پایان دود مازوت با زباله
کرمانشاه در مسیر تازه‌ای از توسعه پایدار قرار گرفته؛ مسیری که زباله را نه تهدید، بلکه منبعی برای تولید انرژی می‌بیند. طرح تبدیل پسماند به سوخت جایگزین (RDF) که این روزها در استان کلید خورده، کمک شایانی در پاکیزگی شهر و تامین سوخت برخی صنایع خواهد داشت. در گام اول قرار است بخشی از سوخت کارخانه‌ای که در حال حاضر آلایندگی دارد از زباله‌های شهری تأمین شود. این پروژه که با همکاری وزارت کشور، استانداری و شهرداری کرمانشاه تعریف و اجرایی شده، به‌زودی به یکی از الگوهای ملی مدیریت پسماند و جایگزینی سوخت‌های فسیلی بدل خواهد شد.
سال‌هاست که پسماند شهری از بزرگ‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی کلانشهر کرمانشاه به‌شمار می‌رود. روزانه بیش از ۷۰۰ تن زباله در این شهر تولید می‌شود که بخش قابل‌توجهی از آن تا پیش از این دفن می‌شد؛ روندی که تهدیدی برای منابع آب و خاک به‌شمار می‌آید. اما حالا ورق برگشته و در طرح جدید، پسماندهای دارای ارزش حرارتی، به جای دفن، در فرآیندی صنعتی به سوخت جایگزین برای صنایع سنگین به‌ویژه کارخانه‌های سیمان تبدیل می‌شوند.در چارچوب تفاهم‌نامه‌ای میان استانداری، شهرداری و یکی از شرکت‌های صنعتی، قرار است این طرح به‌صورت پایدار ادامه یابد تا از اتلاف انرژی و انباشت زباله جلوگیری شود. به این ترتیب، کرمانشاه نخستین استان غرب کشور است که تولید سوخت از زباله را به‌صورت رسمی آغاز کرده است.در این شیوه، زباله‌های خشک و غیرقابل‌بازیافت، پس از جداسازی و فشرده‌سازی، به سوخت جامدی تبدیل می‌شوند که قابلیت جایگزینی با مازوت یا گاز طبیعی در صنایع را دارد. برآوردهای فنی نشان می‌دهد اجرای کامل طرح می‌تواند سالانه ۴۰ میلیون مترمکعب در مصرف گاز صرفه‌جویی ایجاد کند و میزان دفن پسماند شهری را تا نیمی از مقدار فعلی کاهش دهد.
در فاز نخست، این کارخانه بخشی از سوخت خود را از همین منابع تأمین خواهد کرد؛ گامی که مصرف مازوت را به‌شکل محسوسی کاهش می‌دهد و انتشار دی‌اکسیدکربن را پایین می‌آورد. این تجربه نشان می‌دهد چگونه صنعت و محیط‌زیست می‌توانند در یک مسیر مشترک به تعادل برسند.
پیوند صنعت با محیط‌زیست
کارشناسان معتقدند اجرای پروژه «سوخت جایگزین پسماند» می‌تواند ترکیبی از صرفه‌جویی اقتصادی، اشتغالزایی و حفاظت از محیط‌زیست را هم‌زمان رقم بزند. در این میان کارخانه‌های سیمان که در زمره پرمصرف‌ترین صنایع انرژی کشور قرار دارند، می‌توانند با جایگزین بخشی از سوخت فسیلی با انرژی حاصل از زباله، علاوه بر کاهش هزینه، انتشار گازهای گلخانه‌ای را نیز به‌طور چشمگیری پایین بیاورند. از سوی دیگر، این طرح در قالب اقتصاد چرخشی، باعث ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در بخش تفکیک و بازیافت می‌شود. برآوردها نشان می‌دهد بیش از ۳۰۰ شغل مستقیم و غیرمستقیم از دل این پروژه بیرون می‌آید که از رانندگان حمل پسماند تا اپراتورهای خطوط فرآوری و نیروهای خدمات شهری را دربر می‌گیرد. فرآیند فنی تبدیل زباله به سوخت شامل خشک‌سازی، خردایش و فشرده‌سازی مواد پسماندی است تا به شکل پلت یا بلوک سوختی درآید. این سوخت جامد، پس از آزمایش‌های حرارتی، به کارخانه‌های سیمان منتقل شده و در کوره‌ها جایگزین بخشی از سوخت فسیلی می‌شود. براساس داده‌های رسمی، از هر ۴۰۰ تن پسماند تفکیک‌شده، حدود ۲۵۰ تن سوخت تولید می‌شود. با توجه به ظرفیت فعلی، این مقدار می‌تواند تا ۳۰ درصد سوخت مصرفی کارخانه را تأمین کند. هدف نهایی این است که تا سال آینده نیمی از انرژی مورد نیاز کارخانه از سوخت جایگزین تأمین شود. افزون بر آن، کارشناسان انرژی پیش‌بینی می‌کنند این سوخت در آینده بتواند در نیروگاه‌های برق نیز جایگزین بخشی از مازوت شود، به‌ویژه در فصول سرد که محدودیت تأمین گاز وجود دارد.
