کافه مستندسازان
برنامه تلویزیونی «کافه مستند» با هدف ترویج و بررسی سینمای مستند ایران، در فصل جدید خود با تغییرات مهمی روبه‌رو شده است که هم بر محتوای برنامه و هم بر نحوه تعامل با مخاطب تاثیر گذاشته است. در هر قسمت از این برنامه، مستندهای ایرانی به نمایش درمی‌آیند و پس از آن گفت‌وگوهایی با مستندسازان حول ابعاد مختلف آنها صورت می‌گیرد. یکی از ویژگی‌های برجسته این فصل، تمرکز بیشتر بر موضوعات اجتماعی و دغدغه‌های عمومی جامعه است.
کافه مستند حالا با توجه به رویکرد جدیدش، به‌عنوان بستری برای تبادل تجربیات بین مستندسازان و مخاطبان، نقشی مهم در توسعه سینمای مستند در ایران ایفا می‌کند. در این راستا، حضور چهره‌های شناخته‌شده همچون محسن یزدی به‌عنوان مجری و اضافه‌شدن آیتم‌های جدیدی چون «مسترکلاس» با حضور مصطفی رزاق‌کریمی، «آیتم خبری» و «آیتم آموزشی» با سردبیری مهدیه رضایی، همگی به جذابیت و تاثیرگذاری بیشتر برنامه کمک کرده است. در گفت‌وگو با مهدی انصاری، تهیه‌کننده این برنامه به بررسی چالش‌ها و تغییرات فصل جدید پرداخته‌ایم. انصاری در این مصاحبه توضیح داده که هدف اصلی کافه مستند علاوه بر معرفی مستندها، ارتقای سطح آگاهی و شناخت مخاطب از ابعاد مختلف موضوعات اجتماعی، فرهنگی و تاریخی است. انصاری تاکید دارد که هدف از این تغییرات، ایجاد فضای پرتحرک و آموزنده برای علاقه‌مندان به سینمای مستند، به‌ویژه جوانان و مستندسازان تازه‌کار است.
کافه مستند در فصل جدید خود با تغییراتی همراه بوده است. این تغییرات چه اهدافی را دنبال می‌کنند و چه تاثیری بر روند برنامه داشته‌اند؟
مهم‌ترین مورد در فصل جدید، تغییر در رویکرد گفت‌وگوهای برنامه است. درفصل پیشین، برنامه بیشتر به‌صورت تخصصی به سینمای مستند پرداخته بود،امادرفصل جدید، به‌منظورایجاد ارتباط بیشتر بامخاطب عام وبراساس رویکردهای شبکه افق، تصمیم گرفته‌ایم که در هر قسمت به موضوع مستند پرداخته و دغدغه‌هایی را بررسی کنیم که بخشی از جامعه به آنها علاقه‌مند است.
تغییر مهم دیگر در برنامه، مربوط به مجری جدید است. حضور محسن یزدی، یکی از چهره‌های شناخته‌شده و مورد اقبال در سینمای مستند، در این فصل جایگاه کافه مستند را در میان سایر برنامه‌ها ارتقا داده است. سال‌ها تجربه ایشان در این عرصه، به غنای گفت‌وگوها افزوده و بر جذابیت برنامه تاثیرگذار بوده است.
آیا در فصل جدید، تغییراتی در بخش‌های مختلف برنامه، ازجمله آیتم‌ها، تیم اجرایی یا حتی انتخاب موضوعات مستندها ایجاد شده است؟
در فصل گذشته، برنامه شامل دو آیتم خبری و آموزشی بود. این دو آیتم در فصل جدید با تغییراتی محسوس ادامه یافته‌اند. به‌جای ارائه اخبار به‌صورت استودیویی، خبرنگار در فصل جدید به‌طور میدانی در مکان‌های مختلف حاضر می‌شود، مصاحبه می‌گیرد و از هر کجا اخبار هفته را به مخاطبان ارائه می‌دهد.اقبال نسبت به این تغییر به حدی بوده که حتی برخی نهادهای مرتبط با سینمای مستند نیز با الهام از رویکرد ما، اقدام به ساخت ویدئوهای خبری مشابه کرده‌اند که اتفاقی بسیار جذاب به حساب می‌آید. هرقدر که بیشتر به سینمای مستند پرداخته شود، جایگاه این هنر در جامعه ارتقا می‌یابد و توجه به آن بیشتر می‌شود.آیتم آموزشی که در فصل گذشته به‌صورت آرشیوی و با نریشن پخش می‌شد، در این فصل به‌صورت تولید جدید و تایپوگرافی ارائه می‌شود. علاوه‌براین، آیتم مسترکلاس نیز به برنامه اضافه شده که با حضور استاد مصطفی رزاق‌کریمی، رنگ‌وبوی متفاوتی به کافه مستند بخشیده است.
