شهری بدون تفرجگاه
در دنیای امروز، هر‌شهری برای آن‌که بتواند روح و روان شهروندان را در مسیر نشاط و پویایی نگه‌دارد، نیازمند اماکنی برای گذران اوقات‌فراغت است؛ فضاهایی که نه‌‌فقط بار تفریحی داشته باشند، بلکه بستری برای ورزش، آموزش و حتی توسعه اقتصادی فراهم کنند. حالا اوقات‌فراغت تنها یک سرگرمی ساده نیست، بلکه بخشی جدایی‌ناپذیر از سلامت اجتماعی، فرهنگی و روانی جامعه است.
اگر شهری فاقد چنین زیرساخت‌هایی باشد، دیر یا زود با مشکلاتی نظیر افسردگی جمعی، بیکاری پنهان و حتی آسیب‌های اجتماعی گسترده مواجه خواهد شد. کرمانشاه استانی است با تاریخ کهن، مردمی جوان و طبیعتی کم‌نظیر اما نبود مراکز تفریحی مدرن، یک خلأ جدی در زندگی روزمره مردم ایجاد کرده است. این خلأ تنها یک مسأله رفاهی نیست، بلکه ریشه در کیفیت زندگی شهری و آینده اجتماعی استان دارد.
کرمانشاه، با آن‌که یکی از کلانشهرهای مهم غرب کشور است و ظرفیت‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی بسیاری دارد اما هنوز در تأمین مراکز تفریحی و رفاهی استاندارد، دچار کمبود جدی است. این کمبود امروز به نیاز اساسی در میان شهروندان تبدیل شده؛ مطالبه‌ای که نه صرفا برای تفریح، بلکه برای داشتن «زندگی شهری شایسته» مطرح میشود.
تصویری برجسته از کمبودها
اگر از یک شهروند کرمانشاهی بپرسید که برای تفریح و گذران وقت به کجا می‌رود، پاسخ‌های محدودی خواهید شنید: پارک‌های کوچک محلی، کافه‌ها و رستوران‌ها، یا گردش‌های کوتاه به طبیعت اطراف شهر. در این میان، خبری از یک شهربازی استاندارد، مراکز تفریحی اقتصادی مدرن یا پارک‌های بزرگ چندمنظوره مانند «پارک ملت مشهد» نیست.در بسیاری از شهرهای کشور، مجموعه‌های بزرگی طراحی شده که هم کارکرد ورزشی دارد و هم محلی برای تفریح خانواده‌ها به حساب می‌آید. به‌عنوان‌مثال، «پارک چیتگر تهران» یا «ایران‌مال» توانسته هم فضایی برای گذران وقت خانواده‌ها فراهم کرده و هم هزاران فرصت شغلی ایجاد کند. مقایسه وضعیت کرمانشاه بااین شهرها،تصویرکمبود رابرجسته‌تر می‌سازد. کرمانشاه با جمعیت بالای جوان، نیازمند مراکزی است که بتواند انرژی این نسل را در مسیری سالم و مفید هدایت کند اما در نبود چنین مکان‌هایی، بخش زیادی از اوقات جوانان صرف گشت‌وگذار بی‌هدف در فضای مجازی یا کافه‌نشینی میشود؛ فعالیت‌هایی که شاید در لحظه سرگرم‌کننده باشد اما در بلندمدت تأثیر عمیقی بر سلامت فردی و اجتماعی ندارد.
چرایی عقب‌ماندگی
مرتضی میرطاهری، کارشناس حوزه شهری با بیان این‌که در بررسی علل عدم وجود تفریحگاه‌های استاندارد و چندمنظوره در کرمانشاه قبل از هر چیز به تمرکز مدیریت شهری بر خدمات اولیه می‌رسیم، می‌گوید: «شهرداری و مدیران شهری طی سال‌های اخیر بیشتر توان خود را صرف پروژه‌هایی مانند آسفالت‌ریزی، توسعه معابر و جمع‌آوری زباله کرده‌اند. این اقدامات البته ضروری می‌نماید اما نگاه فراتر و بلندمدت به نیازهای اجتماعی و فرهنگی شهروندان کمتر دیده شده است.»
