دست‌اندرکاران سریال‌های تلویزیونی در گفت‌وگو با «قاب‌کوچک» از راهکارهای افزایش جمعیت گفتند
شیرینیهای فرزندآوری در تلویزیون
فرزندآوری، موضوعی که دیگر صرفا به خانواده و مسائل شخصی محدود نمی‌شود و این روزها به یکی از مهم‌ترین چالش‌های ملی و اجتماعی تبدیل شده است. جامعه ما در آستانه تغییراتی بزرگ است و آینده فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی کشور به تصمیمات امروز خانواده‌ها و سیاست‌گذاران بستگی دارد. در این مسیر، رسانه‌ها به‌عنوان پل ارتباطی بین واقعیت‌ها و مخاطبان نقش حیاتی دارند و می‌توانند با روایت‌های درست و تأثیرگذار، تصویری واقعی و صادقانه از فرزندآوری ارائه دهند.
نباید فراموش کرد که پرداختن به این موضوع حساس و پر اهمیت، تنها با شعارهای تکراری، کلیشه‌ای امکان‌پذیر نیست. داستان‌های موفق وتأثیرگذارآنهایی هستند که بازندگی واقعی مردم همخوانی داشته باشند ونشان دهند فرزندآوری هم شیرینیهای خاص خود را دارد وهم چالش‌ها و سختی‌هایی که باید به آنها توجه شود. مسئولیت بزرگ تربیت فرزند، در کنار شادی‌ها، نیازمند حمایت‌های گسترده اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی است که رسانه‌ها می‌توانند آن را به تصویر بکشند و به مخاطبان منتقل کنند.تصویرسازی در آثار نمایشی باید فراتر از نشان دادن زیبایی‌های داشتن فرزند باشد؛ باید به مسئولیت‌ها، نگرانی‌ها و واقعیت‌های روزمره زندگی خانواده‌ها با کودک نیز پرداخته شود.
این تعادل در روایت‌ها باعث می‌شود تا مردم بتوانند با این موضوع ارتباط واقعی برقرار کنند و نگاه واقع‌بینانه‌تری نسبت به فرزندآوری پیدا کنند.یکی از ابعاد مهم این مسأله، نگاه به فرزندآوری به‌عنوان سرمایه‌ای انسانی و راهبردی برای توسعه آینده کشور است. کودکان نه تنها ادامه نسل، بلکه محور پیشرفت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه به شمار می‌آیند. این دیدگاه، باید در رسانه‌ها به شکلی ملموس و تأثیرگذار ترویج شود تا مردم ارزش فرزندآوری را به‌درستی درک کنند.
در نهایت، رسانه‌ملی به‌ویژه تلویزیون می‌تواند با تولید داستان‌هایی واقع‌گرایانه و همسو با فرهنگ و شرایط جامعه، نقشی بی‌بدیل در فرهنگ‌سازی و تغییر نگرش عمومی ایفا کند. روایت‌هایی که مشکلات و دغدغه‌های خانواده‌ها را به شکلی باورپذیر نشان دهد، فرصتی طلایی برای ارتقای سطح آگاهی و امید به آینده. چنین آثاری می‌توانند پیوندهای خانوادگی را تقویت کرده و به جامعه یادآوری کنند که فرزندآوری، مسئولیتی مشترک میان خانواده، رسانه و دولت است؛ مسئولیتی که سرنوشت فرداهای کشور را می‌سازد.صداوسیما در سال‌های اخیر توانسته با تولید داستان‌هایی متنوع و نزدیک به زندگی مردم، نقش مهمی در این حوزه ایفا کند. رسانه‌ملی با پرداختن به دغدغه‌ها و مشکلات واقعی خانواده‌ها، توانسته تصویری باورپذیر و تأثیرگذار ارائه دهد که به تقویت پیوندهای خانوادگی کمک کرده و زمینه‌ساز نگرشی نو به مسأله فرزندآوری در جامعه شده است. در این شماره از قاب‌کوچک به گفت‌وگو با حسن وارسته، نویسنده؛ رضا ابوفاضلی، کارگردان؛ بهروز مفید، تهیه‌کننده و علیرضا سبط‌احمدی، تهیه‌کننده پرداختیم.
فرزندآوری؛ مسأله‌ای ملی اجتماعی و هویتی
حسن وارسته، نویسنده سینما و تلویزیون که نگارش آثاری همچون پایتخت ۲، ۳ و دودکش را در کارنامه هنری‌اش دارد در گفت‌وگو با قاب‌کوچک فرزندآوری را موضوعی صرفا خانوادگی نمی‌داند، بلکه با تاکید بر اهمیت نگاه گسترده‌تر اجتماعی و هویتی گفت: فرزندآوری از یک مقوله شخصی و خانوادگی فراتر رفته و تبدیل به یک موضوع ملی شده است که باید از زوایای مختلف اجتماعی، فرهنگی و هنری به آن نگاه شود. وارسته گفت: وظیفه ما در رسانه‌ها نشان دادن واقعیت زندگی است؛ نه صرفا شعار دادن یا سفارش ساخت سریال‌های تبلیغی که تنها به تمجید از فرزندآوری بپردازد. در کنار آنها باید به موضوع دغدغه‌ها، سختی‌ها وچالش‌های زندگی با فرزند پرداخت تا تصویر صادقانه و واقعی به مخاطب منتقل شود؛ همچنین باید ترکیبی از نگاه اجتماعی، فرهنگی و هنری داشته باشیم که هم روشنفکرانه وهم با فضای جامعه ما همخوانی داشته باشد.
