بازخوانی حماسه عاشورا در سوگ سرو
«سوگ سرو» عنوان رویدادی فرهنگی-هنری است که این روزها همزمان با محرم و صفر در مجموعه برج آزادی در حال برگزاری است. در ادامه این رویداد فرهنگی ــ هنری گروه تعزیه «حضرت سیدالشهدا (ع)» زیر نظر بنیاد رودکی مجالس تعزیه عاشورایی را تا دوم شهریور از ساعت ۱۸ روی صحنه می‌برد.
برنامه اجراها شامل اجرای تعزیه حضرت مسلم(ع)، حضرت قاسم(ع) و وهب نصرانی، حرّ بن یزید ریاحی، حضرت ابوالفضل(ع) و در‌نهایت شاهچراغ به‌مناسبت شهادت امام رضا(ع) است. این اجراها در روزهای پایانی ماه صفر فرصتی برای تجربه و بازخوانی حماسه عاشورا در قالب هنر اصیل ایرانی-شیعی تعزیه است.
احمد عزیزی، سرپرست گروه تعزیه سیدالشهدا درباره دلایل برگزاری این مجموعه تعزیه‌ها در برج آزادی صحبت کرد و گفت: بنیاد فرهنگی ــ هنری رودکی، سال‌ها این مراسم را در پهنه رودکی برگزار می‌کرد اما امسال به پیشنهاد معاونت هنری و با هدف ایجاد تنوع و دسترسی بیشتر برای مردم غرب تهران، تصمیم گرفته شد که این اجراها در برج آزادی که زیرمجموعه بنیاد رودکی است، برگزار شود.
عزیزی ادامه داد: دکتر اللهیاری، از مدیران فعال و هنردوست و همچنین آقای حسینی، مدیر برج آزادی برای به ثمر نشستن این برنامه‌ها و مجموعه تعزیه‌ها نقش مؤثری داشتند. برنامه‌های تعزیه شامل اجرای تعزیه حضرت مسلم(ع)، حضرت قاسم(ع) و وهب نصرانی، حرّ بن یزید ریاحی، حضرت ابوالفضل(ع) و در نهایت شاهچراغ به‌مناسبت شهادت امام رضا(ع) است. او با یادآوری این‌که تبلیغات گسترده‌ای برای این رویداد صورت گرفته، افزود: گروه اجرایی، متشکل از بهترین شبیه‌خوان‌های کشور، این مراسم و مجموعه نمایش‌ها را برگزار می‌کنند.
سرپرست گروه تعزیه سیدالشهدا در پاسخ به این سؤال که این تعزیه‌ها چه تفاوتی با تعزیه‌های دیگر دارد، توضیح داد: تعزیه در سراسر ایران و در شهرهای مختلف اجرا می‌شود اما سبک و زمینه شعری آنها ممکن است متفاوت باشد. به‌عنوان مثال، سبک اراک و همچنین سبک رضوانی یا شهپر را در قزوین داریم. در تهران سبک تعزیه‌ها بیشتر نزدیک به میرعزا و میرغم کاشی است که اجرا می‌شود.
او یادآوری کرد: میرعزا کاشانی و میرغم پسرش، از تعزیه‌خوانان برجسته و تأثیرگذار در کاشان و تهران در دوره قاجار بودند. سبک تعزیه‌خوانی میرعزا سبکی ادیبانه، هنرمندانه و خوش‌آواز است که با سرودن شعرهای زیبا و آهنگ‌های خوش‌صدایی همراه بود. او و میرغم نسخ بسیاری از مجالس تعزیه را تنظیم و گرد آوردند که هنوز هم منبع اصلی خوانش و اجرای تعزیه است. این سبک در سراسر ایران طرفداران زیادی دارد و می‌توان آن را یک سبک بین‌المللی در تعزیه ایران دانست. بسیاری از گروه‌های حرفه‌ای و حتی غیرحرفه‌ای، ازنسخه‌های این سبک استفاده می‌کنند و آن را به‌دلیل جذابیت‌هایش به‌کار می‌برند.
عزیزی در ادامه افزود: «موضوع تعزیه حول زندگینامه ائمه و پیامبران و جنگ‌های صدر اسلام است و حتی به تعداد روزهای سال، تعزیه ساخته شده است. زیبایی تعزیه در تلفیق سه هنر موسیقی، نمایش و ادبیات است که هر بیننده‌ای، چه مذهبی و چه غیرمذهبی و خارجی را حتی در صورت ندانستن زبان فارسی تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.»
