اقتصاد دریا محور شاه‌کلید رونق اقتصادی سیستان و بلوچستان

به گزارش خبرنگار جام جم آنلاین سیستان و بلوچستان -علی اکبر رهدار- 

در سال ۱۳۸۷ برای نخستین‌‌بار اهمیت منطقه مَکُران توسط رهبر معظم انقلاب مطرح شد، از آن زمان توسعه سواحل مَکُران همواره مطرح بوده و همه مسئولان هم به این موضوع پرداخته و نقش آن در توسعه اقتصاد ملی و اثرات آن مورد بررسی قرار گرفت.

توسعه دریا محور و اقتصاد دریا در حالی گامی مؤثر در اشتغال و توسعه هر منطقه به شمار می‌رود که بدون شک استفاده پایدار از ظرفیت منابع و گستره‌های آبی اعم از اقیانوس‌ها، دریاها، دریاچه‌ها و جزایر برای رشد اقتصادی، بهبود وضعیت معیشت و ایجاد اشتغال پایدار و در نهایت افزایش تولید ناخالص داخلی جوامع تعریف می‌شود.

اقتصاد دریا محور یک موضوع فرابخشی، بین‌بخشی و سرزمینی و یک رویکرد نوین در توسعه سرزمین به‌منظور استفاده از مزیت‌های نسبی و رقابتی دریا، سواحل، جزایر و پس‌کرانه‌ها به‌منظور تحقق هدف متنوع‌سازی اقتصاد بوده و در واقع راهبردی اساسی، توسعه‌ای، کنشگرا و تحول‌آفرین است.

تکیه بر اقتصاد دریا محور یکی از پیشران‌های رشد اقتصادی و حرکت در مسیر اهداف برنامه هفتم توسعه به شمار می‌رود که سیستان و بلوچستان در مسیر ۲ کریدور از سه کریدور ترانزیتی بزرگ دنیا قرار دارد و این مسئله باعث شده تا این منطقه به‌عنوان محور ترانزیتی طرح توسعه جنوب شرق نامیده شود.

بندر چابهار به جهت برخورداری از موقعیت ممتاز در شرق تنگه هرمز و دریای عمان در مسیر خطوط اصلی کشتیرانی به آفریقا، آسیا و اروپا قرار گرفته و به‌عنوان کوتاه‌ترین راه ارتباطی و ترانزیتی کشورهای آسیای میانه و افغانستان به بازارهای خلیج‌فارس، شرق آفریقا و دیگر نقاط جهان مطرح است که باوجود ارتباط با ۲ بندر گواتر در پاکستان و چابهار در ایران با داشتن موقعیت استراتژیک و مهم، قابلیت تبدیل‌شدن به دروازه شاهراه اقتصادی آسیای میانه کریدور تجاری شمال - جنوب را دارد.

بندر مَکُران یکی از پتانسیل‌های بسیار جالب‌توجه در این زمینه است ظرفیتی که تا به امروز چندان به آن توجه نشده و همین غفلت سبب شده تا بازارهای دیگری مانند بنادر امارات به‌ وجود آید و بنادر کشورهای دیگر بتوانند خود را جایگزین بنادر ایرانی کنند.

قرارگرفتن تنها بندر اقیانوسی کشور یعنی بندر چابهار از مزیت‌های برجسته تجارت این استان مرزی به شمار می‌رود که بهره‌مندی این بندر از موقعیت استراتژیک جهت ترانشیپ و ترانزیت کالاهای بنادر حوزه خلیج‌فارس، افغانستان و آسیای میانه در صورت توجه و سرمایه‌گذاری مناسب و همچنین فراهم‌سازی زیرساخت‌ها می‌تواند در راستای ثروت‌آفرینی و توسعه شرق کشور نقش ویژه‌ای ایفا کند.

حوزه اقتصاد دریا فراتر از مواردی از قبیل شیلات و گردشگری دریایی بوده، براین‌اساس مستلزم ظهور و حمایت از صنایع مرتبط با آب و دریا و از جمله حمل‌ونقل دریایی، گردشگری دریایی، تا انرژی‌های تجدیدپذیر، آبزی‌پروری و شیلات، بیوتکنولوژی دریایی، زیست هواشناسی و معدن‌کاری دریایی است.