این نویسنده درباره روش صحیح پرداختن به موضوع فرزندآوری در رسانه‌ها گفت: بهتر است به جمله «بچه نعمت است» بسنده نکنیم، بلکه باید این مسأله را در دل داستان‌ها و زندگی واقعی شخصیت‌ها نشان دهیم. در آثار هنری، به جای تاکید صرف بر زیبایی‌ها و برکات داشتن فرزند، باید به مسئولیت‌ها و چالش‌های واقعی نیز توجه شود؛ مثلا اولین بار که بچه راه می‌رود یا شروع به حرف زدن می‌کند، اینها جزئی از واقعیت است و باید دراماتیزه شود. همچنین باید به این پرسش پاسخ داد آیا این بچه شرایط و امکانات لازم برای رشد را دارد یا خیر؟ اگر تنها وجه زیبای داشتن فرزند به نمایش گذاشته شود، ممکن است نتیجه معکوس بدهد و حتی به کاهش میل به فرزندآوری بینجامد. بنابراین تعادل میان نمایش سختی‌ها و امیدها باید حفظ شود تا مخاطب بتواند به صورت باورپذیر این مسأله را بپذیرد.
به گفته وارسته، برخی آثار تلویزیونی و سینمایی در پرداختن به موضوع خانواده و فرزندآوری موفق بوده‌اند و این مسیر می‌تواند رشد بیشتری نیز داشته باشد.
این نویسنده با ذکر پیشنهاداتی به تولیدکنندگان آثار نمایشی توصیه کرد: بیش از حد به کلیشه‌ها و تیپیکال بودن شخصیت‌ها و داستان‌ها توجه نکنند و بکوشند واقعیات زندگی را با ضعف‌ها و قوت‌هایش نشان دهند. باید قصه‌ها طوری باشند که مخاطب بتواند با آن ارتباط برقرار کند و این موضوع برایش ملموس و پذیرفتنی باشد.
وی با اشاره به اهمیت توجه به فرهنگ جامعه سنتی گفت: در جامعه ما باورهای قدیمی مثل این‌که «بچه روزی‌اش را می‌آورد» هنوز بسیار قوی است ولی باید این باور با نگاه واقع‌گرایانه‌تر و متناسب با شرایط امروز همراه شود.
وارسته با بیان این‌که مسأله فرزندآوری تنها مسئولیت خانواده نیست، بر نقش حاکمیت و سیاست‌گذاران نیز تاکید کرد: باید بسته‌های حمایتی و برنامه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی به گونه‌ای باشد که خانواده‌ها بتوانند با آرامش و اطمینان تصمیم بگیرند، همچنین حمایت‌های مالی صرف نمی‌تواند کافی باشد و باید به موضوعاتی مانند آموزش، سلامت، رفاه و امنیت نیز توجه شود.
وی ادامه داد: وقتی خانواده‌ها این حمایت‌ها را در کنار مسئولیت‌های خود ببینند، پذیرش مسئولیت فرزندآوری طبیعی‌تر و آگاهانه‌تر خواهد بود. مسأله فقط نباید به تشویقی مالی خلاصه شود، بلکه باید بسترسازی‌های فرهنگی و اجتماعی مناسبی صورت گیرد.
این نویسنده با اشاره به اهمیت نگریستن به فرزندآوری به‌عنوان سرمایه انسانی گفت: مشکل اصلی این است که در جامعه ما هنوز بیشتر به هزینه‌های فرزند توجه می‌شود نه به سرمایه‌ای که بچه‌ها برای آینده کشور هستند. فرزندآوری نه‌تنها به معنای ادامه نسل بلکه به معنای تقویت و توسعه فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی کشور است. در پایان وارسته یادآور شد: رسانه به‌ویژه تلویزیون می‌تواند نقش مهمی در فرهنگ‌سازی این نگرش ایفا کند و باید تلاش شود روایت‌های متنوع و واقعی از خانواده‌ها و فرزندآوری در قالب داستان‌های جذاب و باورپذیر به مخاطب ارائه شود.
تلویزیون؛ فرصتی طلایی برای برجسته‌سازی اهمیت فرزندآوری در دل داستان‌ها
علیرضا سبط‌احمدی، تهیه‌کننده در گفت‌وگو با قاب‌کوچک با اشاره به ضرورت توجه به موضوع فرزندآوری و اهمیت خانواده در آثار نمایشی تاکید کرد: فرزندآوری و دغدغه‌های خانواده موضوعاتی هستند که در سطح جهانی اهمیت دارند و باید در آثار تلویزیونی مورد توجه قرار گیرند و به شکل جذاب و همدلانه مطرح شوند.
سبط‌احمدی ادامه داد: برخی سریال‌ها در سال‌های گذشته توانسته‌اند مسائلی مانند تنهایی کودکان تکفرزند و نیازبه هم‌بازی وهمراه رابه تصویر بکشند. موضوعاتی که برای خانواده‌ها ملموس و واقعی هستند و مخاطب می‌تواند با آن همذات‌پنداری کند.وی با اشاره به چالش‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی تأکید کرد: اگر تلویزیون بخواهد در ترویج فرهنگ خانواده موفق باشد، نیازمند همکاری همه‌جانبه است؛ ازتولید واقع‌گرایانه گرفته تا بازتاب معضلات واقعی اجتماعی که خانواده‌ها با آنها روبه‌رو هستند.