نگاهی ملی به تجربه کرمانشاه
پروژه کرمانشاه تنها یک تجربه محلی نیست، بلکه الگویی ملی در مدیریت نوین پسماند و تحقق اقتصاد سبز در کشور به‌شمار می‌آید. این طرح با رویکردی علمی و مبتنی بر فناوری‌های روز، نشان می‌دهد که حتی در استان‌هایی با منابع محدود نیز می‌توان به چرخه پایدار انرژی و کاهش آلودگی دست یافت. برآورد وزارت کشور نشان می‌دهد اگر مدل مشابه در سایر استانها پیاده‌سازی شود، ایران قادر خواهد بود روزانه تا پنج میلیون مترمکعب در مصرف گاز طبیعی صرفه‌جویی کند؛ عددی که نه فقط از فشار بر شبکه انرژی کشور می‌کاهد، بلکه در کاهش انتشار آلاینده‌های صنعتی نیز تأثیر چشمگیری دارد.این مدل، بر همکاری سه‌جانبه دولت، مدیریت شهری و بخش خصوصی استوار است؛ مدلی که به‌جای تکیه صرف بر بودجه دولتی، از ظرفیت سرمایه‌گذاری و دانش فنی شرکت‌های داخلی بهره می‌گیرد. در چنین ساختاری، شهرداری نقش تسهیل‌گر دارد و بخش خصوصی موتور محرک توسعه به‌شمار می‌آید. با تداوم این مسیر، کرمانشاه می‌تواند به پایلوت ملی برای سیاست‌گذاری در حوزه مدیریت پسماند بدل شود و تجربیات آن به شهرهای بزرگی چون تبریز، شیراز و مشهد نیز تسری یابد. به بیان دیگر، پروژه RDF کرمانشاه نه فقط یک طرح زیست‌محیطی، بلکه گامی راهبردی در گذار انرژی و تحول اقتصادی کشور است.
فرهنگ‌سازی؛ گام مکمل توسعه
موفقیت طرح تبدیل زباله به سوخت، تنها به فناوری و تجهیزات وابسته نیست؛ بلکه در گرو همراهی مردم و نهادینه شدن فرهنگ تفکیک زباله از مبدأ است. تا زمانی که شهروندان به تفکیک پسماند باور نداشته باشند، هیچ کارخانه یا پروژه‌ای نمی‌تواند به بازده کامل برسد. این فرآیند باید از مدارس، رسانه‌ها و حتی محله‌ها آغاز شود؛ جایی که آموزش عملی و تداوم اطلاع‌رسانی، رفتارهای درست زیست‌محیطی را در زندگی روزمره نهادینه می‌کند.طرح تبدیل پسماند به سوخت جایگزین باید با سرعت بیشتری اجرا شود تا نتیجه تلاش‌های فنی و فرهنگی هم‌زمان دیده شود. تجربه کشورهای موفق نشان داده که آموزش مستمر و مشارکت داوطلبانه مردم، حجم زباله دفنی را تا ۵۰ درصد کاهش می‌دهد. در کرمانشاه نیز اگر فرهنگ‌سازی به موازات توسعه فنی پیش برود، زباله نه فقط تهدیدی برای شهر نخواهد بود، بلکه به منبعی برای انرژی و اشتغال تبدیل می‌شود.
در فاز نخست، این کارخانه بخشی از سوخت خود را از همین منابع تأمین خواهد کرد؛ گامی که مصرف مازوت را به‌شکل محسوسی کاهش می‌دهد و انتشار دی‌اکسیدکربن را پایین می‌آورد. این تجربه نشان می‌دهد چگونه صنعت و محیط‌زیست می‌توانند در یک مسیر مشترک به تعادل برسند.
