گربه‌ها سگ شدند!

روزگذشته سعید هاشمی‌نظری،معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی اعلام کردبراساس آمارثبت‌شده حیوان‌گزیدگی در سال ۱۴۰۳، بیش از نیمی از موارد حیوان‌گزیدگی در مناطق شمال و شرق تهران مربوط به گربه‌ها بوده که البته گربه‌های بلاصاحب در این آمار سهم ۹۰درصدی داشته‌اند! حالا با بالارفتن سهم گربه‌گزیدگی در تهران و سایر شهرها، کارشناسان از «خطر فزاینده انتقال هاری» می‌گویند؛ بیماری‌ای که الزاما با گازگرفتگی هم منتقل نمی‌شود و یک خراش ساده هم برای آن کافی است. همزمان، آمار کشوری از این حکایت دارد که در سال ۱۴۰۳ بیش از ۴۲۰هزار حیوان‌گزیدگی و ۲۴ فوت ناشی از هاری ثبت شده است. بررسی جزئیات این آمار نشان می‌دهد ۶۷ درصد موارد ناشی از سگ، ۳۳درصد مربوط به گربه، ۲درصد مربوط به حیوانات وحشی و یک درصد ناشی از حیوانات اهلی مانند گاو و گوسفند بوده است. دکتر محمد زینلی، رئیس اداره بیماری‌های منتقله از حیوان به انسان وزارت بهداشت در گفت‌وگو با جام‌جم درخصوص جزئیات این آمار می‌گوید: در میان سگ‌ها سهم قابل توجهی از گزش‌ها به سگ‌های صاحب‌دار اختصاص دارد، به‌طوری‌که ۷۶ درصد موارد سگ‌گزیدگی توسط سگ‌های خانگی یا نگهبان اتفاق افتاده و تنها ۲۴ درصد مربوط به سگ‌های ولگرد بوده است. این موضوع نشان می‌دهد مسأله حیوان‌گزیدگی محدود به سگ‌های ولگرد نیست و حتی حیوانات خانگی نیز در صورت بی‌توجهی به اصول نگهداری می‌توانند تهدیدی جدی باشند. اما یکی از یافته‌های قابل توجه در آمار سال گذشته، افزایش گربه‌گزیدگی است.
دکتر زینلی دلیل این افزایش را ارتباط نزدیک‌تر مردم با گربه‌ها چه در قالب حیوان خانگی و چه در سطح شهر می‌داند. هرچند به گفته وی، تاکنون گزارشی از ابتلای انسان به هاری ناشی از گزش گربه ثبت نشده است، اما وجود گربه‌های هار در کشور به تأیید سازمان دامپزشکی رسیده است. اهمیت این موضوع در آن است که حتی یک خراش کوچک گربه نیز می‌تواند خطرناک باشد، چراکه آنها اغلب پنجه خود را با بزاق مرطوب می‌کنند و همین عامل احتمال انتقال بیماری را افزایش می‌دهد. گزارش‌های دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز نشان می‌دهد در مناطق شمال و شرق تهران روند گربه‌گزیدگی بیشتر از سایر نقاط بوده و در حال افزایش است.

   
چرا گربه‌ها بیشتر از قبل می‌گزند؟ 
این روزها در بسیاری از بوستان‌ها‌ و کوچه‌های شهر، صحنه‌هایی آشنا به چشم می‌خورد؛ افرادی که گربه‌ها را نوازش می‌کنند یا برای‌شان غذا می‌ریزند. همین ارتباط نزدیک و گاه بی‌محابا، هرچند از سر دلسوزی و محبت است، اما می‌تواند پیامدهای ناخواسته‌ای برای سلامت عمومی داشته باشد، چراکه گربه‌ها علاوه بر خطر هاری، ناقل بیماری‌های دیگری همچون توکسوپلاسموز هستند؛ بیماری‌ای که به گفته دکتر زینلی از طریق انگلی که در مدفوع گربه وجود دارد منتقل می‌شود و می‌تواند برای همه انسان‌ها به‌ویژه زنان باردار خطرناک باشد و در مواردی به سقط جنین منجر شود. همچنین بیماری‌های باکتریایی، ویروسی و انگلی دیگری نیز از طریق تماس مستقیم با گربه یا محیط آلوده به مدفوع آن قابل انتقال است و سلامت عمومی را تهدید می‌کند.
به گفته کارشناسان وزارت بهداشت،افزایش قابل توجه موارد حیوان‌گزیدگی درکشور بیش از آن‌که صرفاناشی ازرفتار طبیعی حیوانات باشد، نتیجه مداخلات انسان در اکوسیستم طبیعی آنهاست.رفتارهایی مانند غذادادن بی‌رویه به حیوانات ولگرد، نوازش و بازی بیش از حد با آنها در فضاهای شهری و ایجاد ارتباط نزدیک با حیوانات بدون رعایت اصول بهداشتی، چرخه طبیعی زندگی این حیوانات را مختل کرده وجمعیت‌شان رابه شکل غیرطبیعی افزایش داده است.این نزدیکی بیش از حد انسان و حیوان، علاوه بر این‌که باعث افزایش آمار گزش‌ها و خراش‌های سطحی می‌شود، خطر انتقال بیماری‌های مشترک میان انسان و حیوان، ازجمله هاری و بیماری‌های انگلی و باکتریایی را نیز به‌شدت بالا می‌بردوسلامت عمومی را تهدید می‌کند. رئیس اداره بیماری‌های منتقله از حیوان به انسان وزارت بهداشت تأکید می‌کند که این چرخه معیوب و برهم‌خوردن تعادل اکوسیستم،نه‌تنها عامل اصلی افزایش آمارگزش‌ها محسوب می‌شود،بلکه یکی ازمهم‌ترین عوامل افزایش‌خطرانتقال بیماری‌های مشترک انسان و حیوان در کشور است. به گفته او، بدون تغییر در رفتارهای انسانی، آموزش عمومی و مدیریت صحیح حیوانات شهری، این روند نگران‌کننده ادامه خواهد داشت و پیامدهای بهداشتی آن برای جامعه جدی و قابل توجه خواهد بود.
   