عزیزی با اشاره به خاطره‌ای از تأثیرگذاری تعزیه بر مخاطبان خارجی، گفت: سال ۷۰ در خارج از کشور تعزیه را اجرا کردیم که فرانسوی‌ها را تحت‌تأثیر قرار داد و دو نفر از کارگردانان نامدار دنیا یعنی پیتر بروک و ژان کلود کریر در این اجراها حضور داشتند و از تعزیه ایران تمجید کردند. همچنین اجرای این تعزیه‌ها در کشورهایی مانند ایتالیا و آمریکا نیز با استقبال زیادی روبه‌رو شده است.
سرپرست گروه تعزیه سیدالشهدا در ادامه صحبت‌های خود به جذابیت‌های منحصر‌به‌فرد هنر تعزیه پرداخت و اظهار کرد: تمام تعزیه‌خوان‌ها حرفه‌ای نیستند، بلکه غیرحرفه‌ای‌ها نیز به‌دلیل علاقه به این هنر گرایش دارند که در سطوح ملی اجرا می‌شود اما موضوع اجرای تعزیه ثابت است. درست است که موضوع تعزیه ثابت است اما به‌دلیل ویژگی‌های خاصش همیشه تازگی دارد و این تازگی پایدار است.
عزیزی به نقش پررنگ موسیقی در تعزیه اشاره کرد و گفت: بسیاری از گوشه‌ها و دستگاه‌های موسیقی ایرانی در تعزیه به‌کار رفته‌اند. در زمانی که نت‌نویسی به شکل امروز وجود نداشت، تعزیه حافظ ردیف‌های ایرانی بوده است. تعزیه‌خوان‌ها به گفته روح‌الله خالقی، ردیف‌های موسیقی ایرانی را حفظ کرده و نسل به نسل منتقل کردند. البته این موسیقی غنی و اصیل در کنار اشعار زیبا و حرکات نمایشی چشمگیر، جذابیت ویژه‌ای به تعزیه می‌بخشد.
او همچنین به امکانات اجرایی نمایش تعزیه اشاره کرد و افزود: در میدان‌های بزرگ، از اسب و تجهیزات جنگی واقعی استفاده می‌شود که به جذابیت نمایش می‌افزاید و فضای تعزیه را زنده‌تر می‌کند.
سرپرست گروه تعزیه سیدالشهدا تأکید کرد با وجود این‌که مخاطبان بارها داستان‌هایی مانند تعزیه حضرت ابوالفضل(ع)، مسلم و حر را دیده‌اند، باز هم با اشتیاق کامل آن را تماشا می‌کنند. او به تعزیه‌های غیرعاشورایی مانند تعزیه حضرت یوسف و مالک‌اشتر نیز اشاره کرد و گفت: «بیننده با این‌که پایان داستان را می‌داند اما به‌دلیل به‌کارگیری همان سه هنر اصلی یعنی موسیقی، نمایش و ادبیات از تماشای دوباره آن خسته نمی‌شود و تعزیه برایش تازگی دارد.» این جذابیت دائمی، باعث می‌شود تعزیه همچنان در میان مردم محبوب بماند.
عزیزی با اشاره به سابقه طولانی فعالیت خود در عرصه هنر تعزیه با بیان این‌که در رشته شبیه‌خوانی درجه یک هنری را دارد، عنوان کرد: از پنج سالگی تعزیه‌خوانی را آغاز کرده‌ام و پنج نسل از خانواده ما نیز تعزیه‌خوان بوده‌اند. همچنین گروه تعزیه سیدالشهدا را در سال ۱۳۷۰ افتتاح کردم و از آن زمان تا‌کنون، این گروه با حضور پیشکسوتان و جوانان به فعالیت خود ادامه می‌دهد. ما هم نقش‌های اول مثبت و هم منفی داریم و من امام‌خوانی هم انجام می‌دهم. همچنین در گروه ما افرادی مانند جواد و مهدی جودی نقش‌های منفی را اجرا می‌کنند. همچنین نقش‌خوان‌های زنانه داریم که نقش‌خوان بزرگانی چون حضرت زینب(س) و حضرت زهرا(س) هستند.
در بخش نوازندگی، عباس حیدری، آرش میرکاظمی و سید‌مصطفی حسینی حضور دارند. در بخش لباس محمود‌میری این کار را انجام می‌دهد و ابراهیم خدابنده نیز یکی دیگر از اعضای گروه است.
او درخصوص ثبات ترکیب اعضای گروهش گفت: اگر اتفاقی مثل فوت یا بازنشستگی برای اعضا پیش بیاید، به‌طور طبیعی فرد دیگری جایگزین می‌شود اما افرادی که در حال حاضر با ما هستند، سالیان طولانی است که ثابت‌قدم مانده‌اند. او تأکید کرد: فقط مهارت شبیه‌خوانی کافی نیست و اخلاق‌مداری نیز اهمیت بسیاری دارد. همیشه تلاش می‌کنم افرادی را به گروه اضافه کنم که علاوه بر تخصص، با‌شخصیت، بااخلاق و با‌معرفت باشند و از نظر فکری با هم هماهنگی داشته‌باشیم.