چه تغییراتی در انتخاب مستندها از نظر موضوع، کارگردان یا زمان تولید در فصل جدید ایجاد شده است؟ آیا مستندهای تاریخی یا قدیمی هم در برنامه نمایش داده می‌شوند؟
در فصل گذشته، انتخاب مستندها عمدتا براساس تولیدات جدید صورت می‌گرفت. اما در فصل جدید، رویکرد ما کمی متفاوت شده است. اکنون تلاش داریم تا با توجه به نیازهای اجتماعی و موضوعات روز جامعه مستندها را انتخاب کنیم. این به آن معنا نیست که هر مستند جدیدی که به دست‌مان می‌رسد، جایگاه مناسبی در کافه مستند خواهد داشت. اگرچه ممکن است یک مستند جدید باشد، اما اگر از نظر فرم مناسب تشخیص داده نشود، قطعا جایی در برنامه نخواهد داشت. برعکس، ممکن است مستندی که برای ۱۰سال پیش باشد، به لحاظ فرم و محتوای روز، شایسته نمایش تشخیص داده شود. به همین دلیل، در این فصل بیشتر بر مستندهای نیمه‌بلند تمرکز کرده‌ایم تا هم زمان مناسب برای گفت‌وگوهای مفصل با مستندسازان فراهم شود و هم محتوای پرباری به مخاطبان ارائه دهیم.
هدف اصلی کافه مستند درتحلیل و بررسی مستندهای ایرانی چیست و چگونه این هدف با تغییرات جدید برنامه هماهنگ است؟
هدف اصلی برنامه کافه مستند، معرفی و شناساندن هرچه بیشتر سینمای مستند و مستندسازان ایرانی به مخاطبان است. فیلم‌های مستند انتخاب‌شده برای برنامه، از غنای پژوهشی برخوردارند، به گونه‌ای که حتی خود مستندسازان نیز به عمق محتوایی آنها پی برده‌اند.ساخت یک مستند خوب نیازمند ساعت‌ها و روزها پژوهش است که معادل یک پایان‌نامه یا مقاله دانشگاهی می‌شود. بنابراین، اهمیت نمایش این مستندها و برگزاری گفت‌وگوهای عمیق درباره آنها، برای ما بسیار بالاست. در کافه مستند تلاش داریم تا پدیده‌ها و مسائل مختلف را از دریچه دوربین مستندسازان ببینیم و این دیدگاه‌ها را با مخاطبان به اشتراک بگذاریم.
چگونه درباره انتخاب مستندهای خاص برای پخش در برنامه تصمیم‌گیری می‌شود؟ آیا این گزینش‌ها براساس نظر مخاطبان انجام می‌شود یا با مشورت کارشناسان صورت می‌گیرد؟
فرآیند انتخاب مستندهای کافه مستند از سه طریق اصلی صورت می‌گیرد. نخست، تصمیم‌ها توسط اتاق‌فکر برنامه اتخاذ می‌شود. در این اتاق، با توجه به شرایط اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشور، مستندهای منتشرشده و ظرفیت مستندسازان، فیلم‌های مناسب برای پخش انتخاب می‌شوند.
دومین روش انتخاب، درخواست خود نهادهای تولید مستند یا مستندسازانی است که خواهان حضور آثارشان در برنامه هستند. سومین راه، دریافت درخواست‌های مخاطبان از طریق کانال‌های ارتباطی برنامه است که به ما کمک می‌کند تا فیلم‌هایی را که مورد توجه و علاقه عموم مردم قرار دارند، در برنامه بگنجانیم.
مهم‌ترین چالش‌هایی که در برنامه کافه مستند با آنها روبه‌رو بوده‌اید چیست؟
یکی از چالش‌های بزرگ برنامه، نبود یک بانک اطلاعاتی جامع و به‌روز از مستندهای ساخته‌شده است. واقعا نیاز است که نهادهای مربوطه در کشور یک پایگاه داده مشابه با IMDB برای مستندها ایجاد کنند تا اطلاعات دقیق و منظم از آنها در دسترس باشد و به این ترتیب، مستندسازان و عوامل تولید بتوانند با یکدیگر ارتباطات حرفه‌ای مؤثری برقرار کنند.