شهرداری، گربه‌ها را گردن نمی‌گیرد!
مدیریت حیوانات بدون صاحب سال‌ها محل بحث میان شهرداری، دامپزشکی و نهادهای بهداشتی بوده است. در حوزه سگ‌های ولگرد، تهران دوره‌هایی از زنده‌گیری وطرح‌های ضربتی را تجربه کرده؛ اما درباره گربه‌ها، سیاست‌های یکپارچه و شفاف اعلام‌شده کمتر به چشم می‌آید و تأکید تازه دستگاه سلامت فعلا روی کاهش غذارسانی خیابانی، آموزش و مراجعه سریع پس از گزیدگی است. جام‌جم این موضوع را از واحد خدمات شهری شهرداری تهران پیگیری کرد و متوجه شد در چارچوب کاری این مدیریت، مسئولیتی تحت عنوان جمع‌آوری گربه‌های بدون صاحب تعریف نشده است و این واحد شهری در حوزه جمع‌آوری حیوانات شهری، بیشتر بر جمع‌آوری و مبارزه با سگ‌های بدون صاحب و موش‌ها متمرکز است.
   
تماس با حیوانات ممنوع!
با افزایش نگران‌کننده موارد حیوان‌گزیدگی، به‌ویژه گربه‌گزیدگی در شهرها،اهمیت رعایت اصول ایمنی و پیشگیری از انتقال بیماری‌های مشترک انسان و حیوان بیش از پیش احساس می‌شود. تماس نزدیک با حیوانات بدون صاحب، غذادادن بی‌رویه و مراقبت‌نکردن از حیوانات خانگی می‌تواند جمعیت حیوانات رابه شکل غیرطبیعی افزایش دهدوخطرگزش وانتقال بیماری‌هایی مانند هاری رابالاببرد. درچنین شرایطی، اقدامات پیشگیرانه وآگاهی عمومی نقش کلیدی درکاهش تبعات بهداشتی و جلوگیری از بحران‌های احتمالی دارد. بر همین اساس دکتر زینلی توصیه می‌کند که به‌هیچ‌عنوان به حیوانات نزدیک نشوید و در صورت هرگونه پرخاشگری، گزش یاحمله توسط حیوان، بلافاصله اقدامات ضروری را انجام دهید، به‌ویژه برای پیشگیری از بیماری ویروسی هاری. از سوی دیگر، برای در امان ماندن از بیماری توکسوپلاسموز که ممکن است از طریق مدفوع گربه وارد مواد غذایی شود و فرد را آلوده کند، توصیه می‌شود تا حد امکان از هرگونه تماس با حیوانات و محیط‌های آلوده خودداری کنید. دکتر زینلی تاکید می‌کند، درصورتی‌که حیوان خانگی نگهداری می‌کنید، لازم است کنترل‌شده باشد و براساس آخرین استانداردهای سازمان دامپزشکی، اقدامات پیشگیرانه مانند واکسن به‌موقع وداروهای ضدانگل به‌طور دقیق انجام شود.
   
امان از دلسوزی بیجا ‌
افزایش حیوان‌گزیدگی در شهرها بیش از آن‌که نشانه خشونت حیوانات باشد، بازتاب دلسوزی‌های بی‌حساب و کتاب ما انسان‌هاست. نوازش‌های بی‌پروا، غذادادن مداوم در بوستان‌ها و کوچه‌ها و بی‌توجهی به پیامدهای بهداشتی، چرخه طبیعی حیات حیوانات را برهم زده و جمعیت آنها را به شکل غیرطبیعی افزایش داده است. این نزدیکی، هرچند از سر محبت است، اما عملا زمینه‌ساز افزایش گزش‌ها و انتقال بیماری‌های خطرناک مانند هاری و توکسوپلاسموز شده است. راه‌حل، نه در بی‌مهری با حیوانات، بلکه در مدیریت مسئولانه، آموزش عمومی و رعایت اصول بهداشتی است. اگر این چرخه معیوب اصلاح نشود، دلسوزی‌های امروز ما می‌تواند فردا به بحران‌های جدی برای سلامت عمومی تبدیل شود.