این تهیه‌کننده خاطرنشان کرد: برخی روایت‌ها بیش از واقعیت یا از زندگی روزمره دورهستند. تماشاگر امروز تلویزیون به دنبال قصه‌هایی است که در دل آنها بتواند خود و دغدغه‌هایش را ببیند. وقتی زبان قصه با زندگی واقعی مردم همسو باشد، ارتباط برقرار می‌شود.وی افزود: قرن حاضر با چالش‌هایی مانند کمبود منابعی مانند آب، برق و آلودگی هوا مواجه است. این مسائل وقتی در کنار مشکلات معیشتی و فرهنگی دیده شوند، فرصتی می‌شود برای این‌که تلویزیون به‌عنوان رسانه‌ای همراه، مسیر گفت‌وگو و ارتقای سواد اجتماعی را در دست گیرد.
سبط‌احمدی یادآور شد: آثاری مانند سریال‌هایی که حال‌و‌هوای «پایتخت» را داشتند به‌دلیل قابلیتی که در روایت زندگی روزمره و ملموس داشتند، با استقبال گسترده‌ای مواجه شدند. این مسیر نشان داده که باورپذیری قصه و نزدیکی به فرهنگ بومی،کلیدموفقیت در جذب مخاطب است.
وی در پایان توصیه کرد: نویسندگان، کارگردانان و تهیه‌کنندگان با انتخاب سوژه‌هایی از متن جامعه و آشکار کردن مشکلات و امیدهای واقعی مردم، می‌توانند آثار نمایش‌محوری بسازند که تأثیری ماندگار در فرهنگ عمومی داشته باشند. زمانی که قصه با فرهنگ و زندگی روزمره مردم هماهنگ باشد، رسانه می‌تواند مسیری روشن به سوی ترویج فرزندآوری و تقویت پیوندهای خانوادگی فراهم کند.
خانواده در فرهنگ ایرانی، گوهری ناب که رسانه‌ها باید آن را به نمایش بگذارند
رضا ابوفاضلی، کارگردان در گفت‌وگو با قاب‌کوچک باتاکید بر ضرورت تولید آثار رسانه‌ای واقع‌گرایانه درباره فرزندآوری گفت: کشور ما در آینده نزدیک به سمت جمعیت پیر حرکت خواهد کرد و اگر بخواهیم جوان باقی بمانیم باید فرهنگ فرزندآوری را ترویج کنیم. این موضوع مهم نباید صرفا با شعارهای گل درشت و کلیشه‌ای مطرح شود، بلکه باید به شکل واقع‌بینانه و نزدیک به زندگی مردم روایت شود تا اثرگذار باشد.
این کارگردان ادامه داد: رسانه‌ها به‌ویژه صداوسیما به‌دلیل گستردگی مخاطبان و سهولت دسترسی، بیشترین مسئولیت را در این زمینه دارند و تولید سریال یا برنامه‌های تلویزیونی، تأثیرگذاری بسیاری بر جامعه خواهد داشت اما این آثار باید مبتنی بر قصه‌های کارشناسی‌شده و واقعی باشند.
وی افزود: اگر صرفا بگوییم «بچه بیاورید» اما واقعیت‌های اقتصادی و اجتماعی مردم را نادیده بگیریم، این پیام به جایی نمی‌رسد. باید مشکلات و هزینه‌های واقعی فرزندآوری را هم در نظر گرفت و همزمان مزایای داشتن خانواده پرجمعیت را به تصویر کشید.
ابوفاضلی به شرایط سخت اقتصادی و تأثیر آن بر تصمیم خانواده‌ها برای فرزندآوری اشاره کرد و گفت: در شرایط فعلی بسیاری از زوج‌ها توان مالی مناسبی ندارند و اگر قرار باشد فقط از سر وظیفه فرزند بیاورند، قابل توجه نیست و جدی گرفته نمی‌شود بلکه باید زیرساخت‌های حمایتی را هم فراهم کرد تا خانواده‌ها بتوانند با خیال راحت مسئولیت بزرگ‌کردن فرزند را بر‌عهده بگیرند.
وی با نگاه به ابعاد روانی فرزندآوری، وجود خواهر و برادر را از الزامات رشد سالم کودک می‌داند: وقتی خانواده فقط یک فرزند دارد، آن بچه تنهاست و حمایت‌های عاطفی و روانی کافی دریافت نمی‌کند. بچه‌ها به غیر از پدر و مادر به یک حامی دیگر هم نیاز دارند، کسی که بتوانند با او درد‌دل و همدلی را تجربه کنند و راهکارها را بیاموزند. نبودن خواهر و برادر می‌تواند باعث شود کودکان به فضای مجازی پناه ببرند که «غذای مجازی» و «همدم مجازی» بودن، تأثیرات منفی دارد و جایگزین مناسبی برای حمایت‌های واقعی عاطفی نیست. به همین دلیل، پرداختن به این موضوع در سریال‌ها و آثار نمایشی می‌تواند پیام مهمی به مخاطبان بدهد و تأثیرگذار باشد.