اقتصاد دریا محور از ابتکارات اصلی برنامه هفتم توسعه بوده و دراین‌بین توسعه مَکُران به‌عنوان یک ابرپروژه توسعه منطقه‌ای کشور و تبدیل آن به کانون جدید اقتصاد ملی با توسعه زیرساخت‌های بندری، ریلی، لجستیکی و ایجاد سکونتگاه‌ها و شهرهای جدید یکی از اصلی‌ترین راهکارهای پیشنهادی برای گذر از اقتصاد خشکی‌محور تاریخی کشور به اقتصاد دریا محور در آینده نزدیک است.

فرصت‌ سرمایه‌گذاری ‌منطقه ‌سواحل‌ مکران در حوزه شیلات، کشاورزی، گردشگری حمل‌ونقل و ترانزیت، شهرسازی، نفت و گاز، پتروشیمی، صنعت، نیروگاه و آب‌شیرین‌کن‌ها باید مدنظر قرار گیرد اگر چه اقداماتی پیرامون این حوزه‌ها انجام شده که باید تقویت شود.

طبق اولویت‌های برنامه هفتم توسعه اقتصاد دریا محور باید سالی یک درصد به سهم اقتصاد دریا از اقتصاد ملی اضافه شود که لازمه این اهداف سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها مانند بندرگاه، توسعه شبکه ریل، جاده و فرودگاه و همچنین سرمایه‌گذاری مشترک در سواحل مَکُران شامل منطقه جنوب شرق کشور است.

نبود زیرساخت ریلی، کمبود ‌ناوگان‌ حمل‌ونقل زمینی، افزایش ‌کرایه حمل‌ونقل جاده‌ای، مشکلات زیرساخت جاده‌ای، نبود مدیریت‌ واحد دریایی و نهاد ‌متولی ‌سواحل ‌کشور ‌در راستای ‌اقتصاد پایدار از جمله چالش‌های این بخش است.

طبق لایحه برنامه هفتم توسعه قرار است سهم اقتصاد دریا از تولید ناخالص داخلی از ۲ درصد به ۶ درصد افزایش پیدا کند و یکی از لوازم آن سرمایه‌گذاری در پس‌کرانه‌های سواحل مَکُران از نظر ایجاد بنادر بزرگ، راه‌های مواصلاتی جاده، ریل و حتی فرودگاه و خطوط دریایی، ایجاد زیرساخت‌های کشاورزی، گردشگری، شیلاتی و تجاری باید مدنظر قرار گیرد.

مواردی همچون افزایش تدریجی سهم ترانزیت و ترانشیپ دریایی کشور، ضرورت ایجاد خط ریلی بین بنادر چابهار و گواتر پاکستان، توزیع نیروی انسانی متخصص متناسب با ظرفیت‌ها و طرح‌های توسعه‌ای، توسعه بنادر و تأمین تجهیزات دریایی و بندری متناسب با زیرساخت‌های ایجاد شده ازجمله راهکارها و برنامه‌هایی هست که کارشناسان و صاحب‌نظران این حوزه برای توسعه  این مهم پیشنهاد دارند.

بدون شک با استفاده از ظرفیت سواحل مَکُران و ایجاد بنادر پیشرفته موقعیت ایران تغییر و ترانزیت کالا بهبود می‌یابد.

طبق سنـد توسعه سواحل مَکُران مشارکت‌پذیری و توانمندسازی اجتمـاعات محلـی درفرآیندهای توسعه آورده شده ولی اگر به مجموعه اقدامات انجام شده ایجاب می‌کند با پرداختن به این حوزه حساس و استراتژیک از امکانات بکر آن استفاده کرد و با تشویق مردم به زندگی و فعالیت اقتصادی در این حوزه که کمتر از مناطق جنوب خلیج‌فارس نیست، رؤیای هم‌وطنانمان را تحقق بخشید و آنان را از توجه پایدار و زندگی مرفه امیدوار و برخوردار کرد.

بهره‌مندی از توان تخصصی نخبگان و فعالان این استان  باتوجه‌به پیشینه تجاری بازرگانان سیستان و بلوچستان در تجارت با سایر کشورها، از برگه‌های برنده این مهم می‌تواند باشد بازرگانان استان حضوری مؤثر در بازار کشورهایی نظیر آفریقا و عمان دارند.