چالش دیگر، مسأله مالی است. گردش مالی سینمای مستند در کشور به‌شدت محدود است. درحالی‌که بسیاری از افراد در این عرصه مشغول به کار هستند اما از لحاظ مالی، سینمای مستند جایگاه مناسبی ندارد. این موضوع در تامین هزینه‌های مالی، به‌ویژه در زمینه حق پخش مستندها خود را نشان می‌دهد. به‌ویژه پخش مستندهای به‌روز، به علت مشکلات مالی، با موانع زیادی روبه‌روست.
آیا برنامه کافه مستند توانسته است جایگاه خاصی در میان مستندسازان جوان یا دانشجویی پیدا کند؟
تمام تلاش ما در فصل جدید این بوده که با وجود تغییر رویکرد به سمت مخاطب عام، همچنان توجه ویژه‌ای به مخاطب خاص سینمای مستند داشته باشیم. برای این منظور، اقداماتی نظیر برگزاری مسترکلاس با استاد مصطفی رزاق‌کریمی، حضور محسن یزدی به‌عنوان مجری، و اضافه‌شدن آیتم‌های آموزشی و ویژه خبری به برنامه انجام شده است. این اقدامات، هم جنبه آموزشی برای مستندسازان جوان و دانشجویان دارد و هم موجب برقراری ارتباط بیشتر مستندسازان با برنامه می‌شود.در گفت‌وگو با مستندسازان از طیف‌های مختلف، به‌وضوح احساس می‌شود که کافه مستند در میان آنها جایگاه خود را پیدا کرده است. بااین‌حال، برای تأثیرگذاری بیشتر و تثبیت این جایگاه، نیاز به استمرار برنامه در سال‌های آینده داریم. شاید مهم‌ترین نشانه ارتباط این برنامه با سینمای مستند ایران، الهام‌گرفتن برخی نهادها از آیتم خبری ما باشد.
آیا در این فصل توجه بیشتری به آثار اولی و دانشجویی شده است؟
در کافه مستند، درصورتی‌که مستندساز جوان یا تازه‌کاری اثری با عمق محتوایی مناسب و از نظر فرمی قابل قبول داشته باشد، حتما فرصت حضور در برنامه را خواهد داشت. همچنین، مستندسازان می‌توانند از طریق سامانه‌های ارتباطی برنامه، آثار خود را ارسال کرده و مسأله‌های‌شان را مطرح کنند. این فرصت به مستندسازان جوان کمک می‌کند تا آثار خود را در معرض دید مخاطبان بیشتری قرار دهند و به ارتقای سطح کیفی سینمای مستند کشور کمک کنند.
با توجه به تنوع موضوعاتی که در برنامه بررسی می‌شود، چگونه این انتخاب‌ها می‌توانند به طرح و حل مسائل اجتماعی و فرهنگی در کشور کمک کنند؟
مستند، به‌ویژه در قالب کافه مستند، جایگاه ویژه‌ای به‌عنوان رسانه‌ای تبیینی دارد. گاهی اوقات مشکلات اجتماعی و فرهنگی به‌دلیل عدم آگاهی و درک درست از مسائل بروز می‌کنند. با توجه به این‌که در کافه مستند تلاش می‌شود موضوعات روز جامعه به‌طور عمیق و دقیق بررسی شود، این مستندها و گفت‌وگوهای پیرامون آنها می‌توانند در ایجاد درک بهتر و آگاهی بیشتر مخاطبان نسبت به زوایای مختلف یک پدیده اجتماعی، فرهنگی یا سیاسی تأثیرگذار باشند. این رویکرد به حل مسائل جامعه کمک می‌کند و مخاطب را به سوی نگاهی بازتر و عمیق‌تر به موضوعات گوناگون هدایت می‌کند.
