
وی با اشاره به مختصات کار در شبکههای تخصصی میگوید: برای مخاطب شبکههای تخصصی ایجاب میکند که اثر کاملا کارشناسیشده باشد و اتفاقا این مخاطب با نمونههایی از سیتکام و نمایشهای کوتاه اخت گرفته، به آن علاقهمند میشود چراکه حوصله سریالهای بلند را ندارد؛ این گونه بهنسبت ارزانتر از سریال، هم مخاطبش تخصصیتر است، هم میتواند به نسبت دیگر آثار بلند موفقتر عمل کند، چراکه در زمان کوتاه پیام مناسب را به مخاطب میرساند.
سردبیر برنامههای رادیویی «از رمان تا نمایش»، «کارنامه» و «پرده دوم» آنچه روی آنتن شبکه سلامت رفته است را رضایتبخش دانسته، میافزاید: ما تمام تلاشمان را کردیم تا نمایشهای کوتاه در حوزه روانشناسی خانواده را روی آنتن ببریم. این مجموعهها بهدلیل کوتاهبودن مورد توجه مخاطب قرار میگیرند و پیام خود را بدون اطاله کلام بیان میکنند. برهانی مرند در پایان به دیگر ویژگی این نمایشها یعنی ادامهداربودن آنها اشاره کرده، عنوان میکند: داستانهایی از ایندست که بر روابط بین افراد و جامعه متمرکز هستند، با پرداخت مناسب و با حضور گروه نویسندگان موفقیتآمیزند و امیدوارم در آینده شاهد فصول بعدی این مجموعه نمایشی باشیم.