در پایان، عزیزی به حضور اعضای خانواده خوددرگروه اشاره کرد و گفت: پسر بزرگم مسعود عزیزی، نقش شهادت‌خوانی را به‌عهده دارد و پسر دیگرم میلاد عزیزی، نوازنده طبل بزرگ است. آنها نیز از اعضای ثابت گروه من هستند.
احمد عزیزی، سرپرست گروه تعزیه سیدالشهدا درباره دلایل برگزاری این مجموعه تعزیه‌ها در برج آزادی صحبت کرد و گفت: بنیاد فرهنگی ــ هنری رودکی، سال‌ها این مراسم را در پهنه رودکی برگزار می‌کرد اما امسال به پیشنهاد معاونت هنری و با هدف ایجاد تنوع و دسترسی بیشتر برای مردم غرب تهران، تصمیم گرفته شد که این اجراها در برج آزادی که زیرمجموعه بنیاد رودکی است، برگزار شود.
عزیزی ادامه داد: دکتر اللهیاری، از مدیران فعال و هنردوست و همچنین آقای حسینی، مدیر برج آزادی برای به ثمر نشستن این برنامه‌ها و مجموعه تعزیه‌ها نقش مؤثری داشتند. برنامه‌های تعزیه شامل اجرای تعزیه حضرت مسلم(ع)، حضرت قاسم(ع) و وهب نصرانی، حرّ بن یزید ریاحی، حضرت ابوالفضل(ع) و در نهایت شاهچراغ به‌مناسبت شهادت امام رضا(ع) است. او با یادآوری این‌که تبلیغات گسترده‌ای برای این رویداد صورت گرفته، افزود: گروه اجرایی، متشکل از بهترین شبیه‌خوان‌های کشور، این مراسم و مجموعه نمایش‌ها را برگزار می‌کنند.
سرپرست گروه تعزیه سیدالشهدا در پاسخ به این سؤال که این تعزیه‌ها چه تفاوتی با تعزیه‌های دیگر دارد، توضیح داد: تعزیه در سراسر ایران و در شهرهای مختلف اجرا می‌شود اما سبک و زمینه شعری آنها ممکن است متفاوت باشد. به‌عنوان مثال، سبک اراک و همچنین سبک رضوانی یا شهپر را در قزوین داریم. در تهران سبک تعزیه‌ها بیشتر نزدیک به میرعزا و میرغم کاشی است که اجرا می‌شود.
او یادآوری کرد: میرعزا کاشانی و میرغم پسرش، از تعزیه‌خوانان برجسته و تأثیرگذار در کاشان و تهران در دوره قاجار بودند. سبک تعزیه‌خوانی میرعزا سبکی ادیبانه، هنرمندانه و خوش‌آواز است که با سرودن شعرهای زیبا و آهنگ‌های خوش‌صدایی همراه بود. او و میرغم نسخ بسیاری از مجالس تعزیه را تنظیم و گرد آوردند که هنوز هم منبع اصلی خوانش و اجرای تعزیه است. این سبک در سراسر ایران طرفداران زیادی دارد و می‌توان آن را یک سبک بین‌المللی در تعزیه ایران دانست. بسیاری از گروه‌های حرفه‌ای و حتی غیرحرفه‌ای، ازنسخه‌های این سبک استفاده می‌کنند و آن را به‌دلیل جذابیت‌هایش به‌کار می‌برند.
عزیزی در ادامه افزود: «موضوع تعزیه حول زندگینامه ائمه و پیامبران و جنگ‌های صدر اسلام است و حتی به تعداد روزهای سال، تعزیه ساخته شده است. زیبایی تعزیه در تلفیق سه هنر موسیقی، نمایش و ادبیات است که هر بیننده‌ای، چه مذهبی و چه غیرمذهبی و خارجی را حتی در صورت ندانستن زبان فارسی تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.»
عزیزی با اشاره به خاطره‌ای از تأثیرگذاری تعزیه بر مخاطبان خارجی، گفت: سال ۷۰ در خارج از کشور تعزیه را اجرا کردیم که فرانسوی‌ها را تحت‌تأثیر قرار داد و دو نفر از کارگردانان نامدار دنیا یعنی پیتر بروک و ژان کلود کریر در این اجراها حضور داشتند و از تعزیه ایران تمجید کردند. همچنین اجرای این تعزیه‌ها در کشورهایی مانند ایتالیا و آمریکا نیز با استقبال زیادی روبه‌رو شده است.