وی ادامه می‌دهد: «ایجاد یک شهربازی مدرن یا مرکز تفریحی -اقتصادی نیازمند سرمایه‌گذاری کلان است.بخش خصوصی به‌دلیل نبودمشوق‌های اقتصادی ونیز ضعف درتضمین بازگشت سرمایه،کمتر به این حوزه ورودکرده، درحالی‌که در شهرهای دیگر با ارائه تسهیلات و حمایت‌های قانونی، زمینه جذب سرمایه‌گذاران برای چنین پروژه‌هایی فراهم شده است.»
به گفته این کارشناس شهری، طرح جامع شهری کرمانشاه سال‌هاست به‌روز نشده و همین خلأ برنامه‌ریزی، مانعی جدی برای توسعه متوازن شهر شده است. وقتی طرحی برای توسعه فضاهای فرهنگی-تفریحی وجود ندارد، طبیعی است که اجرای پروژه‌های بزرگ نیز در اولویت قرار نمی‌گیرد.
میرطاهری تاکید می‌کند: «مدیریت شهری گاه از زاویه نگاه بزرگسالانه و سنتی به نیازها می‌نگرد و ضرورت ایجاد فضاهای متنوع برای نسل جوان را کمتر جدی می‌گیرد، درحالی‌که امروز جوانان خواستار محیط‌هایی هستند که هم امکان ورزش و سرگرمی داشته باشد و هم بستری برای رشد مهارت‌ها و تعامل اجتماعی فراهم آورد.»
پیامدهای اجتماعی و اقتصادی
نبود فضاهای مناسب برای تفریح و گذران اوقات‌فراغت، آثار گسترده‌ای بر جامعه کرمانشاهی برجای گذاشته است. هم‌اکنون بسیاری ازجوانان مستعد به‌دلیل نبود امکانات فرهنگی وتفریحی، شهر خود راترک وبه کلانشهرهای بزرگ‌تر مهاجرت می‌کنند.ضمن این‌که بیکاری وبی‌برنامگی اوقات‌فراغت،زمینه را برای بروزآسیب‌های اجتماعی فراهم می‌سازد. روان‌شناسان اجتماعی معتقدند وقتی سرگرمی واقعی و جمعی وجود ندارد، جوانان ناگزیر وقت خود را در شبکه‌های اجتماعی صرف می‌کنند؛ فضایی که اگر مدیریت نشود، می‌تواند به انزوا یا گرایش به سبک‌های ناسالم زندگی منجر شود. هر مرکز تفریحی بزرگ می‌تواند صدها فرصت شغلی ایجاد کند؛ از کار در بخش خدمات و فروش گرفته تا تولیدمحتوا و گردشگری.
با وجود این مشکلات، هنوز فرصت برای تغییر وجود دارد. کرمانشاه شهری با ظرفیت‌های فراوان است و اگر مدیریت شهری و استانی اراده جدی داشته باشند، می‌توان در مدت زمان معقول بخشی از این کمبودها را جبران کرد.
شهرداری و استانداری می‌توانند با ارائه تسهیلات مالیاتی، واگذاری زمین و تضمین امنیت سرمایه، بخش خصوصی را برای احداث مراکز تفریحی جذب کنند. تجربه شهرهای دیگر نشان داده که این روش بهترین راهکار برای اجرای پروژه‌های بزرگ است؛ مثلا بوستان‌هایی که در آن امکانات ورزشی، زمین‌های بازی، مسیرهای دوچرخه‌سواری و مراکز فرهنگی در کنار هم قرار گیر‌د، به قلب تپنده نشاط اجتماعی شهر تبدیل میشود.
جوانان منتظر راه‌اندازی فضاهایی هستند که ترکیبی از تفریح و اقتصاد باشد، مانند کتابخانه ــ کافی‌شاپ، کارگاه‌های هنری، یا فضاهای کار اشتراکی که می‌تواند هم سرگرم‌کننده و هم مهارت‌آموز باشد. این مراکز نه‌‌فقط فرصت تفریح ایجاد می‌کند، بلکه به تقویت فرهنگ کارآفرینی و نوآوری نیز کمک خواهند کرد.
ناگفته نماند کرمانشاه با داشتن طاق‌بستان، کوه‌های سرسبز و سراب‌های متعدد، یک ظرفیت بی‌نظیر برای گردشگری طبیعی و ورزشی دارد. برگزاری جشنواره‌های ورزشی، تورهای دوچرخه‌سواری و طبیعت‌گردی می‌تواند بخشی از کمبودها را جبران کند. در این میان، شهرداری نیز می‌تواند با حمایت از انجمن‌های جوانان، گروه‌های ورزشی محلی و NGOهای فرهنگی، زمینه مشارکت شهروندان را در ایجاد نشاط اجتماعی فراهم سازد. تجربه نشان داده که حتی با بودجه‌های اندک، فعالیت‌های داوطلبانه می‌تواند اثرگذاری بزرگی در جامعه داشته باشد.