رضا ابوفاضلی در ادامه به تأثیر قوی قصه‌گویی و روایت‌های نمایشی در فرهنگ‌سازی اشاره کرد و گفت: مردم ایران قصه‌گو هستند و قصه‌ها همیشه توانسته‌اند پیام‌ها را عمیق‌تر منتقل کنند. بنابراین اگر موضوع فرزندآوری را در قالب داستان‌هایی واقعی و دور از شعار مطرح کنیم، تأثیرگذاری بیشتری خواهد داشت.
این کارگردان تلویزیون با اشاره به آثار موفق در این حوزه ادامه داد: تلویزیون نمونه‌هایی داشته که به‌خوبی خانواده‌های پرجمعیت و موفق را نشان داده است؛ خانواده‌هایی که چهار یا پنج فرزند دارند و زندگی‌شان با تمام سختی‌ها، نمونه‌های موفقی از فرهنگ فرزندآوری هستند. این‌گونه برنامه‌ها تأثیر زیادی در آگاه‌سازی مردم دارد.
ابوفاضلی به نقش برنامه‌های کارشناسی‌شده و گفت‌وگوهای تخصصی نیز اشاره کرد و گفت: حضور کارشناسان و نشان دادن الگوهای موفق می‌تواند تأثیر خود را بگذارد اما هیچ چیزی جای قصه و روایت نمایشی را نمی‌گیرد.
این کارگردان تلویزیون تصریح کرد: فرهنگ ایرانی با تاکید عمیق بر خانواده و محبت والدین نسبت به فرزندان، بی‌نظیر است و هیچ کشوری مثل ایران این میزان عاطفه و تاکید بر خانواده ندارد. این سرمایه اجتماعی بزرگی است که باید قدرش را بدانیم و در آثار نمایشی و رسانه‌ای برجسته کنیم.
ابوفاضلی ادامه داد: پدر و مادرهای ایرانی همیشه اولین پولی که به دست می‌آورند را خرج فرزندان می‌کنند تا آینده‌ای بهتر داشته باشند. این فداکاری و عشق باید در رسانه‌ها نشان داده شود تا مردم بیشتر به ارزش خانواده و فرزندآوری پی ببرند.
وی با نگاهی امیدوارانه درباره آینده گفت: نسل امروز بچه‌ها بسیار باهوش و توانمند هستند و ما باید خودمان را با آنها همگام کنیم. اگر پدر ومادرها بتوانند با فرزندان خود دوست و همراه باشند و فضای خانواده را گرم و حمایت‌کننده نگه دارند، می‌توانیم به آینده امیدوار باشیم. این کارگردان تلویزیون در پایان با اشاره به وظیفه مشترک خانواده، رسانه و حاکمیت خاطر نشان کرد: فرزندآوری یک مسئولیت بزرگ است که فقط بر دوش خانواده نیست. دولت و جامعه باید شرایطی فراهم آورند تا مردم بتوانند با آرامش و امنیت فرزند بیاورند و تربیت کنند.
نمایش مشکلات تک‌فرزندی در تلویزیون
بهروز مفید، تهیه‌کننده سینما و تلویزیون، درگفت‌وگو با قاب‌کوچک درباره اهمیت نقش رسانه‌ملی در موضوع فرزندآوری و تأثیر آن بر آینده کشور گفت: تلویزیون می‌تواند نقشی کلیدی در آگاهی‌بخشی و تشویق خانواده‌ها به افزایش جمعیت ایفا کند اما این نقش زمانی مؤثر خواهد بود که همزمان با حمایت‌های معیشتی و اقتصادی دولت همراه باشد.
مفید درباره تولیدات نمایشی و سینمایی در حوزه فرزندآوری بیان کرد: در این آثار به موضوعاتی مانند اهمیت داشتن خواهر و برادر و مشکلات کودکان تکفرزند پرداخته می‌شود که جزو مسائل و واقعیت‌های اجتماعی مهمی هستند که لازم است در قالب برنامه‌ها و سریال‌های تلویزیونی به‌خوبی بازتاب یافته و به آگاهی خانواده‌ها و جامعه کمک کنند.
این تهیه‌کننده ادامه داد: در شرایط اقتصادی و اجتماعی فعلی، فرزندآوری اگر بدون پشتیبانی‌های لازم صورت گیرد، نمی‌تواند به‌طور مؤثر نتیجه‌‌بخش باشد. فرزندآوری چیزی است که باید در کنار تشویق‌های معیشتی همراه شود تا خانواده‌ها احساس کنند که توان تأمین و تربیت فرزندان خود را دارند و بچه‌ها دچار بحران و کمبود نمی‌شوند.
وی در ادامه با اشاره به اهمیت وجود یک فضای حمایتی واقعی گفت: اگر صرفا رسانه به این موضوع بپردازد ولی پشتوانه حمایتی دولت وجود نداشته باشد، این پیام‌ها فقط به یک شعار تبدیل می‌شوند و تأثیر لازم را نخواهند داشت.
مفید با اشاره به موضوع بحران جمعیت به‌عنوان یکی از دغدغه‌های اساسی پیش‌روی جامعه گفت: متخصصان سال‌ها درباره بحران جمعیت هشدار داده‌اند اما توجه کافی نشده و بحران جمعیت در ۱۵ تا ۲۰ سال آینده به شکل جدی‌تری خود را نشان خواهد داد.