سرپرست گروه تعزیه سیدالشهدا در ادامه صحبت‌های خود به جذابیت‌های منحصر‌به‌فرد هنر تعزیه پرداخت و اظهار کرد: تمام تعزیه‌خوان‌ها حرفه‌ای نیستند، بلکه غیرحرفه‌ای‌ها نیز به‌دلیل علاقه به این هنر گرایش دارند که در سطوح ملی اجرا می‌شود اما موضوع اجرای تعزیه ثابت است. درست است که موضوع تعزیه ثابت است اما به‌دلیل ویژگی‌های خاصش همیشه تازگی دارد و این تازگی پایدار است.
عزیزی به نقش پررنگ موسیقی در تعزیه اشاره کرد و گفت: بسیاری از گوشه‌ها و دستگاه‌های موسیقی ایرانی در تعزیه به‌کار رفته‌اند. در زمانی که نت‌نویسی به شکل امروز وجود نداشت، تعزیه حافظ ردیف‌های ایرانی بوده است. تعزیه‌خوان‌ها به گفته روح‌الله خالقی، ردیف‌های موسیقی ایرانی را حفظ کرده و نسل به نسل منتقل کردند. البته این موسیقی غنی و اصیل در کنار اشعار زیبا و حرکات نمایشی چشمگیر، جذابیت ویژه‌ای به تعزیه می‌بخشد.
او همچنین به امکانات اجرایی نمایش تعزیه اشاره کرد و افزود: در میدان‌های بزرگ، از اسب و تجهیزات جنگی واقعی استفاده می‌شود که به جذابیت نمایش می‌افزاید و فضای تعزیه را زنده‌تر می‌کند.
سرپرست گروه تعزیه سیدالشهدا تأکید کرد با وجود این‌که مخاطبان بارها داستان‌هایی مانند تعزیه حضرت ابوالفضل(ع)، مسلم و حر را دیده‌اند، باز هم با اشتیاق کامل آن را تماشا می‌کنند. او به تعزیه‌های غیرعاشورایی مانند تعزیه حضرت یوسف و مالک‌اشتر نیز اشاره کرد و گفت: «بیننده با این‌که پایان داستان را می‌داند اما به‌دلیل به‌کارگیری همان سه هنر اصلی یعنی موسیقی، نمایش و ادبیات از تماشای دوباره آن خسته نمی‌شود و تعزیه برایش تازگی دارد.» این جذابیت دائمی، باعث می‌شود تعزیه همچنان در میان مردم محبوب بماند.
عزیزی با اشاره به سابقه طولانی فعالیت خود در عرصه هنر تعزیه با بیان این‌که در رشته شبیه‌خوانی درجه یک هنری را دارد، عنوان کرد: از پنج سالگی تعزیه‌خوانی را آغاز کرده‌ام و پنج نسل از خانواده ما نیز تعزیه‌خوان بوده‌اند. همچنین گروه تعزیه سیدالشهدا را در سال ۱۳۷۰ افتتاح کردم و از آن زمان تا‌کنون، این گروه با حضور پیشکسوتان و جوانان به فعالیت خود ادامه می‌دهد. ما هم نقش‌های اول مثبت و هم منفی داریم و من امام‌خوانی هم انجام می‌دهم. همچنین در گروه ما افرادی مانند جواد و مهدی جودی نقش‌های منفی را اجرا می‌کنند. همچنین نقش‌خوان‌های زنانه داریم که نقش‌خوان بزرگانی چون حضرت زینب(س) و حضرت زهرا(س) هستند.
در بخش نوازندگی، عباس حیدری، آرش میرکاظمی و سید‌مصطفی حسینی حضور دارند. در بخش لباس محمود‌میری این کار را انجام می‌دهد و ابراهیم خدابنده نیز یکی دیگر از اعضای گروه است.
او درخصوص ثبات ترکیب اعضای گروهش گفت: اگر اتفاقی مثل فوت یا بازنشستگی برای اعضا پیش بیاید، به‌طور طبیعی فرد دیگری جایگزین می‌شود اما افرادی که در حال حاضر با ما هستند، سالیان طولانی است که ثابت‌قدم مانده‌اند. او تأکید کرد: فقط مهارت شبیه‌خوانی کافی نیست و اخلاق‌مداری نیز اهمیت بسیاری دارد. همیشه تلاش می‌کنم افرادی را به گروه اضافه کنم که علاوه بر تخصص، با‌شخصیت، بااخلاق و با‌معرفت باشند و از نظر فکری با هم هماهنگی داشته‌باشیم.
در پایان، عزیزی به حضور اعضای خانواده خوددرگروه اشاره کرد و گفت: پسر بزرگم مسعود عزیزی، نقش شهادت‌خوانی را به‌عهده دارد و پسر دیگرم میلاد عزیزی، نوازنده طبل بزرگ است. آنها نیز از اعضای ثابت گروه من هستند.
