معاون فرهنگی و امور استان‌های سازمان تبلیغات اسلامی خبر داد:
مفهوم ادب اختلاف:
ادب اختلاف، یعنی رعایت مجموعه‌ای از اخلاق، آداب و ضوابط شرعی هنگام بروز اختلاف در یک نظر، دیدگاه یا فتوا، به‌گونه‌ای که اختلاف به نزاع و دشمنی نکشد، حقیقت علمی و خیر عمومی پایمال نشود و حرمت اشخاص و جایگاه علمی رعایت شود.
مبرهن است که اختلاف اگر بی‌ادبانه و همراه با تعصب باشد به فروپاشی و ضعف امت می‌انجامد.
ادب اختلاف، باعث می‌شود تنوع فکری به‌جای تهدید، فرصت باشد، جایگاه برادری ایمانی و اخوت دینی محفوظ بماند و تصمیم‌ها براساس دلیل و احترام شکل بگیرد.
پس رعایت ادب اختلاف، مانند یک اکوسیستم متنوع عمل می‌کند که حیات علمی و فقهی امت را سرزنده نگه می‌دارد.
نمونه‌هایی از ادب اختلاف در سیره امامان مذاهب اسلامی
اختلاف در برداشت‌ها و فهم متون دینی، امری طبیعی و حتی گاه لازم برای پویایی علمی و فکری امت اسلام است. با این حال، آنچه مسیر این اختلاف‌ها را از جدال‌های زیان‌بار به گفت‌و‌گو‌های ثمربخش تغییر می‌دهد، «رعایت ادب» است؛ یعنی نگاه به طرف مقابل نه به‌عنوان رقیب یا دشمن، بلکه به‌عنوان شریک در جست‌وجوی حقیقت است.
در تاریخ اسلام نمونه‌های درخشانی از این روحیه دیده می‌شود. امام جعفر صادق (ع) در مناظرات خود با دانشمندان و فقهای دیگر مذاهب، چه در مدینه و چه در دیگر مجالس علمی، با نهایت احترام سخن می‌گفت و حتی به نظر مخالف گوش می‌داد. از سوی دیگر، ابوحنیفه، بنیان‌گذار فقه حنفی، به شاگردی در برخی از محافل علمی امام صادق (ع) افتخار می‌کرد و در نقل اقوال از ایشان، با احترام یاد می‌کرد. ایشان به دو سال شاگردی در محضر امام صادق (ع) افتخار کرده و در این‌باره چنین گفته است: «لولا السنتان لهلک النعمان؛ اگر آن دو سال نبود، نعمان (ابوحنیفه) هلاک می‌شد.» (به نقل از: شیخ أسد حیدر، الإمام الصادق و المذاهب الأربعه ج۱، ص۲۴۷).
همچنین مناظرات امام شافعی مؤسس مذهب شافعی با برخی فقها در بغداد، با وجود اختلاف‌نظر‌های جدی، سرشار از احترام و پرهیز از بی‌ادبی بود. نقل است که شافعی می‌گفت: «رای من درست است ولی احتمال خطا دارد، و رای مخالفم خطاست ولی احتمال درستی دارد» (العلوانی، طه جابر، أدب الاختلاف فی‌الإسلام، ص ۱۰۵؛ بیهقی، مناقب الشافعی، ج ۱، ص ۴۳۳).
شافعی نماز صبح را نزدیک قبر ابوحنیفه خواند و قنوت نخواند- با آن‌که قنوت نزد او سنت مؤکده است- پس در این‌باره به او گفته شد، گفت: «آیا او را مخالفت کنم درحالی‌که در حضور او هستم؟» (شاه ولی‌الله دهلوی، حجه الله البالغه، ص٣٣٥).
همه این سیره‌ها نشان می‌دهد که حتی در میان علمای بزرگ، اختلاف هرگز به دشمنی منجر نمی‌شد؛ بلکه باعث رشد علمی طرفین و نزدیکی دل‌ها می‌گردید. امروز نیز در مواجهه با اختلافات مذهبی، الگوبرداری از این گذشتگان فرهیخته، راهی مؤثر برای تحقق شعار تقریب مذاهب و تثبیت اتحاد امت اسلام است.
شیخ تاج‌الدین بن سُبکی، از فقهای مشهور شافعی نقل می‌کند:«روزی در دهلیز خانه خودمان در میان گروهی بودیم. سگی از کنار ما گذشت که آب از او می‌چکید و نزدیک بود لباس‌های‌مان را لمس کند، پس او را راند‌ه و گفتم: «ای سگِ پسرِ سگ!» ناگهان شیخ-یعنی پدرش، شیخ تقی‌الدین سُبکی-از داخل صدای من را شنید. هنگامی که بیرون آمد، گفت: چرا او را دشنام دادی؟ گفتم: جز سخن حق نگفتم؛ مگر او سگِ پسرِ سگ نیست؟ گفت: چنین است، ولی تو سخن را در قالب دشنام و اهانت بیان کردی و چنین‌کاری شایسته نیست» (سیوطی، الحاوی للفتاوی، ج ۱، ص ۲۸۳).
از این داستان مشخص می‌شود حتی آن بزرگان قائل به این بودند که با حیوانات نیز با کمال احترام برخورد شود و ادب در قبال آنان رعایت گردد، چه برسد به انسان‌ها و افرادی که ممکن است در دین و مذهب‌شان با ما متفاوت باشند.
هفته وحدت نه‌فقط یادآور ولادت پیامبر مهربانی، که یادآور ضرورت استمرار «ادب اختلاف» برای حفظ کرامت امت واحده است.