در فصل جدید، تمرکز اصلی بر مستندسازان و خود مستند است. به نظر شما این تغییر در نحوه مصاحبه‌ها چه تاثیری در انتقال مفاهیم و تجربیات به مخاطب خواهد داشت؟
یکی از چالش‌هایی که به‌طور شخصی به‌عنوان مستندساز با آن روبه‌رو می‌شدم، این بود که مستند عصاره‌ای از ساعت‌ها، روزها و ماه‌ها تحقیق و پژوهش است. مدیوم تصویر نمی‌تواند تمام آنچه را که گردآوری شده به‌طور کامل به نمایش درآورد. به عبارت دیگر، فیلم مستند تنها نوک کوه یخی است که عمق زیادی دارد و بیشتر افراد از آن اطلاعی ندارند.با این پیش‌زمینه، تصمیم گرفتیم که به عمق این موضوع برویم و از مستندسازان مؤلف دعوت کنیم تا در گفت‌وگوها، فراتر از مستندشان، تحلیل‌ها و نظراتی را که به آنها رسیده به اشتراک بگذارند. به این ترتیب، گفت‌وگوهای برنامه به نوعی پیوست بر مستند تبدیل می‌شود که ممکن است هیچ‌گاه فرصت بیان آن وجود نداشته باشد. این رویکرد باعث می‌شود مخاطب از طریق این گفت‌وگوها به عمق مطالب، تبحر مستندسازان و تلاش‌های آنان پی ببرد.
در این فصل، برنامه به تعامل بیشتر با مخاطبان پرداخته است. چگونه این نظرات در پیشبرد برنامه تأثیرگذار است؟
ما در این فصل تلاش کرده‌ایم که تعامل با مخاطبان را افزایش دهیم. از دعوت به پیشنهاد فیلم‌ها گرفته تا حضور فعال در فضای مجازی، تمامی این اقدامات برای ارتقای ارتباط با مخاطب است. به‌ویژه این‌که هر ۱۳ قسمت از برنامه، نظرسنجی‌هایی برای انتخاب بهترین مستند کافه برگزار می‌شود و در قسمت پایانی از آن تقدیر به‌عمل می‌آید.همه این تلاش‌ها برای بازگرداندن جایگاه شایسته و استاندارد سینمای مستند است؛ جایگاهی که متأسفانه به دلایل گوناگون امروزه چندان مورد توجه نیست. هدف ما این است که سینمای مستند، همتراز با دیگر کشورها، به جایگاه واقعی خود بازگردد.
چه برنامه‌هایی برای آینده کافه مستند دارید؟ آیا تغییرات بیشتری در ساختار یا محتوای برنامه پیش‌بینی می‌کنید؟
ما در کافه مستند به‌طور منظم جلسات اتاق‌فکر را برگزار می‌کنیم. در این جلسات، واکنش‌های مخاطبان را جمع‌آوری و پس از بررسی دقیق، برای ارتقای سطح برنامه در حوزه‌های مختلف مشورت می‌کنیم.به‌عنوان‌مثال، دربخش‌های آینده برنامه با حضور مستندسازان، براساس مستندها و موضوعاتی که از جلسات و رایزنی‌ها حاصل می‌شوند، تغییراتی در برنامه اعمال خواهد شد. این تغییرات به‌منظور تحقق اهداف برنامه و جذب بیشتر مخاطب است. ازجمله تغییرات پیش‌بینی‌شده، حضور آقای محمدجواد خیابانی، سازنده مستند «مسابقه قرن» و پرداختن به موضوعات جدید ومهمی همچون انقلاب جنسی است. علاوه‌براین، در بخش گرافیک برنامه نیز تغییرات چشمگیری ایجاد شده است. هدف ما در کافه مستند این است که در بخش‌های مختلف، ازجمله آیتم خبری «نبض مستند» و انتخاب مستندها، به‌طور مستمر بازنگری کرده و براساس واکنش‌ها و بازخوردهای دریافتی، آنها را بهبود ببخشیم.