اگر امروز برای ساخت مراکز تفریحی و فرهنگی اقدام شود، فردا کرمانشاه شهری خواهد بود که جوانانش با امید و نشاط در آن زندگی می‌کنند؛ شهری که انرژی نسل جوان به‌جای هدررفتن، در مسیر پیشرفت اقتصادی و اجتماعی صرف خواهد شد.
کرمانشاه، با آن‌که یکی از کلانشهرهای مهم غرب کشور است و ظرفیت‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی بسیاری دارد اما هنوز در تأمین مراکز تفریحی و رفاهی استاندارد، دچار کمبود جدی است. این کمبود امروز به نیاز اساسی در میان شهروندان تبدیل شده؛ مطالبه‌ای که نه صرفا برای تفریح، بلکه برای داشتن «زندگی شهری شایسته» مطرح میشود.
تصویری برجسته از کمبودها
اگر از یک شهروند کرمانشاهی بپرسید که برای تفریح و گذران وقت به کجا می‌رود، پاسخ‌های محدودی خواهید شنید: پارک‌های کوچک محلی، کافه‌ها و رستوران‌ها، یا گردش‌های کوتاه به طبیعت اطراف شهر. در این میان، خبری از یک شهربازی استاندارد، مراکز تفریحی اقتصادی مدرن یا پارک‌های بزرگ چندمنظوره مانند «پارک ملت مشهد» نیست.در بسیاری از شهرهای کشور، مجموعه‌های بزرگی طراحی شده که هم کارکرد ورزشی دارد و هم محلی برای تفریح خانواده‌ها به حساب می‌آید. به‌عنوان‌مثال، «پارک چیتگر تهران» یا «ایران‌مال» توانسته هم فضایی برای گذران وقت خانواده‌ها فراهم کرده و هم هزاران فرصت شغلی ایجاد کند. مقایسه وضعیت کرمانشاه بااین شهرها،تصویرکمبود رابرجسته‌تر می‌سازد. کرمانشاه با جمعیت بالای جوان، نیازمند مراکزی است که بتواند انرژی این نسل را در مسیری سالم و مفید هدایت کند اما در نبود چنین مکان‌هایی، بخش زیادی از اوقات جوانان صرف گشت‌وگذار بی‌هدف در فضای مجازی یا کافه‌نشینی میشود؛ فعالیت‌هایی که شاید در لحظه سرگرم‌کننده باشد اما در بلندمدت تأثیر عمیقی بر سلامت فردی و اجتماعی ندارد.
چرایی عقب‌ماندگی
مرتضی میرطاهری، کارشناس حوزه شهری با بیان این‌که در بررسی علل عدم وجود تفریحگاه‌های استاندارد و چندمنظوره در کرمانشاه قبل از هر چیز به تمرکز مدیریت شهری بر خدمات اولیه می‌رسیم، می‌گوید: «شهرداری و مدیران شهری طی سال‌های اخیر بیشتر توان خود را صرف پروژه‌هایی مانند آسفالت‌ریزی، توسعه معابر و جمع‌آوری زباله کرده‌اند. این اقدامات البته ضروری می‌نماید اما نگاه فراتر و بلندمدت به نیازهای اجتماعی و فرهنگی شهروندان کمتر دیده شده است.»
وی ادامه می‌دهد: «ایجاد یک شهربازی مدرن یا مرکز تفریحی -اقتصادی نیازمند سرمایه‌گذاری کلان است.بخش خصوصی به‌دلیل نبودمشوق‌های اقتصادی ونیز ضعف درتضمین بازگشت سرمایه،کمتر به این حوزه ورودکرده، درحالی‌که در شهرهای دیگر با ارائه تسهیلات و حمایت‌های قانونی، زمینه جذب سرمایه‌گذاران برای چنین پروژه‌هایی فراهم شده است.»
به گفته این کارشناس شهری، طرح جامع شهری کرمانشاه سال‌هاست به‌روز نشده و همین خلأ برنامه‌ریزی، مانعی جدی برای توسعه متوازن شهر شده است. وقتی طرحی برای توسعه فضاهای فرهنگی-تفریحی وجود ندارد، طبیعی است که اجرای پروژه‌های بزرگ نیز در اولویت قرار نمی‌گیرد.
