لیلة المبیت؛ شبی که جان‌ها معنا یافتند

او در بستر پیامبر خوابید، با آگاهی کامل از این‌که شمشیرهای قریش آماده‌اند تا بر پیکرش فرود آیند. اما درون علی، هیچ تردیدی راه نیافت. او با اطمینان قلبی آرام سر بر بستری نهاد که مرگ در کمینش بود؛ بستری که نه برای استراحت، بلکه برای پاسداری از جان رسول خدا(ص) انتخاب شده بود. در حقیقت، این خوابیدن، خود بیداری مطلق بود؛ بیداریِ وجدان، ایمان و ولایت.

 

اگر به عمق ماجرا نگاه کنیم، خواهیم دید که این تصمیم علی (علیه‌السلام) صرفاً یک حرکت شجاعانه نبود؛ بلکه یک نقطه عطف راهبردی در تاریخ اسلام بود. رسالت پیامبر در آن دوران هنوز ریشه ندوانده بود و جان ایشان، جانِ همه‌ی اسلام بود. حفظ جان پیامبر یعنی حفظ رسالت، یعنی ادامه‌ی راه هدایت برای نسل‌های آینده. به همین دلیل است که مفسران قرآن، نزول آیه «وَمِنَ النّاسِ مَن يَشري نَفسَهُ ابتِغاءَ مَرضاتِ الله» را به همین ماجرا نسبت داده‌اند. آیه‌ای که نشان می‌دهد ایمان حقیقی، همان معامله‌ای است که انسان جان خود را به دست خالق می‌سپارد و در برابر آن رضای الهی را به دست می‌آورد.

 

لیلة المبیت را می‌توان مدرسه‌ای برای همه دوران‌ها دانست. در این مدرسه، انسان‌ها می‌آموزند که حقیقت ایمان نه در شعار و ادعا، بلکه در لحظه‌های تصمیم و عمل روشن می‌شود. آن‌جا که پای جان و آسایش به میان می‌آید، مؤمن واقعی از دیگران متمایز می‌شود. علی (علیه‌السلام) با این انتخاب، نه‌تنها وفاداری خود را به پیامبر نشان داد، بلکه الگویی شد برای هر نسلی که بخواهد دین خدا را زنده نگاه دارد.

 

این حادثه، چهره‌ای دیگر هم دارد؛ چهره‌ای انسانی و عاطفی. تصور کنید جوانی که در اوج شور زندگی است، شبانه در بستری می‌خوابد که می‌داند شاید آخرین شب زندگی او باشد. در حالی که بیرون خانه، شمشیرهای آخته منتظر فرود آمدن‌اند، او آرامش دارد، چون می‌داند جان او اگر فدای پیامبر شود، ارزشش صد برابر می‌گردد. این آرامش، نشان از ایمانی دارد که ریشه در عمق وجود او دوانده بود.

 

از منظر اجتماعی نیز لیلة المبیت پیام‌های بزرگی دارد. این واقعه نشان داد که بقای یک امت و پیشرفت یک نهضت، در گرو ایثار و فداکاری یاران راستین است. هیچ تحول بزرگی در تاریخ، بدون مردانی که حاضرند جان خود را در راه حق فدا کنند، به ثمر نرسیده است. درست به همین دلیل، لیلة المبیت نه‌تنها برای مسلمانان، بلکه برای همه آزادگان جهان، نمونه‌ای جاودان از شجاعت و وفاداری است.

 

امروز که قرن‌ها از آن شب گذشته، بازخوانی لیلة المبیت تنها مرور یک داستان تاریخی نیست؛ بلکه آینه‌ای است که هر نسل می‌تواند در آن خویش را ببیند. سؤال اصلی این است: اگر ما در جایگاه علی بودیم، آیا همان انتخاب را می‌کردیم؟ آیا آمادگی داشتیم آسایش و امنیت خود را قربانی کنیم تا حقیقت زنده بماند؟ این پرسش، همان چیزی است که لیلة المبیت را از یک واقعه تاریخی به یک معیار اخلاقی و ایمانی برای همه زمان‌ها تبدیل می‌کند.

 

به راستی، در آن شب که علی (علیه‌السلام) بر بستر پیامبر آرمیده بود، اسلام آرام گرفت و تاریخ نفسی تازه کشید. شاید بتوان گفت که لیلة المبیت شبی بود که اسلام برای همیشه بیدار ماند؛ چرا که در آن، یک انسان با معامله‌ای الهی، جان خود را سپر رسالت کرد و نشان داد که ایمان حقیقی چگونه می‌تواند سرنوشت تاریخ را دگرگون سازد.