با توجه به چالش‌های پیش‌رو، آیا کافه مستند می‌تواند به یک ویژند ثابت در عرصه مستندسازی کشور تبدیل شود؟
این سؤال به مسائل مدیریتی و استراتژیک در سطح شبکه و حوزه برنامه‌سازی برمی‌گردد. قطعا اگر تولید و پخش یک برنامه تلویزیونی استمرار یابد، احتمال بیشتری برای دیده‌شدن و جایگاه‌یافتن در میان مخاطبان خواهد داشت. برنامه‌های شناخته‌شده در دنیا، معمولا دهه‌ها در حال پخش بوده‌اند و اکنون به ویژندهای معتبر رسانه‌ای تبدیل شده‌اند.کافه مستند در سال‌های اولیه، درواقع در حال گذراندن دوران اثبات خود است. اما یک برنامه برای رسیدن به بلوغ، باید از دوران اثبات عبور کرده و وارد مرحله تثبیت شود. در این مسیر، مدیران باید برنامه‌ها را به‌عنوان دستاوردهای شخصی خود نبینند، بلکه با نگاه بلندمدت و پایدار، نسبت برنامه‌ها و شبکه را در نظر بگیرند.قطعا کافه مستند در دو سال اول خود تفاوت‌های زیادی با کافه مستند در ۱۰ سال آینده خواهد داشت. این تفاوت‌ها از جنبه‌های مختلف، ازجمله جایگاه آن در میان مخاطبان عام و خاص و همچنین از نظر فرم و محتوا، کاملا مشهود خواهد بود. بااین‌حال، امکان ادامه برنامه‌سازی برای کافه مستند تا پایان عصر تلویزیون وجود دارد، اما موفقیت آن به مدیرانی بستگی دارد که با نگاه حرفه‌ای و بلندمدت به برنامه‌ها و شبکه‌ها توجه کنند.
کافه مستند در فصل جدید خود با تغییراتی همراه بوده است. این تغییرات چه اهدافی را دنبال می‌کنند و چه تاثیری بر روند برنامه داشته‌اند؟
مهم‌ترین مورد در فصل جدید، تغییر در رویکرد گفت‌وگوهای برنامه است. درفصل پیشین، برنامه بیشتر به‌صورت تخصصی به سینمای مستند پرداخته بود،امادرفصل جدید، به‌منظورایجاد ارتباط بیشتر بامخاطب عام وبراساس رویکردهای شبکه افق، تصمیم گرفته‌ایم که در هر قسمت به موضوع مستند پرداخته و دغدغه‌هایی را بررسی کنیم که بخشی از جامعه به آنها علاقه‌مند است.
تغییر مهم دیگر در برنامه، مربوط به مجری جدید است. حضور محسن یزدی، یکی از چهره‌های شناخته‌شده و مورد اقبال در سینمای مستند، در این فصل جایگاه کافه مستند را در میان سایر برنامه‌ها ارتقا داده است. سال‌ها تجربه ایشان در این عرصه، به غنای گفت‌وگوها افزوده و بر جذابیت برنامه تاثیرگذار بوده است.
آیا در فصل جدید، تغییراتی در بخش‌های مختلف برنامه، ازجمله آیتم‌ها، تیم اجرایی یا حتی انتخاب موضوعات مستندها ایجاد شده است؟
در فصل گذشته، برنامه شامل دو آیتم خبری و آموزشی بود. این دو آیتم در فصل جدید با تغییراتی محسوس ادامه یافته‌اند. به‌جای ارائه اخبار به‌صورت استودیویی، خبرنگار در فصل جدید به‌طور میدانی در مکان‌های مختلف حاضر می‌شود، مصاحبه می‌گیرد و از هر کجا اخبار هفته را به مخاطبان ارائه می‌دهد.اقبال نسبت به این تغییر به حدی بوده که حتی برخی نهادهای مرتبط با سینمای مستند نیز با الهام از رویکرد ما، اقدام به ساخت ویدئوهای خبری مشابه کرده‌اند که اتفاقی بسیار جذاب به حساب می‌آید. هرقدر که بیشتر به سینمای مستند پرداخته شود، جایگاه این هنر در جامعه ارتقا می‌یابد و توجه به آن بیشتر می‌شود.آیتم آموزشی که در فصل گذشته به‌صورت آرشیوی و با نریشن پخش می‌شد، در این فصل به‌صورت تولید جدید و تایپوگرافی ارائه می‌شود. علاوه‌براین، آیتم مسترکلاس نیز به برنامه اضافه شده که با حضور استاد مصطفی رزاق‌کریمی، رنگ‌وبوی متفاوتی به کافه مستند بخشیده است.