میرطاهری تاکید می‌کند: «مدیریت شهری گاه از زاویه نگاه بزرگسالانه و سنتی به نیازها می‌نگرد و ضرورت ایجاد فضاهای متنوع برای نسل جوان را کمتر جدی می‌گیرد، درحالی‌که امروز جوانان خواستار محیط‌هایی هستند که هم امکان ورزش و سرگرمی داشته باشد و هم بستری برای رشد مهارت‌ها و تعامل اجتماعی فراهم آورد.»
پیامدهای اجتماعی و اقتصادی
نبود فضاهای مناسب برای تفریح و گذران اوقات‌فراغت، آثار گسترده‌ای بر جامعه کرمانشاهی برجای گذاشته است. هم‌اکنون بسیاری ازجوانان مستعد به‌دلیل نبود امکانات فرهنگی وتفریحی، شهر خود راترک وبه کلانشهرهای بزرگ‌تر مهاجرت می‌کنند.ضمن این‌که بیکاری وبی‌برنامگی اوقات‌فراغت،زمینه را برای بروزآسیب‌های اجتماعی فراهم می‌سازد. روان‌شناسان اجتماعی معتقدند وقتی سرگرمی واقعی و جمعی وجود ندارد، جوانان ناگزیر وقت خود را در شبکه‌های اجتماعی صرف می‌کنند؛ فضایی که اگر مدیریت نشود، می‌تواند به انزوا یا گرایش به سبک‌های ناسالم زندگی منجر شود. هر مرکز تفریحی بزرگ می‌تواند صدها فرصت شغلی ایجاد کند؛ از کار در بخش خدمات و فروش گرفته تا تولیدمحتوا و گردشگری.
با وجود این مشکلات، هنوز فرصت برای تغییر وجود دارد. کرمانشاه شهری با ظرفیت‌های فراوان است و اگر مدیریت شهری و استانی اراده جدی داشته باشند، می‌توان در مدت زمان معقول بخشی از این کمبودها را جبران کرد.
شهرداری و استانداری می‌توانند با ارائه تسهیلات مالیاتی، واگذاری زمین و تضمین امنیت سرمایه، بخش خصوصی را برای احداث مراکز تفریحی جذب کنند. تجربه شهرهای دیگر نشان داده که این روش بهترین راهکار برای اجرای پروژه‌های بزرگ است؛ مثلا بوستان‌هایی که در آن امکانات ورزشی، زمین‌های بازی، مسیرهای دوچرخه‌سواری و مراکز فرهنگی در کنار هم قرار گیر‌د، به قلب تپنده نشاط اجتماعی شهر تبدیل میشود.
جوانان منتظر راه‌اندازی فضاهایی هستند که ترکیبی از تفریح و اقتصاد باشد، مانند کتابخانه ــ کافی‌شاپ، کارگاه‌های هنری، یا فضاهای کار اشتراکی که می‌تواند هم سرگرم‌کننده و هم مهارت‌آموز باشد. این مراکز نه‌‌فقط فرصت تفریح ایجاد می‌کند، بلکه به تقویت فرهنگ کارآفرینی و نوآوری نیز کمک خواهند کرد.
ناگفته نماند کرمانشاه با داشتن طاق‌بستان، کوه‌های سرسبز و سراب‌های متعدد، یک ظرفیت بی‌نظیر برای گردشگری طبیعی و ورزشی دارد. برگزاری جشنواره‌های ورزشی، تورهای دوچرخه‌سواری و طبیعت‌گردی می‌تواند بخشی از کمبودها را جبران کند. در این میان، شهرداری نیز می‌تواند با حمایت از انجمن‌های جوانان، گروه‌های ورزشی محلی و NGOهای فرهنگی، زمینه مشارکت شهروندان را در ایجاد نشاط اجتماعی فراهم سازد. تجربه نشان داده که حتی با بودجه‌های اندک، فعالیت‌های داوطلبانه می‌تواند اثرگذاری بزرگی در جامعه داشته باشد.
اگر امروز برای ساخت مراکز تفریحی و فرهنگی اقدام شود، فردا کرمانشاه شهری خواهد بود که جوانانش با امید و نشاط در آن زندگی می‌کنند؛ شهری که انرژی نسل جوان به‌جای هدررفتن، در مسیر پیشرفت اقتصادی و اجتماعی صرف خواهد شد.