این تهیه‌کننده تصریح کرد: برای مواجهه با این چالش بزرگ، رسانه‌ها باید دو نقش مهم ایفا کنند؛ نخست آگاهی‌بخشی به خانواده‌ها و جامعه درباره اهمیت بحران جمعیت و دوم به ترویج و تشویق فرهنگ فرزندآوری به صورتی واقعی و قابل لمس بپردازد.
وی خاطرنشان کرد: رسانه‌ملی باید با تولید محتوای متناسب و جذاب، خانواده‌ها را متوجه این مسأله حیاتی کند و در کنار آن، تشویق‌های مؤثر و حمایتی دولت زمینه را برای افزایش جمعیت فراهم کند. چراکه بدون همکاری همزمان رسانه، خانواده‌ها و دولت، موضوع فرزندآوری نمی‌تواند به نتیجه مطلوب برسد و برای آینده کشور باید به صورت جدی‌تر به این مسأله پرداخته شود.
این تعادل در روایت‌ها باعث می‌شود تا مردم بتوانند با این موضوع ارتباط واقعی برقرار کنند و نگاه واقع‌بینانه‌تری نسبت به فرزندآوری پیدا کنند.یکی از ابعاد مهم این مسأله، نگاه به فرزندآوری به‌عنوان سرمایه‌ای انسانی و راهبردی برای توسعه آینده کشور است. کودکان نه تنها ادامه نسل، بلکه محور پیشرفت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه به شمار می‌آیند. این دیدگاه، باید در رسانه‌ها به شکلی ملموس و تأثیرگذار ترویج شود تا مردم ارزش فرزندآوری را به‌درستی درک کنند.
در نهایت، رسانه‌ملی به‌ویژه تلویزیون می‌تواند با تولید داستان‌هایی واقع‌گرایانه و همسو با فرهنگ و شرایط جامعه، نقشی بی‌بدیل در فرهنگ‌سازی و تغییر نگرش عمومی ایفا کند. روایت‌هایی که مشکلات و دغدغه‌های خانواده‌ها را به شکلی باورپذیر نشان دهد، فرصتی طلایی برای ارتقای سطح آگاهی و امید به آینده. چنین آثاری می‌توانند پیوندهای خانوادگی را تقویت کرده و به جامعه یادآوری کنند که فرزندآوری، مسئولیتی مشترک میان خانواده، رسانه و دولت است؛ مسئولیتی که سرنوشت فرداهای کشور را می‌سازد.صداوسیما در سال‌های اخیر توانسته با تولید داستان‌هایی متنوع و نزدیک به زندگی مردم، نقش مهمی در این حوزه ایفا کند. رسانه‌ملی با پرداختن به دغدغه‌ها و مشکلات واقعی خانواده‌ها، توانسته تصویری باورپذیر و تأثیرگذار ارائه دهد که به تقویت پیوندهای خانوادگی کمک کرده و زمینه‌ساز نگرشی نو به مسأله فرزندآوری در جامعه شده است. در این شماره از قاب‌کوچک به گفت‌وگو با حسن وارسته، نویسنده؛ رضا ابوفاضلی، کارگردان؛ بهروز مفید، تهیه‌کننده و علیرضا سبط‌احمدی، تهیه‌کننده پرداختیم.
فرزندآوری؛ مسأله‌ای ملی اجتماعی و هویتی
حسن وارسته، نویسنده سینما و تلویزیون که نگارش آثاری همچون پایتخت ۲، ۳ و دودکش را در کارنامه هنری‌اش دارد در گفت‌وگو با قاب‌کوچک فرزندآوری را موضوعی صرفا خانوادگی نمی‌داند، بلکه با تاکید بر اهمیت نگاه گسترده‌تر اجتماعی و هویتی گفت: فرزندآوری از یک مقوله شخصی و خانوادگی فراتر رفته و تبدیل به یک موضوع ملی شده است که باید از زوایای مختلف اجتماعی، فرهنگی و هنری به آن نگاه شود. وارسته گفت: وظیفه ما در رسانه‌ها نشان دادن واقعیت زندگی است؛ نه صرفا شعار دادن یا سفارش ساخت سریال‌های تبلیغی که تنها به تمجید از فرزندآوری بپردازد. در کنار آنها باید به موضوع دغدغه‌ها، سختی‌ها وچالش‌های زندگی با فرزند پرداخت تا تصویر صادقانه و واقعی به مخاطب منتقل شود؛ همچنین باید ترکیبی از نگاه اجتماعی، فرهنگی و هنری داشته باشیم که هم روشنفکرانه وهم با فضای جامعه ما همخوانی داشته باشد.
این نویسنده درباره روش صحیح پرداختن به موضوع فرزندآوری در رسانه‌ها گفت: بهتر است به جمله «بچه نعمت است» بسنده نکنیم، بلکه باید این مسأله را در دل داستان‌ها و زندگی واقعی شخصیت‌ها نشان دهیم. در آثار هنری، به جای تاکید صرف بر زیبایی‌ها و برکات داشتن فرزند، باید به مسئولیت‌ها و چالش‌های واقعی نیز توجه شود؛ مثلا اولین بار که بچه راه می‌رود یا شروع به حرف زدن می‌کند، اینها جزئی از واقعیت است و باید دراماتیزه شود. همچنین باید به این پرسش پاسخ داد آیا این بچه شرایط و امکانات لازم برای رشد را دارد یا خیر؟ اگر تنها وجه زیبای داشتن فرزند به نمایش گذاشته شود، ممکن است نتیجه معکوس بدهد و حتی به کاهش میل به فرزندآوری بینجامد. بنابراین تعادل میان نمایش سختی‌ها و امیدها باید حفظ شود تا مخاطب بتواند به صورت باورپذیر این مسأله را بپذیرد.