چه تغییراتی در انتخاب مستندها از نظر موضوع، کارگردان یا زمان تولید در فصل جدید ایجاد شده است؟ آیا مستندهای تاریخی یا قدیمی هم در برنامه نمایش داده می‌شوند؟
در فصل گذشته، انتخاب مستندها عمدتا براساس تولیدات جدید صورت می‌گرفت. اما در فصل جدید، رویکرد ما کمی متفاوت شده است. اکنون تلاش داریم تا با توجه به نیازهای اجتماعی و موضوعات روز جامعه مستندها را انتخاب کنیم. این به آن معنا نیست که هر مستند جدیدی که به دست‌مان می‌رسد، جایگاه مناسبی در کافه مستند خواهد داشت. اگرچه ممکن است یک مستند جدید باشد، اما اگر از نظر فرم مناسب تشخیص داده نشود، قطعا جایی در برنامه نخواهد داشت. برعکس، ممکن است مستندی که برای ۱۰سال پیش باشد، به لحاظ فرم و محتوای روز، شایسته نمایش تشخیص داده شود. به همین دلیل، در این فصل بیشتر بر مستندهای نیمه‌بلند تمرکز کرده‌ایم تا هم زمان مناسب برای گفت‌وگوهای مفصل با مستندسازان فراهم شود و هم محتوای پرباری به مخاطبان ارائه دهیم.
هدف اصلی کافه مستند درتحلیل و بررسی مستندهای ایرانی چیست و چگونه این هدف با تغییرات جدید برنامه هماهنگ است؟
هدف اصلی برنامه کافه مستند، معرفی و شناساندن هرچه بیشتر سینمای مستند و مستندسازان ایرانی به مخاطبان است. فیلم‌های مستند انتخاب‌شده برای برنامه، از غنای پژوهشی برخوردارند، به گونه‌ای که حتی خود مستندسازان نیز به عمق محتوایی آنها پی برده‌اند.ساخت یک مستند خوب نیازمند ساعت‌ها و روزها پژوهش است که معادل یک پایان‌نامه یا مقاله دانشگاهی می‌شود. بنابراین، اهمیت نمایش این مستندها و برگزاری گفت‌وگوهای عمیق درباره آنها، برای ما بسیار بالاست. در کافه مستند تلاش داریم تا پدیده‌ها و مسائل مختلف را از دریچه دوربین مستندسازان ببینیم و این دیدگاه‌ها را با مخاطبان به اشتراک بگذاریم.
چگونه درباره انتخاب مستندهای خاص برای پخش در برنامه تصمیم‌گیری می‌شود؟ آیا این گزینش‌ها براساس نظر مخاطبان انجام می‌شود یا با مشورت کارشناسان صورت می‌گیرد؟
فرآیند انتخاب مستندهای کافه مستند از سه طریق اصلی صورت می‌گیرد. نخست، تصمیم‌ها توسط اتاق‌فکر برنامه اتخاذ می‌شود. در این اتاق، با توجه به شرایط اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشور، مستندهای منتشرشده و ظرفیت مستندسازان، فیلم‌های مناسب برای پخش انتخاب می‌شوند.
دومین روش انتخاب، درخواست خود نهادهای تولید مستند یا مستندسازانی است که خواهان حضور آثارشان در برنامه هستند. سومین راه، دریافت درخواست‌های مخاطبان از طریق کانال‌های ارتباطی برنامه است که به ما کمک می‌کند تا فیلم‌هایی را که مورد توجه و علاقه عموم مردم قرار دارند، در برنامه بگنجانیم.
مهم‌ترین چالش‌هایی که در برنامه کافه مستند با آنها روبه‌رو بوده‌اید چیست؟
یکی از چالش‌های بزرگ برنامه، نبود یک بانک اطلاعاتی جامع و به‌روز از مستندهای ساخته‌شده است. واقعا نیاز است که نهادهای مربوطه در کشور یک پایگاه داده مشابه با IMDB برای مستندها ایجاد کنند تا اطلاعات دقیق و منظم از آنها در دسترس باشد و به این ترتیب، مستندسازان و عوامل تولید بتوانند با یکدیگر ارتباطات حرفه‌ای مؤثری برقرار کنند.
چالش دیگر، مسأله مالی است. گردش مالی سینمای مستند در کشور به‌شدت محدود است. درحالی‌که بسیاری از افراد در این عرصه مشغول به کار هستند اما از لحاظ مالی، سینمای مستند جایگاه مناسبی ندارد. این موضوع در تامین هزینه‌های مالی، به‌ویژه در زمینه حق پخش مستندها خود را نشان می‌دهد. به‌ویژه پخش مستندهای به‌روز، به علت مشکلات مالی، با موانع زیادی روبه‌روست.