پیوند صنعت با محیط‌زیست
کارشناسان معتقدند اجرای پروژه «سوخت جایگزین پسماند» می‌تواند ترکیبی از صرفه‌جویی اقتصادی، اشتغالزایی و حفاظت از محیط‌زیست را هم‌زمان رقم بزند. در این میان کارخانه‌های سیمان که در زمره پرمصرف‌ترین صنایع انرژی کشور قرار دارند، می‌توانند با جایگزین بخشی از سوخت فسیلی با انرژی حاصل از زباله، علاوه بر کاهش هزینه، انتشار گازهای گلخانه‌ای را نیز به‌طور چشمگیری پایین بیاورند. از سوی دیگر، این طرح در قالب اقتصاد چرخشی، باعث ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در بخش تفکیک و بازیافت می‌شود. برآوردها نشان می‌دهد بیش از ۳۰۰ شغل مستقیم و غیرمستقیم از دل این پروژه بیرون می‌آید که از رانندگان حمل پسماند تا اپراتورهای خطوط فرآوری و نیروهای خدمات شهری را دربر می‌گیرد. فرآیند فنی تبدیل زباله به سوخت شامل خشک‌سازی، خردایش و فشرده‌سازی مواد پسماندی است تا به شکل پلت یا بلوک سوختی درآید. این سوخت جامد، پس از آزمایش‌های حرارتی، به کارخانه‌های سیمان منتقل شده و در کوره‌ها جایگزین بخشی از سوخت فسیلی می‌شود. براساس داده‌های رسمی، از هر ۴۰۰ تن پسماند تفکیک‌شده، حدود ۲۵۰ تن سوخت تولید می‌شود. با توجه به ظرفیت فعلی، این مقدار می‌تواند تا ۳۰ درصد سوخت مصرفی کارخانه را تأمین کند. هدف نهایی این است که تا سال آینده نیمی از انرژی مورد نیاز کارخانه از سوخت جایگزین تأمین شود. افزون بر آن، کارشناسان انرژی پیش‌بینی می‌کنند این سوخت در آینده بتواند در نیروگاه‌های برق نیز جایگزین بخشی از مازوت شود، به‌ویژه در فصول سرد که محدودیت تأمین گاز وجود دارد.
نگاهی ملی به تجربه کرمانشاه
پروژه کرمانشاه تنها یک تجربه محلی نیست، بلکه الگویی ملی در مدیریت نوین پسماند و تحقق اقتصاد سبز در کشور به‌شمار می‌آید. این طرح با رویکردی علمی و مبتنی بر فناوری‌های روز، نشان می‌دهد که حتی در استان‌هایی با منابع محدود نیز می‌توان به چرخه پایدار انرژی و کاهش آلودگی دست یافت. برآورد وزارت کشور نشان می‌دهد اگر مدل مشابه در سایر استانها پیاده‌سازی شود، ایران قادر خواهد بود روزانه تا پنج میلیون مترمکعب در مصرف گاز طبیعی صرفه‌جویی کند؛ عددی که نه فقط از فشار بر شبکه انرژی کشور می‌کاهد، بلکه در کاهش انتشار آلاینده‌های صنعتی نیز تأثیر چشمگیری دارد.این مدل، بر همکاری سه‌جانبه دولت، مدیریت شهری و بخش خصوصی استوار است؛ مدلی که به‌جای تکیه صرف بر بودجه دولتی، از ظرفیت سرمایه‌گذاری و دانش فنی شرکت‌های داخلی بهره می‌گیرد. در چنین ساختاری، شهرداری نقش تسهیل‌گر دارد و بخش خصوصی موتور محرک توسعه به‌شمار می‌آید. با تداوم این مسیر، کرمانشاه می‌تواند به پایلوت ملی برای سیاست‌گذاری در حوزه مدیریت پسماند بدل شود و تجربیات آن به شهرهای بزرگی چون تبریز، شیراز و مشهد نیز تسری یابد. به بیان دیگر، پروژه RDF کرمانشاه نه فقط یک طرح زیست‌محیطی، بلکه گامی راهبردی در گذار انرژی و تحول اقتصادی کشور است.
فرهنگ‌سازی؛ گام مکمل توسعه
موفقیت طرح تبدیل زباله به سوخت، تنها به فناوری و تجهیزات وابسته نیست؛ بلکه در گرو همراهی مردم و نهادینه شدن فرهنگ تفکیک زباله از مبدأ است. تا زمانی که شهروندان به تفکیک پسماند باور نداشته باشند، هیچ کارخانه یا پروژه‌ای نمی‌تواند به بازده کامل برسد. این فرآیند باید از مدارس، رسانه‌ها و حتی محله‌ها آغاز شود؛ جایی که آموزش عملی و تداوم اطلاع‌رسانی، رفتارهای درست زیست‌محیطی را در زندگی روزمره نهادینه می‌کند.طرح تبدیل پسماند به سوخت جایگزین باید با سرعت بیشتری اجرا شود تا نتیجه تلاش‌های فنی و فرهنگی هم‌زمان دیده شود. تجربه کشورهای موفق نشان داده که آموزش مستمر و مشارکت داوطلبانه مردم، حجم زباله دفنی را تا ۵۰ درصد کاهش می‌دهد. در کرمانشاه نیز اگر فرهنگ‌سازی به موازات توسعه فنی پیش برود، زباله نه فقط تهدیدی برای شهر نخواهد بود، بلکه به منبعی برای انرژی و اشتغال تبدیل می‌شود.