به گفته وارسته، برخی آثار تلویزیونی و سینمایی در پرداختن به موضوع خانواده و فرزندآوری موفق بوده‌اند و این مسیر می‌تواند رشد بیشتری نیز داشته باشد.
این نویسنده با ذکر پیشنهاداتی به تولیدکنندگان آثار نمایشی توصیه کرد: بیش از حد به کلیشه‌ها و تیپیکال بودن شخصیت‌ها و داستان‌ها توجه نکنند و بکوشند واقعیات زندگی را با ضعف‌ها و قوت‌هایش نشان دهند. باید قصه‌ها طوری باشند که مخاطب بتواند با آن ارتباط برقرار کند و این موضوع برایش ملموس و پذیرفتنی باشد.
وی با اشاره به اهمیت توجه به فرهنگ جامعه سنتی گفت: در جامعه ما باورهای قدیمی مثل این‌که «بچه روزی‌اش را می‌آورد» هنوز بسیار قوی است ولی باید این باور با نگاه واقع‌گرایانه‌تر و متناسب با شرایط امروز همراه شود.
وارسته با بیان این‌که مسأله فرزندآوری تنها مسئولیت خانواده نیست، بر نقش حاکمیت و سیاست‌گذاران نیز تاکید کرد: باید بسته‌های حمایتی و برنامه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی به گونه‌ای باشد که خانواده‌ها بتوانند با آرامش و اطمینان تصمیم بگیرند، همچنین حمایت‌های مالی صرف نمی‌تواند کافی باشد و باید به موضوعاتی مانند آموزش، سلامت، رفاه و امنیت نیز توجه شود.
وی ادامه داد: وقتی خانواده‌ها این حمایت‌ها را در کنار مسئولیت‌های خود ببینند، پذیرش مسئولیت فرزندآوری طبیعی‌تر و آگاهانه‌تر خواهد بود. مسأله فقط نباید به تشویقی مالی خلاصه شود، بلکه باید بسترسازی‌های فرهنگی و اجتماعی مناسبی صورت گیرد.
این نویسنده با اشاره به اهمیت نگریستن به فرزندآوری به‌عنوان سرمایه انسانی گفت: مشکل اصلی این است که در جامعه ما هنوز بیشتر به هزینه‌های فرزند توجه می‌شود نه به سرمایه‌ای که بچه‌ها برای آینده کشور هستند. فرزندآوری نه‌تنها به معنای ادامه نسل بلکه به معنای تقویت و توسعه فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی کشور است. در پایان وارسته یادآور شد: رسانه به‌ویژه تلویزیون می‌تواند نقش مهمی در فرهنگ‌سازی این نگرش ایفا کند و باید تلاش شود روایت‌های متنوع و واقعی از خانواده‌ها و فرزندآوری در قالب داستان‌های جذاب و باورپذیر به مخاطب ارائه شود.
تلویزیون؛ فرصتی طلایی برای برجسته‌سازی اهمیت فرزندآوری در دل داستان‌ها
علیرضا سبط‌احمدی، تهیه‌کننده در گفت‌وگو با قاب‌کوچک با اشاره به ضرورت توجه به موضوع فرزندآوری و اهمیت خانواده در آثار نمایشی تاکید کرد: فرزندآوری و دغدغه‌های خانواده موضوعاتی هستند که در سطح جهانی اهمیت دارند و باید در آثار تلویزیونی مورد توجه قرار گیرند و به شکل جذاب و همدلانه مطرح شوند.
سبط‌احمدی ادامه داد: برخی سریال‌ها در سال‌های گذشته توانسته‌اند مسائلی مانند تنهایی کودکان تکفرزند و نیازبه هم‌بازی وهمراه رابه تصویر بکشند. موضوعاتی که برای خانواده‌ها ملموس و واقعی هستند و مخاطب می‌تواند با آن همذات‌پنداری کند.وی با اشاره به چالش‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی تأکید کرد: اگر تلویزیون بخواهد در ترویج فرهنگ خانواده موفق باشد، نیازمند همکاری همه‌جانبه است؛ ازتولید واقع‌گرایانه گرفته تا بازتاب معضلات واقعی اجتماعی که خانواده‌ها با آنها روبه‌رو هستند.
این تهیه‌کننده خاطرنشان کرد: برخی روایت‌ها بیش از واقعیت یا از زندگی روزمره دورهستند. تماشاگر امروز تلویزیون به دنبال قصه‌هایی است که در دل آنها بتواند خود و دغدغه‌هایش را ببیند. وقتی زبان قصه با زندگی واقعی مردم همسو باشد، ارتباط برقرار می‌شود.وی افزود: قرن حاضر با چالش‌هایی مانند کمبود منابعی مانند آب، برق و آلودگی هوا مواجه است. این مسائل وقتی در کنار مشکلات معیشتی و فرهنگی دیده شوند، فرصتی می‌شود برای این‌که تلویزیون به‌عنوان رسانه‌ای همراه، مسیر گفت‌وگو و ارتقای سواد اجتماعی را در دست گیرد.