آیا برنامه کافه مستند توانسته است جایگاه خاصی در میان مستندسازان جوان یا دانشجویی پیدا کند؟
تمام تلاش ما در فصل جدید این بوده که با وجود تغییر رویکرد به سمت مخاطب عام، همچنان توجه ویژه‌ای به مخاطب خاص سینمای مستند داشته باشیم. برای این منظور، اقداماتی نظیر برگزاری مسترکلاس با استاد مصطفی رزاق‌کریمی، حضور محسن یزدی به‌عنوان مجری، و اضافه‌شدن آیتم‌های آموزشی و ویژه خبری به برنامه انجام شده است. این اقدامات، هم جنبه آموزشی برای مستندسازان جوان و دانشجویان دارد و هم موجب برقراری ارتباط بیشتر مستندسازان با برنامه می‌شود.در گفت‌وگو با مستندسازان از طیف‌های مختلف، به‌وضوح احساس می‌شود که کافه مستند در میان آنها جایگاه خود را پیدا کرده است. بااین‌حال، برای تأثیرگذاری بیشتر و تثبیت این جایگاه، نیاز به استمرار برنامه در سال‌های آینده داریم. شاید مهم‌ترین نشانه ارتباط این برنامه با سینمای مستند ایران، الهام‌گرفتن برخی نهادها از آیتم خبری ما باشد.
آیا در این فصل توجه بیشتری به آثار اولی و دانشجویی شده است؟
در کافه مستند، درصورتی‌که مستندساز جوان یا تازه‌کاری اثری با عمق محتوایی مناسب و از نظر فرمی قابل قبول داشته باشد، حتما فرصت حضور در برنامه را خواهد داشت. همچنین، مستندسازان می‌توانند از طریق سامانه‌های ارتباطی برنامه، آثار خود را ارسال کرده و مسأله‌های‌شان را مطرح کنند. این فرصت به مستندسازان جوان کمک می‌کند تا آثار خود را در معرض دید مخاطبان بیشتری قرار دهند و به ارتقای سطح کیفی سینمای مستند کشور کمک کنند.
با توجه به تنوع موضوعاتی که در برنامه بررسی می‌شود، چگونه این انتخاب‌ها می‌توانند به طرح و حل مسائل اجتماعی و فرهنگی در کشور کمک کنند؟
مستند، به‌ویژه در قالب کافه مستند، جایگاه ویژه‌ای به‌عنوان رسانه‌ای تبیینی دارد. گاهی اوقات مشکلات اجتماعی و فرهنگی به‌دلیل عدم آگاهی و درک درست از مسائل بروز می‌کنند. با توجه به این‌که در کافه مستند تلاش می‌شود موضوعات روز جامعه به‌طور عمیق و دقیق بررسی شود، این مستندها و گفت‌وگوهای پیرامون آنها می‌توانند در ایجاد درک بهتر و آگاهی بیشتر مخاطبان نسبت به زوایای مختلف یک پدیده اجتماعی، فرهنگی یا سیاسی تأثیرگذار باشند. این رویکرد به حل مسائل جامعه کمک می‌کند و مخاطب را به سوی نگاهی بازتر و عمیق‌تر به موضوعات گوناگون هدایت می‌کند.
در فصل جدید، تمرکز اصلی بر مستندسازان و خود مستند است. به نظر شما این تغییر در نحوه مصاحبه‌ها چه تاثیری در انتقال مفاهیم و تجربیات به مخاطب خواهد داشت؟
یکی از چالش‌هایی که به‌طور شخصی به‌عنوان مستندساز با آن روبه‌رو می‌شدم، این بود که مستند عصاره‌ای از ساعت‌ها، روزها و ماه‌ها تحقیق و پژوهش است. مدیوم تصویر نمی‌تواند تمام آنچه را که گردآوری شده به‌طور کامل به نمایش درآورد. به عبارت دیگر، فیلم مستند تنها نوک کوه یخی است که عمق زیادی دارد و بیشتر افراد از آن اطلاعی ندارند.با این پیش‌زمینه، تصمیم گرفتیم که به عمق این موضوع برویم و از مستندسازان مؤلف دعوت کنیم تا در گفت‌وگوها، فراتر از مستندشان، تحلیل‌ها و نظراتی را که به آنها رسیده به اشتراک بگذارند. به این ترتیب، گفت‌وگوهای برنامه به نوعی پیوست بر مستند تبدیل می‌شود که ممکن است هیچ‌گاه فرصت بیان آن وجود نداشته باشد. این رویکرد باعث می‌شود مخاطب از طریق این گفت‌وگوها به عمق مطالب، تبحر مستندسازان و تلاش‌های آنان پی ببرد.
در این فصل، برنامه به تعامل بیشتر با مخاطبان پرداخته است. چگونه این نظرات در پیشبرد برنامه تأثیرگذار است؟
ما در این فصل تلاش کرده‌ایم که تعامل با مخاطبان را افزایش دهیم. از دعوت به پیشنهاد فیلم‌ها گرفته تا حضور فعال در فضای مجازی، تمامی این اقدامات برای ارتقای ارتباط با مخاطب است. به‌ویژه این‌که هر ۱۳ قسمت از برنامه، نظرسنجی‌هایی برای انتخاب بهترین مستند کافه برگزار می‌شود و در قسمت پایانی از آن تقدیر به‌عمل می‌آید.همه این تلاش‌ها برای بازگرداندن جایگاه شایسته و استاندارد سینمای مستند است؛ جایگاهی که متأسفانه به دلایل گوناگون امروزه چندان مورد توجه نیست. هدف ما این است که سینمای مستند، همتراز با دیگر کشورها، به جایگاه واقعی خود بازگردد.
چه برنامه‌هایی برای آینده کافه مستند دارید؟ آیا تغییرات بیشتری در ساختار یا محتوای برنامه پیش‌بینی می‌کنید؟
ما در کافه مستند به‌طور منظم جلسات اتاق‌فکر را برگزار می‌کنیم. در این جلسات، واکنش‌های مخاطبان را جمع‌آوری و پس از بررسی دقیق، برای ارتقای سطح برنامه در حوزه‌های مختلف مشورت می‌کنیم.به‌عنوان‌مثال، دربخش‌های آینده برنامه با حضور مستندسازان، براساس مستندها و موضوعاتی که از جلسات و رایزنی‌ها حاصل می‌شوند، تغییراتی در برنامه اعمال خواهد شد. این تغییرات به‌منظور تحقق اهداف برنامه و جذب بیشتر مخاطب است. ازجمله تغییرات پیش‌بینی‌شده، حضور آقای محمدجواد خیابانی، سازنده مستند «مسابقه قرن» و پرداختن به موضوعات جدید ومهمی همچون انقلاب جنسی است. علاوه‌براین، در بخش گرافیک برنامه نیز تغییرات چشمگیری ایجاد شده است. هدف ما در کافه مستند این است که در بخش‌های مختلف، ازجمله آیتم خبری «نبض مستند» و انتخاب مستندها، به‌طور مستمر بازنگری کرده و براساس واکنش‌ها و بازخوردهای دریافتی، آنها را بهبود ببخشیم.
با توجه به چالش‌های پیش‌رو، آیا کافه مستند می‌تواند به یک ویژند ثابت در عرصه مستندسازی کشور تبدیل شود؟
این سؤال به مسائل مدیریتی و استراتژیک در سطح شبکه و حوزه برنامه‌سازی برمی‌گردد. قطعا اگر تولید و پخش یک برنامه تلویزیونی استمرار یابد، احتمال بیشتری برای دیده‌شدن و جایگاه‌یافتن در میان مخاطبان خواهد داشت. برنامه‌های شناخته‌شده در دنیا، معمولا دهه‌ها در حال پخش بوده‌اند و اکنون به ویژندهای معتبر رسانه‌ای تبدیل شده‌اند.کافه مستند در سال‌های اولیه، درواقع در حال گذراندن دوران اثبات خود است. اما یک برنامه برای رسیدن به بلوغ، باید از دوران اثبات عبور کرده و وارد مرحله تثبیت شود. در این مسیر، مدیران باید برنامه‌ها را به‌عنوان دستاوردهای شخصی خود نبینند، بلکه با نگاه بلندمدت و پایدار، نسبت برنامه‌ها و شبکه را در نظر بگیرند.قطعا کافه مستند در دو سال اول خود تفاوت‌های زیادی با کافه مستند در ۱۰ سال آینده خواهد داشت. این تفاوت‌ها از جنبه‌های مختلف، ازجمله جایگاه آن در میان مخاطبان عام و خاص و همچنین از نظر فرم و محتوا، کاملا مشهود خواهد بود. بااین‌حال، امکان ادامه برنامه‌سازی برای کافه مستند تا پایان عصر تلویزیون وجود دارد، اما موفقیت آن به مدیرانی بستگی دارد که با نگاه حرفه‌ای و بلندمدت به برنامه‌ها و شبکه‌ها توجه کنند.