سبط‌احمدی یادآور شد: آثاری مانند سریال‌هایی که حال‌و‌هوای «پایتخت» را داشتند به‌دلیل قابلیتی که در روایت زندگی روزمره و ملموس داشتند، با استقبال گسترده‌ای مواجه شدند. این مسیر نشان داده که باورپذیری قصه و نزدیکی به فرهنگ بومی،کلیدموفقیت در جذب مخاطب است.
وی در پایان توصیه کرد: نویسندگان، کارگردانان و تهیه‌کنندگان با انتخاب سوژه‌هایی از متن جامعه و آشکار کردن مشکلات و امیدهای واقعی مردم، می‌توانند آثار نمایش‌محوری بسازند که تأثیری ماندگار در فرهنگ عمومی داشته باشند. زمانی که قصه با فرهنگ و زندگی روزمره مردم هماهنگ باشد، رسانه می‌تواند مسیری روشن به سوی ترویج فرزندآوری و تقویت پیوندهای خانوادگی فراهم کند.
خانواده در فرهنگ ایرانی، گوهری ناب که رسانه‌ها باید آن را به نمایش بگذارند
رضا ابوفاضلی، کارگردان در گفت‌وگو با قاب‌کوچک باتاکید بر ضرورت تولید آثار رسانه‌ای واقع‌گرایانه درباره فرزندآوری گفت: کشور ما در آینده نزدیک به سمت جمعیت پیر حرکت خواهد کرد و اگر بخواهیم جوان باقی بمانیم باید فرهنگ فرزندآوری را ترویج کنیم. این موضوع مهم نباید صرفا با شعارهای گل درشت و کلیشه‌ای مطرح شود، بلکه باید به شکل واقع‌بینانه و نزدیک به زندگی مردم روایت شود تا اثرگذار باشد.
این کارگردان ادامه داد: رسانه‌ها به‌ویژه صداوسیما به‌دلیل گستردگی مخاطبان و سهولت دسترسی، بیشترین مسئولیت را در این زمینه دارند و تولید سریال یا برنامه‌های تلویزیونی، تأثیرگذاری بسیاری بر جامعه خواهد داشت اما این آثار باید مبتنی بر قصه‌های کارشناسی‌شده و واقعی باشند.
وی افزود: اگر صرفا بگوییم «بچه بیاورید» اما واقعیت‌های اقتصادی و اجتماعی مردم را نادیده بگیریم، این پیام به جایی نمی‌رسد. باید مشکلات و هزینه‌های واقعی فرزندآوری را هم در نظر گرفت و همزمان مزایای داشتن خانواده پرجمعیت را به تصویر کشید.
ابوفاضلی به شرایط سخت اقتصادی و تأثیر آن بر تصمیم خانواده‌ها برای فرزندآوری اشاره کرد و گفت: در شرایط فعلی بسیاری از زوج‌ها توان مالی مناسبی ندارند و اگر قرار باشد فقط از سر وظیفه فرزند بیاورند، قابل توجه نیست و جدی گرفته نمی‌شود بلکه باید زیرساخت‌های حمایتی را هم فراهم کرد تا خانواده‌ها بتوانند با خیال راحت مسئولیت بزرگ‌کردن فرزند را بر‌عهده بگیرند.
وی با نگاه به ابعاد روانی فرزندآوری، وجود خواهر و برادر را از الزامات رشد سالم کودک می‌داند: وقتی خانواده فقط یک فرزند دارد، آن بچه تنهاست و حمایت‌های عاطفی و روانی کافی دریافت نمی‌کند. بچه‌ها به غیر از پدر و مادر به یک حامی دیگر هم نیاز دارند، کسی که بتوانند با او درد‌دل و همدلی را تجربه کنند و راهکارها را بیاموزند. نبودن خواهر و برادر می‌تواند باعث شود کودکان به فضای مجازی پناه ببرند که «غذای مجازی» و «همدم مجازی» بودن، تأثیرات منفی دارد و جایگزین مناسبی برای حمایت‌های واقعی عاطفی نیست. به همین دلیل، پرداختن به این موضوع در سریال‌ها و آثار نمایشی می‌تواند پیام مهمی به مخاطبان بدهد و تأثیرگذار باشد.
رضا ابوفاضلی در ادامه به تأثیر قوی قصه‌گویی و روایت‌های نمایشی در فرهنگ‌سازی اشاره کرد و گفت: مردم ایران قصه‌گو هستند و قصه‌ها همیشه توانسته‌اند پیام‌ها را عمیق‌تر منتقل کنند. بنابراین اگر موضوع فرزندآوری را در قالب داستان‌هایی واقعی و دور از شعار مطرح کنیم، تأثیرگذاری بیشتری خواهد داشت.
این کارگردان تلویزیون با اشاره به آثار موفق در این حوزه ادامه داد: تلویزیون نمونه‌هایی داشته که به‌خوبی خانواده‌های پرجمعیت و موفق را نشان داده است؛ خانواده‌هایی که چهار یا پنج فرزند دارند و زندگی‌شان با تمام سختی‌ها، نمونه‌های موفقی از فرهنگ فرزندآوری هستند. این‌گونه برنامه‌ها تأثیر زیادی در آگاه‌سازی مردم دارد.
ابوفاضلی به نقش برنامه‌های کارشناسی‌شده و گفت‌وگوهای تخصصی نیز اشاره کرد و گفت: حضور کارشناسان و نشان دادن الگوهای موفق می‌تواند تأثیر خود را بگذارد اما هیچ چیزی جای قصه و روایت نمایشی را نمی‌گیرد.
این کارگردان تلویزیون تصریح کرد: فرهنگ ایرانی با تاکید عمیق بر خانواده و محبت والدین نسبت به فرزندان، بی‌نظیر است و هیچ کشوری مثل ایران این میزان عاطفه و تاکید بر خانواده ندارد. این سرمایه اجتماعی بزرگی است که باید قدرش را بدانیم و در آثار نمایشی و رسانه‌ای برجسته کنیم.
ابوفاضلی ادامه داد: پدر و مادرهای ایرانی همیشه اولین پولی که به دست می‌آورند را خرج فرزندان می‌کنند تا آینده‌ای بهتر داشته باشند. این فداکاری و عشق باید در رسانه‌ها نشان داده شود تا مردم بیشتر به ارزش خانواده و فرزندآوری پی ببرند.
وی با نگاهی امیدوارانه درباره آینده گفت: نسل امروز بچه‌ها بسیار باهوش و توانمند هستند و ما باید خودمان را با آنها همگام کنیم. اگر پدر ومادرها بتوانند با فرزندان خود دوست و همراه باشند و فضای خانواده را گرم و حمایت‌کننده نگه دارند، می‌توانیم به آینده امیدوار باشیم. این کارگردان تلویزیون در پایان با اشاره به وظیفه مشترک خانواده، رسانه و حاکمیت خاطر نشان کرد: فرزندآوری یک مسئولیت بزرگ است که فقط بر دوش خانواده نیست. دولت و جامعه باید شرایطی فراهم آورند تا مردم بتوانند با آرامش و امنیت فرزند بیاورند و تربیت کنند.
نمایش مشکلات تک‌فرزندی در تلویزیون
بهروز مفید، تهیه‌کننده سینما و تلویزیون، درگفت‌وگو با قاب‌کوچک درباره اهمیت نقش رسانه‌ملی در موضوع فرزندآوری و تأثیر آن بر آینده کشور گفت: تلویزیون می‌تواند نقشی کلیدی در آگاهی‌بخشی و تشویق خانواده‌ها به افزایش جمعیت ایفا کند اما این نقش زمانی مؤثر خواهد بود که همزمان با حمایت‌های معیشتی و اقتصادی دولت همراه باشد.
مفید درباره تولیدات نمایشی و سینمایی در حوزه فرزندآوری بیان کرد: در این آثار به موضوعاتی مانند اهمیت داشتن خواهر و برادر و مشکلات کودکان تکفرزند پرداخته می‌شود که جزو مسائل و واقعیت‌های اجتماعی مهمی هستند که لازم است در قالب برنامه‌ها و سریال‌های تلویزیونی به‌خوبی بازتاب یافته و به آگاهی خانواده‌ها و جامعه کمک کنند.
این تهیه‌کننده ادامه داد: در شرایط اقتصادی و اجتماعی فعلی، فرزندآوری اگر بدون پشتیبانی‌های لازم صورت گیرد، نمی‌تواند به‌طور مؤثر نتیجه‌‌بخش باشد. فرزندآوری چیزی است که باید در کنار تشویق‌های معیشتی همراه شود تا خانواده‌ها احساس کنند که توان تأمین و تربیت فرزندان خود را دارند و بچه‌ها دچار بحران و کمبود نمی‌شوند.
وی در ادامه با اشاره به اهمیت وجود یک فضای حمایتی واقعی گفت: اگر صرفا رسانه به این موضوع بپردازد ولی پشتوانه حمایتی دولت وجود نداشته باشد، این پیام‌ها فقط به یک شعار تبدیل می‌شوند و تأثیر لازم را نخواهند داشت.
مفید با اشاره به موضوع بحران جمعیت به‌عنوان یکی از دغدغه‌های اساسی پیش‌روی جامعه گفت: متخصصان سال‌ها درباره بحران جمعیت هشدار داده‌اند اما توجه کافی نشده و بحران جمعیت در ۱۵ تا ۲۰ سال آینده به شکل جدی‌تری خود را نشان خواهد داد.
این تهیه‌کننده تصریح کرد: برای مواجهه با این چالش بزرگ، رسانه‌ها باید دو نقش مهم ایفا کنند؛ نخست آگاهی‌بخشی به خانواده‌ها و جامعه درباره اهمیت بحران جمعیت و دوم به ترویج و تشویق فرهنگ فرزندآوری به صورتی واقعی و قابل لمس بپردازد.
وی خاطرنشان کرد: رسانه‌ملی باید با تولید محتوای متناسب و جذاب، خانواده‌ها را متوجه این مسأله حیاتی کند و در کنار آن، تشویق‌های مؤثر و حمایتی دولت زمینه را برای افزایش جمعیت فراهم کند. چراکه بدون همکاری همزمان رسانه، خانواده‌ها و دولت، موضوع فرزندآوری نمی‌تواند به نتیجه مطلوب برسد و برای آینده کشور باید به صورت جدی‌تر به این مسأله پرداخته شود.
